Thắp lên hy vọng cho thân nhân gia đình liệt sĩ

Trong quá trình triển khai thu nhận mẫu ADN cho thân nhân liệt sĩ chưa rõ thông tin, Công an tỉnh Thanh Hóa đã xác định thành công danh tính cho 2 liệt sĩ đó là Trịnh Văn Hai (xã Đông Thành) và Trịnh Quang Lâm (xã Nga An). Việc làm này đang nhen lên “đốm lửa” đầu tiên thắp sáng hy vọng cho hàng nghìn gia đình liệt sĩ trong hành trình tìm lại con em mình.

Ông Trịnh Văn Tuấn cùng vợ mình bên tấm bằng Tổ quốc ghi công liệt sĩ Trịnh Quang Lâm.

Nỗi đau khắc khoải

Trong căn nhà mới xây ở ngõ Thành Sơn, xã Đông Thành, hàng ngày ông Trịnh Văn Lai vẫn chăm chút, hương khói cho bàn thờ của anh trai mình - liệt sĩ Trịnh Văn Hai, hy sinh năm 1971 trong sự nghiệp kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Đôi mắt ông hoe đỏ khi run run nâng niu tấm bằng Tổ quốc của anh trai mình trên tay, rồi kể: "Khi anh vào chiến trường tôi còn rất nhỏ, nên mọi ký ức về anh chỉ qua lời kể của mẹ. Năm tròn 18 tuổi, nghe theo tiếng gọi của non sông, anh xung phong ra chiến trường. Mẹ bảo khi ấy anh gầy lắm, dáng người cũng không cao. Thế nhưng, anh rất dũng cảm, lại gan dạ nên quyết tâm lên đường bảo vệ Tổ quốc. Trước ngày lên đường, anh còn không quên chẻ cho mẹ đống củi, rồi dúi vào tay mẹ tấm áo mình thích nhất, bảo mẹ cứ coi như con đang ở cạnh. Để rồi, biết bao năm tấm áo ấy vẫn được mẹ xem như báu vật, gói ghém thật kỹ để hôm nào về thằng Hai mặc. Thế rồi, một ngày giữa năm 1971, mẹ ngã quỵ khi nhận được giấy báo tử của con trai. Mẹ vẫn mong tờ giấy báo tử kia chỉ là nhầm lẫn. Vậy nhưng, chiến tranh kết thúc, những thanh niên nhập ngũ cùng đợt với anh Hai lần lượt trở về, nhưng anh thì không, mẹ ngóng mãi cũng chẳng thấy anh đâu".

Nhắc tới chuyện hơn hai mươi năm ròng rã tìm kiếm với mong muốn đưa hài cốt anh trai mình về, ông Lai thở dài nói: “Mẹ tôi bảo sống còn người mà chết còn nhúm xương, dù chỉ là nắm tro tàn cũng mong đón anh về để yên nghỉ trong vòng tay gia đình, người thân”. Ấy vậy mà, tâm nguyện chưa tròn thì mẹ đã ra đi.

Lặng lẽ cầm tấm bằng Tổ quốc ghi công của anh trai mình là liệt sĩ Trịnh Quang Hữu và bức ảnh của liệt sĩ Trịnh Quang Lâm đã nhòe đi theo năm tháng, nước sơn trên khung gỗ nhiều chỗ đã phai mờ, ông Trịnh Văn Tuấn ở thôn 12, xã Nga An như đang nhìn hai anh trai mình trong lần tiễn đưa ra trận mà chưa kịp nói lời từ biệt. Giọng nghèn nghẹn ông Tuấn kể: “Gia đình tôi có hai anh trai là liệt sĩ, anh Hữu thì xung phong ra chiến trận trước, vài năm sau anh Lâm cũng xin đi theo. Các anh động viên mẹ đừng khóc, rồi nói, bộ đội ta đang giành giật từng tấc đất Tổ quốc với quân thù, máu đỏ nhuộm chiến trường, con trai mẹ làm sao mà yên tâm ở nhà được. Vậy nên xin phép mẹ cho chúng con được ra chiến trường".

