Công an Thanh Hóa tham gia Tổng khởi nghĩa giành Chính quyền năm 1945 - Dấu ấn mở đầu cho truyền thống vẻ vang

Tháng Tám năm 2025, toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám thành công, thắng lợi mở đầu cho kỷ nguyên độc lập, tự do của dân tộc Việt Nam. Hòa trong không khí thiêng liêng ấy, lực lượng Công an nhân dân nói chung và Công an Thanh Hóa nói riêng càng thêm tự hào, trân trọng và biết ơn những lớp cán bộ, chiến sĩ tiền bối đã góp phần quan trọng vào thành công của cuộc tổng khởi nghĩa lịch sử mùa thu năm 1945.

Tranh minh họa.

Trong dòng chảy hào hùng ấy, vùng đất Thanh Hóa, nơi giàu truyền thống cách mạng, văn hóa và yêu nước, đã sớm hình thành các tổ chức tiền thân của lực lượng Công an nhân dân. Trong những ngày sục sôi chuẩn bị và tiến hành tổng khởi nghĩa, những người chiến sĩ an ninh đầu tiên của Thanh Hóa đã dũng cảm, mưu trí, sát cánh cùng nhân dân đứng lên giành chính quyền về tay cách mạng, góp phần tạo nên bước ngoặt lịch sử của dân tộc.

Bài viết sau đây của Trung tướng, PGS.TS Đồng Đại Lộc, nguyên Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Cảnh sát, Bộ Công an, người từng giữ cương vị Giám đốc Công an tỉnh Thanh Hóa ghi nhận vai trò, đóng góp quan trọng của lực lượng Công an Thanh Hóa trong thời khắc lịch sử của dân tộc. Qua đó, khơi dậy niềm tự hào, giáo dục truyền thống yêu nước, hun đúc lý tưởng cách mạng cho thế hệ cán bộ, chiến sĩ hôm nay và mai sau.

Bối cảnh lịch sử và vai trò của lực lượng cách mạng ở Thanh Hóa

Năm 1945, trước sức ép của phong trào đấu tranh trên toàn quốc và quốc tế, phát xít Nhật đầu hàng Đồng minh, chế độ tay sai thân Nhật ở Đông Dương rơi vào khủng hoảng toàn diện. Trước thời cơ “ngàn năm có một”, Trung ương Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ra lệnh Tổng khởi nghĩa trên toàn quốc. Tại Thanh Hóa, ngay từ những năm đầu của thập niên 1940, phong trào cách mạng đã phát triển mạnh mẽ. Nhiều cơ sở Đảng, tổ chức Việt Minh, đội tự vệ vũ trang, đội tuyên truyền được thành lập ở các huyện như Thiệu Hóa, Hoằng Hóa, Hậu Lộc, Thọ Xuân, Quảng Xương

Lực lượng tiền thân của Công an Thanh Hóa lúc này là các đội tự vệ đỏ, đội bảo vệ Việt Minh, các ban trật tự an ninh, giữ vai trò nòng cốt trong việc bảo vệ cán bộ, tuyên truyền, trấn áp tay sai, phá vỡ hệ thống kìm kẹp của địch. Đây chính là lực lượng đóng vai trò quan trọng trong công tác chuẩn bị và thực hiện tổng khởi nghĩa ở địa phương.

Chuẩn bị khởi nghĩa – Lặng thầm nhưng quyết liệt

Từ tháng 3 đến tháng 8 năm 1945, tại Thanh Hóa, phong trào cách mạng sục sôi lan rộng. Dưới sự chỉ đạo của Tỉnh ủy và Ủy ban Việt Minh tỉnh, các tổ chức bảo vệ an ninh cách mạng được củng cố. Hệ thống liên lạc giữa các địa phương, giữa tỉnh và Trung ương được bảo đảm an toàn tuyệt đối. Các đội tự vệ vũ trang ban đêm treo cờ, dán truyền đơn, phá hoại các hoạt động của địch, vận động quần chúng nổi dậy.

