Từ “Trân Châu Cảng của Nga” đến hệ thống phòng thủ Golden Dome của Mỹ

Gần giống như một điềm báo, nhà phân tích quân sự Max Boot đã cảnh báo trong bài xã luận đăng trên tờ Washington Post hôm 31/5 rằng tương lai của chiến tranh không phải là lá chắn tên lửa không gian khổng lồ, mà bằng hàng loạt máy bay không người lái giá rẻ. Chưa đầy 24 giờ sau, Ukraine đã đưa ra bằng chứng.

Tổng thống Mỹ Donald Trump công bố kế hoạch về "Golden Dome”. Ảnh: Getty Images.

Vào sáng sớm 1/5, cơ quan tình báo Ukraine đã phát động Chiến dịch Spiderweb, một cuộc tấn công bằng máy bay không người lái phối hợp vào 5 căn cứ không quân của Nga, bao gồm 2 căn cứ nằm sâu trong Siberia, cách biên giới Ukraine hàng ngàn dặm. Các máy bay không người lái, được lén đưa vào cabin gỗ trên xe đầu kéo và triển khai từ xa, được cho là đã vô hiệu hóa hoặc phá hủy tới 1/3 đội máy bay ném bom tầm xa của Nga.

Một số nhà bình luận quân sự đã so sánh sự kiện này với cuộc tấn công Trân Châu Cảng năm 1941 của Nhật Bản. Các quan chức Nga đã bác bỏ sự so sánh này, khẳng định rằng thiệt hại ít nghiêm trọng hơn nhiều so với những gì Ukraine tuyên bố. Ngoài ra, không giống như cuộc tấn công bất ngờ của Nhật Bản vào Hạm đội Thái Bình Dương của Mỹ, Ukraine ở trong một cuộc chiến phòng thủ với Nga.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đích thân giám sát hoạt động này và cho biết chi phí chỉ tốn khoảng chục nghìn đô la, nhưng có thể gây ra thiệt hại ít nhất 7 tỷ đô la. Các báo cáo và video xác nhận máy bay không người lái đã bay về phía mục tiêu, bắn trúng máy bay ném bom có ​​khả năng mang vũ khí hạt nhân của Nga và ít nhất 1 máy bay do thám A-50.

Sự kiện cũng là một ví dụ điển hình, một minh chứng rõ ràng cho thấy chiến tranh bất đối xứng có thể làm đảo lộn chiến tranh truyền thống như thế nào.

Cuộc tấn công bằng máy bay không người lái của Ukraine diễn ra chỉ vài ngày sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump giới thiệu “Golden Dome” - một hệ thống phòng thủ tên lửa trên không gian trị giá 175 tỷ đô la mà chính quyền của ông cho biết sẽ bảo vệ Mỹ khỏi các mối đe dọa siêu thanh và liên lục địa vào năm 2029.

Video trên Telegram cho thấy thiệt hại đối với máy bay và sân bay tại các địa điểm không được tiết lộ trên khắp nước Nga sau khi Ukraine tiến hành một cuộc tấn công bất ngờ bằng máy bay không người lái.

Văn phòng Ngân sách Quốc hội Mỹ ước tính dự án này có thể tốn tới 830 tỷ đô la trong vòng 20 năm để hoàn thành, giả sử là khả thi về mặt vật lý.

Đứng cạnh Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth tại Nhà Trắng, Donald Trump tuyên bố, "Một kiến ​​trúc đã chính thức được lựa chọn... Đó sẽ là hệ thống phòng thủ tên lửa tiên tiến nhất từng được thiết kế."

Kế hoạch này bao gồm một mạng lưới các vệ tinh được trang bị cảm biến và máy đánh chặn, cả laser trên không gian. Được mô phỏng một phần dựa trên Sáng kiến ​​Phòng thủ Chiến lược của Ronald Reagan, khi đó được gọi là “Star Wars”, Golden Dome phản ánh tầm nhìn của thời Chiến tranh Lạnh về hệ thống phòng thủ tên lửa nhiều lớp từ quỹ đạo. Nhưng những người chỉ trích cho rằng ngày nay nó không thực tế.

Chatham House, một viện chính sách độc lập có trụ sở tại London, đã cảnh báo Golden Dome “có nguy cơ làm trầm trọng thêm tình trạng bất ổn toàn cầu và đẩy nhanh sự cạnh tranh chiến lược”. Julia Cournoyer, cộng sự nghiên cứu của Chương trình An ninh Quốc tế Chatham, đã viết “một hệ thống mong muốn khiến Mỹ trở nên bất khả xâm phạm trước các cuộc tấn công tên lửa gần như chắc chắn sẽ bị các đối thủ coi là một nỗ lực nhằm phá hoại logic răn đe hạt nhân”.

