Giảm thiểu tảo hôn và hôn nhân cận thống trong vùng dân tộc thiểu số

Thực hiện Quyết định số 498/QĐ-TTg ngày 14-4-2015 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án “Giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống (TH&HNCHT) trong vùng dân tộc thiểu số (DTTS) giai đoạn 2015-2025; Kế hoạch số 99/KH-UBND ngày 22-4-2021 của UBND tỉnh về triển khai thực hiện Đề án "Giảm thiểu tình trạng TH&HNCHT trong vùng DTTS tỉnh Thanh Hóa giai đoạn 2021-2025” (giai đoạn II), hiện nay các cấp, các ngành, địa phương trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa đang triển khai nhiều giải pháp cụ thể, thiết thực, góp phần giảm thiểu tình trạng TH&HNCHT trong vùng DTTS.

Ban Dân tộc phối hợp với Sở Tư pháp, Hội LHPN tỉnh, UBND huyện Bá Thước tổ chức hội nghị tuyên truyền thực hiện Đề án “Giảm thiểu tình trạng TH&HNCHT trong vùng DTTS giai đoạn 2021-2025” năm 2023.

Thanh Hóa không còn hôn nhân cận huyết thống

Một trong những giải pháp được đặt lên hàng đầu chính là đẩy mạnh công tác tuyên truyền, góp phần giúp người dân nhận thức được tầm quan trọng và mức độ ảnh hưởng của TH&HNCHT không chỉ có tác động xấu tới sức khỏe, sinh sản, chất lượng dân số, đời sống xã hội mà còn là hành vi vi phạm pháp luật về hôn nhân và gia đình. Đề án “Giảm thiểu tình trạng TH&HNCHT trong vùng DTTS giai đoạn 2015-2025" đã tạo được sự đồng thuận trong xã hội để ngăn ngừa tình trạng TH&HNCHT, góp phần nâng cao chất lượng dân số và nguồn nhân lực vùng DTTS.

Trong giai đoạn 2015-2020, theo thống kê của ngành chức năng, tình trạng TH&HNCHT trên địa bàn các huyện miền núi, vùng DTTS đã giảm đáng kể như tỷ lệ tảo hôn khi mới triển khai đề án là 4,12% giảm xuống còn 0,09% năm 2020. Năm 2016 có 6 cặp HNCHT, đến năm 2020 không còn HNCHT. Tuy nhiên, do điều kiện kinh tế ở khu vực miền núi, vùng DTTS còn khó khăn, nhận thức của một bộ phận người dân còn thấp, cùng với đó trong xu thế bùng nổ thông tin đa chiều, một số thanh thiếu niên đi làm ăn xa, đi học tập trung... dễ tiếp xúc, gần gũi thường xuyên nên dẫn đến tình trạng tảo hôn có xu hướng tăng. Từ năm 2020 đến hết 4 tháng đầu năm 2022, ở các huyện miền núi, vùng DTTS có 14.700 cặp kết hôn thì có 325 cặp tảo hôn, chiếm tỷ lệ khoảng 2,21%, trong đó có 163 cặp đã bị xử lý vi phạm. Riêng Mường Lát, tỷ lệ tảo hôn vẫn còn cao, năm 2020 đến 4 tháng đầu năm 2022, tỷ lệ là 15,58% (có 969 cặp kết hôn thì có 151 cặp tảo hôn, trong đó 93 cặp đã bị xử lý vi phạm). Chỉ tính riêng từ tháng 1 đến tháng 12-2022, ở các huyện miền núi, các địa phương có đồng bào DTTS sinh sống đã có 6.889 cặp kết hôn, trong đó có 153 cặp tảo hôn, không còn HNCHT. Các huyện không còn tình trạng tảo hôn là: Bá Thước, Cẩm Thủy, Thạch Thành, Như Thanh. Các huyện có tỷ lệ tảo hôn thấp là: Quan Sơn, Quan Hóa, Ngọc Lặc, Lang Chánh, Như Xuân, Thường Xuân.

Đẩy mạnh tuyên truyền giảm thiểu tảo hôn

Để tiếp tục tuyên truyền giảm thiểu tình trạng TH&HNCHT trong vùng DTTS, sau khi kết thúc giai đoạn I của đề án (2015-2020), căn cứ các hướng dẫn của Trung ương, Ban Dân tộc tỉnh đã tham mưu cho UBND tỉnh ban hành Kế hoạch số 99/KH-UBND ngày 22-4-2021 về triển khai thực hiện Đề án “Giảm thiểu tình trạng TH&HNCHT trong vùng DTTS tỉnh Thanh Hóa giai đoạn 2021-2025” (giai đoạn II). Hiện nay, đề án đã được tích hợp trong tiểu dự án 2, thuộc dự án 9 của Chương trình Mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi (DTTS&MN) giai đoạn 2021-2030 và được triển khai thực hiện trong giai đoạn I từ năm 2021-2025, theo Quyết định số 1719/QĐ-TTg ngày 14-10-2021 của Thủ tướng Chính phủ.