Một số huyện đã thành lập các đội trinh sát đặc biệt, tổ chức tiền thân của lực lượng Công an, để theo dõi hành tung của bọn phản động, chống phá khởi nghĩa. Những hoạt động này góp phần giữ gìn trật tự, bảo vệ lực lượng cách mạng và chuẩn bị về thế và lực cho ngày tổng khởi nghĩa

Tổng khởi nghĩa và vai trò của lực lượng an ninh cách mạng

Ngày 19/8/1945, Hà Nội giành chính quyền thành công, mở đầu cho làn sóng khởi nghĩa khắp cả nước. Ngay sau đó, Tỉnh ủy Thanh Hóa đã họp khẩn và ra lệnh phát động Tổng khởi nghĩa trên toàn tỉnh. Từ ngày 21 đến 24/8/1945, nhân dân Thanh Hóa dưới sự lãnh đạo của Việt Minh đã đồng loạt nổi dậy giành chính quyền ở các huyện, thị xã.

Trong suốt những ngày sôi sục ấy, lực lượng an ninh cách mạng đã phối hợp chặt chẽ với tự vệ và các tổ chức quần chúng, tham gia bao vây trụ sở chính quyền thân Nhật, bảo vệ trụ sở Ủy ban khởi nghĩa, áp giải những tên tay sai ngoan cố, canh gác các mục tiêu trọng yếu như kho thóc, bưu điện, ngân hàng, nhà máy, để bảo vệ tài sản của nhân dân và tránh hỗn loạn.

Tại thị xã Thanh Hóa (nay là Phường Hạc Thành), ngày 23/8/1945, dưới sự lãnh đạo trực tiếp của Ủy ban khởi nghĩa, hàng vạn người dân và các lực lượng vũ trang đã xuống đường chiếm phủ đường, bưu điện, nhà máy điện, ngân hàng, và tuyên bố xóa bỏ chính quyền thân Nhật, lập chính quyền cách mạng. Trong quá trình đó, lực lượng an ninh làm nhiệm vụ đảm bảo an toàn, trật tự, trấn áp bọn phản cách mạng, giữ gìn ổn định để Ủy ban nhân dân cách mạng ra mắt và điều hành công việc.

Thành công và dấu mốc khởi đầu vẻ vang

Chỉ trong vòng ba ngày, từ 22 đến 25/8/1945, chính quyền cách mạng đã được thiết lập trên toàn tỉnh Thanh Hóa. Thanh Hoá là một trong những địa phương giành chính quyền sớm và toàn diện nhất cả nước. Đóng góp vào thắng lợi đó có vai trò quan trọng của lực lượng công an tiền thân, những đội viên an ninh, tự vệ, trật tự cách mạng, những người âm thầm, dũng cảm bảo vệ Đảng, bảo vệ phong trào và bảo vệ thành quả khởi nghĩa.

Ngay sau thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám, chính quyền cách mạng đã thành lập Ty Liêm phóng, tổ chức tiền thân của Công an tỉnh Thanh Hóa, để giữ gìn an ninh, bảo vệ chính quyền non trẻ, truy quét bọn phản cách mạng, giải quyết nạn đói, nạn mù chữ, ổn định đời sống nhân dân. Đây cũng là thời điểm khởi đầu cho quá trình xây dựng và trưởng thành của lực lượng Công an Thanh Hóa trong suốt 80 năm qua.

Giá trị lịch sử và bài học cho hôm nay

Cuộc Tổng khởi nghĩa giành chính quyền tháng Tám năm 1945 là một bước ngoặt lịch sử trọng đại, đánh dấu sự ra đời của Nhà nước cách mạng đầu tiên do nhân dân làm chủ. Trong chiến thắng vĩ đại ấy, lực lượng an ninh cách mạng, tiền thân của Công an nhân dân, đã lập nên những chiến công thầm lặng mà hiển hách, thể hiện rõ ba giá trị cốt lõi: trung thành tuyệt đối với Đảng, sâu sát với nhân dân, dũng cảm trong hành động. Những giá trị ấy đã trở thành di sản tinh thần quý báu của lực lượng Công an Thanh Hóa, tiếp nối và lan tỏa qua các thời kỳ cách mạng.