Ngày ấy, có những bữa chiều muộn, về đến nhà, cơm dọn ra mẹ không ăn, ngồi thẫn thờ rất lâu rồi thổn thức: “Hồi còn ở nhà, mỗi chiều đi học hay chăn trâu, cắt cỏ về, thằng Hữu, thằng Lâm thường hay nấu cơm cho mẹ. Nay chúng nó đi biền biệt, không dòng thư, cũng không một lời hỏi thăm". Thế rồi, ngày tháng đằng đẵng trôi qua, có biết bao chiều mẹ tôi ra sông ngóng đợi, rồi trở về với ánh nhìn thăm thẳm, xa xăm. Những bữa mẹ thổn thức gợi lại chuyện xưa, mẹ thường bỏ bữa. Cho đến một ngày mẹ nhận được giấy báo tử anh Trịnh Quang Hữu hy sinh ngày 2/1/1968. Vài năm sau thì gia đình lại nhận được giấy báo tử của anh Trịnh Quang Lâm hy sinh ngày 20/1/1971. Từ đó, sức khỏe mẹ yếu dần, chẳng đợi được ngày đón hài cốt các anh về.

“Nhiều lần đến các chiến trường, địa danh nơi người thân từng chiến đấu, hy sinh, gia đình đã tìm được phần mộ của anh Lâm đang nằm trong một nghĩa trang liệt sĩ ở tỉnh Bình Phước (nay là tỉnh Đồng Nai), còn anh Hữu vẫn chưa tìm được phần mộ. Nhưng điều kiện chẳng cho phép nữa, hoàn cảnh gia đình có phần khó khăn nên những chuyến đi dài ngày tìm kiếm phần mộ của anh Hữu cũng thưa dần. Tôi chỉ mong một ngày, phần mộ được tìm thấy và tên của anh tôi được khắc lại trên bia đá, chứ không còn là “Liệt sĩ chưa xác định được danh tính”, ông Tuấn nghẹn ngào nói trong tiếng nấc.

Niềm mong muốn khắc khoải của gia đình ông Hai, ông Tuấn cũng là nỗi niềm của hàng vạn gia đình liệt sĩ trên khắp đất nước. Tổ quốc đã im tiếng súng, nhưng còn biết bao người mẹ đợi con, người vợ ngóng tin chồng, những đứa con chờ tin cha...

Niềm mong mỏi đã thành hiện thực

Sáng sớm của những ngày tháng 7/2025, cơn mưa rào nặng hạt trút xuống cũng không ngăn được người thân, bạn bè tìm đến nhà ông Trịnh Văn Lai để hỏi han, trò chuyện.

Ông Trịnh Văn Lai ngắm bức ảnh là kỷ vật của anh trai mình - liệt sĩ Trịnh Văn Hai.

“Hôm nay các con và rất đông anh em họ hàng nội, ngoại đã tìm được anh trai mình rồi mẹ ơi”, ông Lai chầm chậm trải lòng và cho biết "Hôm ấy, khi nghe tin Công an tỉnh phối hợp với các cơ quan chức năng triển khai thu nhận mẫu ADN để xác định danh tính liệt sĩ, cả nhà tôi mừng lắm, mấy chị em tôi lập tức đến trụ sở công an xã để lấy mẫu AND. Việc làm này như một tia hy vọng le lói cuối cùng để gia đình tôi có thể tìm kiếm được anh trai mình sau suốt bao năm dài đằng đẵng đợi chờ, tìm kiếm. Thật may, chỉ vài ngày sau khi lấy mẫu AND, gia đình tôi đã nhận được thông tin là kết quả mẫu ADN lấy từ phần mộ liệt sĩ Trịnh Văn Hai có quan hệ huyết thống với mẫu của tôi. Sau bao năm chờ đợi, niềm mong mỏi của gia đình đã thành hiện thực. Đây cũng chính là niềm an ủi lớn nhất dành cho người mẹ đã khuất".