Với các đàn máy bay không người lái có khả năng làm tê liệt cơ sở hạ tầng quân sự trị giá hàng tỷ đô la với chi phí chỉ bằng một phần nhỏ, các nhà phân tích quân sự cho biết Mỹ phải đánh giá lại liệu các ưu tiên phòng thủ tên lửa của mình có hướng đến tương lai hay không, hay vẫn mắc kẹt trong việc bảo vệ một quá khứ không còn tồn tại nữa.

Các chuyên gia quốc phòng cũng cho biết Golden Dome không vượt qua được bài kiểm tra cơ bản nhất: tính phù hợp.

"Quên lá chắn Golden Dome đắt đỏ và không thực tế của Trump đi. Máy bay không người lái là tương lai của chiến tranh", nhà phân tích quân sự Max Boot viết trong một bài bình luận riêng của tờ Washington Post. Ông chỉ ra mục tiêu của Ukraine là sản xuất 4,5 triệu máy bay không người lái trong năm nay với chi phí trung bình là 580 đô la mỗi chiếc, một quy mô lấn át sản lượng hiện tại của Lầu Năm Góc. Với cùng số tiền 25 tỷ đô la dành cho giai đoạn đầu của Golden Dome, về mặt lý thuyết, Mỹ có thể chế tạo hơn 43 triệu máy bay không người lái.

“Nếu Ukraine có thể lén đưa máy bay không người lái đến gần các căn cứ không quân lớn ở một quốc gia như Nga, thì điều gì có thể ngăn cản các đối thủ làm điều tương tự với các căn cứ không quân của Mỹ?” Boot hỏi.

Zachary Kallenborn, một chuyên gia về chiến tranh UAV tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế, cho biết cuộc tấn công của Ukraine “hoàn toàn có thể xảy ra” ở các chiến trường khác. “Họ sử dụng máy bay không người lái nhỏ, có lẽ chỉ có thể mang theo một vài pound thuốc nổ”, ông nói.

Các nhà phân tích an ninh quốc gia Benjamin Giltner và Justin Logan của Viện Cato đã cảnh báo chương trình Golden Dome “tốn kém và khó có thể thành công”. Viết trên tờ The Spectator, các nhà phân tích lập luận việc mô phỏng hệ thống phòng thủ tên lửa của Mỹ theo Iron Dome của Israel là một sai lầm.

Họ cho rằng quy mô của kế hoạch này là không khả thi và không phù hợp về mặt công nghệ với các mối đe dọa tiên tiến mà nó nhằm mục đích chống lại tên lửa đạn đạo xuyên lục địa bay với tốc độ gấp 5 lần tốc độ âm thanh, được trang bị nhiều đầu đạn và mồi bẫy.

Donald Trump cũng đã khẳng định Golden Dome sẽ được mô phỏng theo Iron Dome của Israel, mặc dù Israel chỉ có kích thước gần bằng New Jersey và lá chắn tên lửa của nước này chủ yếu chỉ có thể chống lại các loại tên lửa không điều khiển di chuyển chậm.

Một số người thân cận với tổng thống Mỹ coi Golden Dome là cần thiết trong quốc phòng. Chủ tịch Hội nghị Cộng hòa Hạ viện Elise Stefanik gọi chương trình này là một bước tiến quan trọng. “Thông báo của Tổng thống Trump về Golden Dome thể hiện hành động quyết đoán và tầm nhìn không sợ hãi để đảm bảo tương lai quốc phòng của Mỹ”, bà cho biết trong thông cáo báo chí ngày 20/5.

Tuy nhiên, ngay cả những người ủng hộ cũng phải đối mặt với những câu hỏi về tính thực tế và rủi ro. Các đối thủ có thể phản ứng bằng cách tăng cường kho vũ khí của chính họ, đẩy Mỹ và các đối thủ vào một cuộc chạy đua vũ trang gây bất ổn.

Maria Zakharova, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Nga, kêu gọi Washington từ bỏ việc triển khai vũ khí trong không gian và cho biết Golden Dome sẽ làm suy yếu sự ổn định chiến lược.

Khi các mối đe dọa toàn cầu phát triển theo sự tiến bộ nhanh chóng của công nghệ, cuộc tranh luận vẫn tiếp tục về việc liệu các lá chắn tên lửa chi phí cao như Golden Dome có thể theo kịp các chiến thuật chi phí thấp, tác động lớn đang định hình lại chiến tranh hiện đại hay không.

Hôm 1/5, Ukraine đã cho thế giới thấy tương lai của chiến tranh có thể như thế nào. Và đó không phải là tương lai có thể dễ dàng chống lại bằng các biện pháp phòng thủ truyền thống.

TD