Du lịch sinh thái: Sản phẩm giàu tiềm năng phát triển

Thanh Hóa có nguồn tài nguyên du lịch tự nhiên vô cùng quý giá, nằm trải rộng trên địa bàn các huyện miền núi, nơi có khí hậu mát mẻ, trong lành, hệ sinh thái rừng nguyên sinh, núi đá vôi, hang, động, sông, hồ phong phú và đa dạng. Cùng với đó là truyền thống văn hóa đồng bào các dân tộc thiểu số thể hiện trong nếp sinh hoạt, ẩm thực, âm nhạc, làng nghề... Đây là cơ sở quan trọng để tỉnh ta xây dựng và phát triển sản phẩm du lịch sinh thái đang khá “nổi” hiện nay.

Khách tham quan Khu Du lịch sinh thái bản Hiêu.

Nếu chỉ ra một địa danh có thể đại diện cho thương hiệu du lịch sinh thái xứ Thanh hiện nay, chắc hẳn Pù Luông là cái tên có thể làm hài lòng nhiều người. Khu Bảo tồn thiên nhiên (BTTN) Pù Luông có hệ sinh thái rừng và hệ động thực vật phong phú, với khoảng 600 loài, trong đó có hơn 50 loài quý hiếm. Với cảnh quan thiên nhiên đa dạng, nguyên sơ và văn hóa cộng đồng người Thái còn giữ được nhiều giá trị độc đáo, đây cũng chính là điều kiện để Pù Luông được Chủ tịch UBND tỉnh phê duyệt quy hoạch phát triển hạ tầng du lịch Khu BTTN Pù Luông, giai đoạn 2008 – 2015, nhằm xây dựng Pù Luông thành khu du lịch sinh thái dựa vào cộng đồng, trên cơ sở khai thác tối đa lợi thế về cảnh quan thiên nhiên và văn hóa. Từ đó đến nay, Pù Luông đã và đang được đầu tư, cũng như kêu gọi đầu tư nhiều hạng mục như trung tâm thông tin du lịch, khu du lịch cộng đồng, khu nghỉ dưỡng cao cấp, khu bảo tồn động thực vật phục vụ tham quan... Với diện tích được quy hoạch lên đến 17.662 ha, nằm trên địa phận hai huyện Quan Hóa và Bá Thước, đã mang đến cho du khách nhiều sự lựa chọn như khám phá vẻ đẹp thiên nhiên, hệ động thực vật và trải nghiệm văn hóa truyền thống trong nhà sàn vô cùng độc đáo, hấp dẫn.

Mặc dù chưa có được bề dày khai thác và nổi tiếng như Pù Luông, song, du lịch cộng đồng bản Năng Cát, thác Ma Hao (xã Trí Nang, huyện Lang Chánh) cũng là sản phẩm đang tạo được sự chú ý của khách du lịch nhờ bởi các giá trị văn hóa truyền thống và vẻ đẹp thiên nhiên ít nơi nào có được. Nằm dưới chân dãy Chí Linh, bản Năng Cát có khí hậu mát mẻ, trong lành và nhiều thắng cảnh đẹp, đặc biệt là thác Ma Hao bắt nguồn từ đỉnh Pù Rinh có độ cao 1.200 m so với mực nước biển. Thác Ma Hao không chỉ nổi tiếng bởi vẻ hoang sơ mà còn ẩn chứa câu chuyện lịch sử hào hùng, gắn với cuộc khởi nghĩa Lam Sơn thế kỷ XV. Theo Quy hoạch chi tiết xây dựng tỷ lệ 1/2000 Khu Du lịch sinh thái bản Năng Cát, thác Ma Hao được Chủ tịch UBND tỉnh phê duyệt tại Quyết định số 1986/QĐ-UBND ngày 11-6-2015, thì khu du lịch sinh thái gắn với trải nghiệm văn hóa này có quy mô trên 400 ha, gồm 2 khu chức năng là khu thác Ma Hao (đón tiếp, điều hành, dịch vụ, nghỉ dưỡng, trải nghiệm thiên nhiên...) và khu bản Năng Cát (văn hóa, lễ hội, thể dục - thể thao, canh tác nông nghiệp, vườn thực vật...). Đây là cơ sở để huyện Lang Chánh tiếp tục kêu gọi các doanh nghiệp muốn tìm cơ hội đầu tư vào lĩnh vực dịch vụ - du lịch tại khu du lịch này.

Chính nguồn tài nguyên thiên nhiên hết sức phong phú, với 2 vườn quốc gia, 3 khu BTTN cùng hệ thống hang động, sông hồ là điều kiện để Thanh Hóa xây dựng các sản phẩm du lịch đặc trưng. Nổi bật nhất là du lịch sinh thái có sự tham gia tích cực của cộng đồng, trong đó, du khách có thể ngắm cảnh, nghỉ dưỡng, thưởng thức ẩm thực, văn hóa địa phương khi lưu trú trong nhà dân, homestay hay cao cấp hơn là puluong rtreat... Đây hiện là sản phẩm đang khá “nổi” trên thị trường, thu hút chủ yếu là khách phượt, khách ưa tìm về thiên nhiên và khách trẻ tuổi. Bên cạnh đó là sản phẩm du lịch sinh thái thăm vườn quốc gia, tìm hiểu hệ động thực vật, đi thuyền khám phá cảnh quan, picnic, thăm các bản dân tộc truyền thống. Ngoài ra, Thanh Hóa còn một sản phẩm độc đáo, đã đưa vào khai thác khá lâu và tạo được sức hấp dẫn đối với du khách là du lịch sinh thái thăm suối cá thần Cẩm Lương.