Niềm vui và nước mắt, đó cũng là tâm trạng chung của gia đình ông Trịnh Văn Tuấn khi nhận được tin kết quả mẫu ADN lấy từ phần mộ liệt sĩ Trịnh Quang Lâm trùng khớp với mẫu của ông Tuấn. Nghẹn ngào, ông Tuấn cho biết: "Trong hành trình suốt mấy chục năm đi tìm mộ của hai anh trai mình, gia đình tôi đã trải qua muôn vàn gian nan, vất vả. Bao năm qua, chúng tôi vẫn nghĩ mộ anh trai mình là liệt sĩ Trịnh Quang Lâm đang nằm ở một nghĩa trang liệt sĩ của tỉnh Đồng Nai vì tên tuổi, quê quán đều trùng khớp. Hàng năm, gia đình tôi cũng đều vào đó để thăm viếng, hương khói cho phần mộ. Vậy nhưng, khi nhận được kết quả lấy mẫu ADN thì phần mộ anh Lâm hiện nay lại nằm ở nghĩa trang Đức Cơ (Gia Lai). Từ thông tin trên gia đình tôi sẽ sớm thu xếp để vào 2 tỉnh xác minh lại cho chính xác thông tin, phần mộ của anh Lâm. Thế nhưng, điều chúng tôi đau đáu nhất hiện nay là phần mộ của anh Trịnh Quang Hữu thì vẫn chưa tìm được. Bởi vậy, chúng tôi mong rằng sẽ sớm tìm được mộ của anh Hữu để niềm vui sum vầy được trọn vẹn hơn".

Chiến tranh đã lùi xa nhưng nỗi đau hậu chiến vẫn còn dai dẳng. Trên khắp dải đất hình chữ S này có biết bao hài cốt liệt sĩ còn nằm lại rừng sâu, khe lạnh. Để thắp lên niềm hy vọng cho hàng nghìn gia đình vẫn đang mòn mỏi mong chờ tin con, lực lượng công an tỉnh Thanh Hóa đã thành lập các tổ công tác, phối hợp chặt chẽ với chính quyền địa phương, Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh và các đơn vị liên quan rà soát, cập nhật dữ liệu và tổ chức lấy mẫu ADN, nhằm tạo lập ngân hàng gen phục vụ đối chiếu, so sánh, từ đó xác định danh tính liệt sĩ, đưa họ về với gia đình, quê hương. Trong đợt cao điểm đầu tiên, từ ngày 12 đến 16/5/2025, lực lượng chức năng đã thu nhận mẫu ADN của 933 trường hợp là mẹ đẻ và thân nhân cận huyết bên ngoại của liệt sĩ. Trong đó, đã xác minh thành công danh tính của 2 liệt sĩ chưa xác định được thông tin, đó là liệt sĩ Trịnh Văn Hai, sinh năm 1952 ở xã Đông Thành và liệt sĩ Trịnh Quang Lâm, sinh năm 1952 ở xã Nga An.

Tiếp nối kết quả đó, Công an tỉnh Thanh Hóa đang tiếp tục thực hiện đợt cao điểm thứ hai, từ ngày 1 đến 27/7/2025 nhằm hoàn thành thu nhận mẫu ADN cho toàn bộ thân nhân liệt sĩ chưa rõ thông tin trên địa bàn.

Dẫu biết “chặng đường” đi tìm hài cốt liệt sĩ chưa xác định được danh tính sẽ còn nhiều khó khăn, thử thách. Vậy nhưng, hy vọng với nỗ lực của các cấp, ngành, thì linh hồn của những liệt sĩ vô danh sẽ sớm tìm được người thân để trở về quê nhà.

Bài và ảnh: Nguyễn Đạt