Thời gian qua, Ban Dân tộc tỉnh đã phối hợp với các sở, ngành liên quan, các địa phương tổ chức các hoạt động tuyên truyền, vận động, nâng cao nhận thức của người dân về TH&HNCHT. Các hình thức tuyên truyền được thực hiện như mở các hội nghị tuyên truyền cho đồng bào ở các xã biên giới, xã đặc biệt khó khăn và nhóm các DTTS còn gặp nhiều khó khăn; tuyên truyền trên các phương tiện thông tin đại chúng, hệ thống loa truyền thanh cơ sở. Lồng ghép các hoạt động tuyên truyền, vận động với các hoạt động như giao lưu văn hóa, lễ hội, hội thi, sân khấu hóa; hoạt động hòa giải tại cộng đồng; các cuộc họp, hội nghị, sinh hoạt của chính quyền, đoàn thể và thôn bản; các hoạt động ngoại khóa trong trường học; sinh hoạt của các câu lạc bộ, tổ nhóm. Đồng thời thực hiện cấp phát các tài liệu, sản phẩm truyền thông như tờ rơi, tờ gấp, áp phích, sổ tay hỏi đáp pháp luật về hôn nhân và gia đình; phòng, chống bạo lực gia đình, vấn đề TH&HNCHT đến cơ sở và thôn, bản thuộc phạm vi đề án để tuyên truyền trong Nhân dân. UBND các huyện, xã thuộc phạm vi đề án duy trì và nhân rộng các mô hình can thiệp làm giảm tình trạng TH&HNCHT.

Thực hiện Đề án “Giảm thiểu tình trạng TH&HNCHT trong vùng DTTS giai đoạn 2021-2025”, năm 2023, Ban Dân tộc tỉnh xây dựng kế hoạch tổ chức các hoạt động truyền thông, vận động, nâng cao nhận thức, thay đổi hành vi về TH&HNCHT. Hình thức tuyên truyền trên các phương tiện thông tin đại chúng; tổ chức hội nghị tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật cho người dân tại cơ sở; tổ chức hội nghị tập huấn, bồi dưỡng kiến thức cho đội ngũ làm công tác dân tộc tỉnh, huyện, đội ngũ báo cáo viên, tuyên truyền viên cấp huyện; biên soạn, phát hành tờ rơi, tờ gấp cho 174 xã vùng DTTS&MN, 21 thôn vùng DTTS&MN (của xã không thuộc vùng DTTS&MN). Đồng thời tổ chức kiểm tra, đánh giá việc triển khai thực hiện các mục tiêu của đề án và tiểu dự án 2 thuộc dự án 9 theo Quyết định số 1719/QĐ-TTg.

Từ đầu năm đến tháng 5-2023, Ban Dân tộc tỉnh đã phối hợp tổ chức hội nghị tập huấn, bồi dưỡng kiến thức cho đội ngũ làm công tác dân tộc tỉnh, huyện, đội ngũ báo cáo viên, tuyên truyền viên cấp huyện với 117 đại biểu tham dự. Ban Dân tộc tỉnh đã phối hợp với Sở Tư pháp, Hội LHPN tỉnh tổ chức 3 hội nghị cho các đại biểu là cán bộ thôn bản, người dân các xã đặc biệt khó khăn của các huyện Bá Thước, Như Xuân. Cụ thể, tại huyện Như Xuân, dự lớp tập huấn có gần 400 đại biểu là cán bộ xã, thôn, bản, người có uy tín và người dân thuộc 5 xã vùng đặc biệt khó khăn gồm: Thanh Quân, Thanh Sơn, Thanh Phong, Thanh Hòa và Thanh Lâm. Tại huyện Bá Thước có 63 đại biểu là cán bộ, công chức UBND và bí thư, trưởng thôn, bản, chi hội trưởng chi hội phụ nữ, người có uy tín, đại diện các hộ gia đình của xã Thành Sơn - đây là xã đặc biệt khó khăn của huyện miền núi Bá Thước. Thông qua các lớp tập huấn tuyên truyền từ tỉnh đến cơ sở nhằm cung cấp cho các đại biểu những thông tin về thực trạng, hậu quả, nguyên nhân và các biện pháp can thiệp để phòng chống TH&HNCHT; kỹ năng truyền thông về các quy định của pháp luật liên quan đến TH&HNCHT; Luật Hôn nhân và Gia đình; Các quy định của pháp luật về xử lý vi phạm Luật Hôn nhân và Gia đình; kỹ năng xử lý các tình huống, trao đổi kinh nghiệm trong tuyên truyền giảm thiểu TH&HNCHT; phổ biến một số chính sách dân tộc liên quan, góp phần nâng cao chất lượng dân số và nguồn nhân lực vùng DTTS.

Để giảm thiểu TH&HNCHT trong vùng DTTS&MN, tỉnh Thanh Hóa đang tiếp tục thực hiện tốt công tác tuyên truyền, vận động, nâng cao nhận thức, ý thức trách nhiệm của xã hội, cộng đồng và người dân vùng DTTS trong thực hiện các quy định của pháp luật về hôn nhân gia đình. Ngăn ngừa, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm Luật Hôn nhân và Gia đình. Tăng cường các hoạt động cung cấp thông tin, phổ biến pháp luật; tư vấn, vận động, can thiệp, hỗ trợ... nâng cao nhận thức, thay đổi hành vi, tăng cường khả năng tiếp cận thông tin và huy động sự tham gia của cộng đồng trong việc tuyên truyền, vận động xóa bỏ các hủ tục lạc hậu trong hôn nhân của các DTTS, nhất là các địa bàn có đông đồng bào DTTS sinh sống.

Bài và ảnh: Ngọc Huấn