Những năm gần đây, được sự quan tâm của Đảng và Nhà nước về cơ chế, chính sách hỗ trợ phát triển kinh tế - xã hội ở khu vực miền núi Thanh Hóa, trong đó phát triển du lịch cộng đồng được xác định là nhiệm vụ quan trọng, cần được ưu tiên đầu tư cơ sở hạ tầng kỹ thuật, đào tạo nhân lực, chuyển giao công nghệ... gắn với thực hiện thành công mục tiêu xóa đói, giảm nghèo nhanh và bền vững. Đây là cơ sở để ngành văn hóa, thể thao và du lịch phối hợp với chính quyền các địa phương và các đơn vị liên quan tham mưu cho UBND tỉnh xây dựng và triển khai các đề án, quy hoạch, kế hoạch phát triển du lịch cộng đồng ở một số khu vực trọng điểm như Pù Luông (Bá Thước), Trí Nang (Lang Chánh), Suối cá thần Cẩm Lương (Cẩm Thủy)... Đồng thời, tiến hành nghiên cứu xây dựng mô hình du lịch dựa vào cộng đồng tại các huyện miền núi Thanh Hóa; đồng thời trang bị kiến thức cho các hộ gia đình kinh doanh loại hình du lịch homstay tại một số bản làm du lịch cộng đồng... nhằm tạo cơ sở pháp lý cho công tác quản lý, khai thác hiệu quả nguồn tài nguyên, thu hút đầu tư, thu hút khách du lịch.

Mặc dù được đánh giá cao về tiềm năng và khả năng phát triển, tuy nhiên, trong tương quan so sánh với sản phẩm nghỉ dưỡng biển, du lịch sinh thái cộng đồng hay tham quan vườn quốc gia vẫn là sản phẩm chiếm tỷ lệ không lớn trong cơ cấu lượng khách đến Thanh Hóa, thị trường khách hẹp, khả năng cạnh tranh ở mức trung bình, có khả năng phát triển độc lập, nhưng việc liên kết và thúc đẩy các sản phẩm khác hạn chế... Bên cạnh đó, hệ thống hạ tầng khu vực miền núi còn thiếu, nhất là đường giao thông kết nối nội vùng và ngoại vùng chưa đồng bộ; các dịch vụ lưu trú, vui chơi giải trí, y tế, thông tin liên lạc, điện nước... còn thiếu; công tác vệ sinh môi trường, an toàn thực phẩm ở các bản, làng, nhà sàn truyền thống phục vụ khách du lịch chưa đáp ứng được nhu cầu phát triển. Chất lượng nguồn nhân lực phục vụ phát triển du lịch cộng đồng còn nhiều hạn chế về trình độ và kỹ năng nghề. Sản phẩm du lịch và dịch vụ chưa phong phú, chất lượng còn thấp, chưa đáp ứng được nhu cầu của khách du lịch, đặc biệt là khách du lịch quốc tế... Đây là những hạn chế cơ bản khiến du lịch sinh thái chưa thể bật dậy mạnh mẽ để tương xứng với tiềm năng sẵn có.

Để du lịch sinh thái trở thành một sản phẩm bổ trợ đắc lực cho sản phẩm mũi nhọn là nghỉ dưỡng biển, bên cạnh các cơ chế, chính sách hỗ trợ của tỉnh nhằm thu hút đầu tư phát triển du lịch cộng đồng khu vực miền núi; tập trung nguồn lực hoàn thiện hệ thống hạ tầng kỹ thuật cơ bản phục vụ khách du lịch, đào tạo nguồn nhân lực, đẩy mạnh xúc tiến, quảng bá... Thiết nghĩ, để tạo đòn bẩy cho du lịch sinh thái phát triển, thì việc kêu gọi đầu tư một số khu nghỉ dưỡng cao cấp gắn với trải nghiệm cộng đồng và các hoạt động tĩnh để tạo không gian đối lập, bổ trợ cho các khu du lịch nghỉ dưỡng biển sôi động là hết sức cần thiết. Thanh Hóa hiện có Bến En và Xuân Liên có đủ các điều kiện đáp ứng yêu cầu này. Tất nhiên, việc xây dựng phải đi liền với các cam kết về bảo vệ nguyên vẹn hệ sinh thái và cảnh quan thiên nhiên cho phát triển bền vững. Bên cạnh đó, cần hình thành được các tuyến đi bộ, xe đạp xuyên rừng, các chòi vọng cảnh, các tuyến quan sát động thực vật, đầu tư hệ thống tàu thuyền chất lượng cao phục vụ du lịch khám phá, thưởng ngoạn lòng hồ... Ngoài ra, cần có sự liên kết giữa các địa phương lân cận trong việc ban hành chính sách khai thác, bảo vệ nguồn tài nguyên du lịch chung và thị trường khách du lịch.