Đại tướng Lương Tam Quang, Ủy viên Bộ Chính trị, Bộ trưởng Bộ Công an duyệt đội danh dự của Công an tỉnh Thanh Hóa nhân chuyến thăm và làm việc tại tỉnh Thanh Hóa ngày 31/7.

Trong bối cảnh hôm nay, đất nước bước vào kỷ nguyên chuyển mình mạnh mẽ: hội nhập sâu rộng, chuyển đổi số toàn diện, cải cách thể chế và tinh gọn bộ máy hành chính theo hướng chính quyền hai cấp, lực lượng Công an xã, nơi gần dân nhất, sát dân nhất, chính là điểm tựa vững chắc của Đảng, Nhà nước và chính quyền cơ sở trong việc bảo vệ an ninh quốc gia, giữ gìn trật tự an toàn xã hội từ sớm, từ xa, từ cơ sở.

Từ bài học năm 1945, càng thấy rõ rằng: muốn bảo vệ chính quyền cách mạng thì phải nắm chắc địa bàn, làm chủ tình hình, và dựa vào lòng dân. Trên cơ sở đó, nhiệm vụ của lực lượng Công an Thanh Hóa, đặc biệt là Công an xã trong giai đoạn mới cần tập trung vào một số trọng tâm sau:

Phát huy tinh thần tiên phong, làm hạt nhân chuyển đổi số ở cơ sở: Công an cấp xã không chỉ là lực lượng giữ an ninh trật tự, mà còn phải đi đầu trong ứng dụng công nghệ, quản trị dữ liệu dân cư, kiểm soát thông tin không gian mạng, xây dựng mô hình “xã hội số, xã an toàn”. Mỗi cán bộ chiến sĩ Công an xã là một “công dân số mẫu mực” về kỹ năng, tác phong, và hiệu quả phục vụ nhân dân.

Các đồng chí Ủy viên Trung ương Đảng: Thượng tướng Lê Quốc Hùng, Thứ trưởng Bộ Công an; Nguyễn Doãn Anh, Bí thư Tỉnh ủy Thanh Hoá tặng hoa chúc mừng Ban Chấp hành Đảng bộ Công an tỉnh nhiệm kỳ 2025-2030.

Làm tròn vai trò “cánh tay nối dài” của chính quyền mới hai cấp: Công an xã phải tích cực tham mưu, phối hợp chặt chẽ với cấp ủy, chính quyền để xử lý kịp thời các vấn đề phức tạp ngay tại cơ sở, không để phát sinh điểm nóng, khiếu kiện, mâu thuẫn kéo dài.

Giữ vững thế trận an ninh nhân dân gắn với thế trận lòng dân: Lực lượng Công an cấp xã phải là hạt nhân của các phong trào “Toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc”, nắm chắc các mối quan hệ cộng đồng, đặc biệt trong vùng đồng bào dân tộc, tôn giáo, khu công nghiệp, vùng ven đô và địa bàn trọng điểm phát triển. Cần tiếp tục xây dựng đội ngũ cán bộ có phẩm chất “gần dân, hiểu dân, giúp dân, học dân”, thấm nhuần phương châm “an ninh chủ động, từ sớm, từ xa, từ cơ sở”.

Xây dựng đội ngũ Công an xã chính quy, hiện đại, bản lĩnh, nhân văn: lực lượng Công an cấp xã là tuyến đầu thực hiện cả nhiệm vụ bảo đảm an ninh truyền thống lẫn an ninh phi truyền thống (an ninh mạng, an ninh kinh tế, an ninh con người). Do đó, cần tiếp tục bồi dưỡng nghiệp vụ, phẩm chất chính trị, kỹ năng tiếp dân, xử lý tình huống và nhất là đạo đức công vụ, để mỗi cán bộ Công an xã thực sự là “công bộc của dân”, góp phần xây dựng chính quyền liêm chính, phục vụ, gần dân.

Những bài học từ mùa thu lịch sử năm 1945 không chỉ vang vọng trong quá khứ, mà còn soi sáng cho hiện tại và tương lai. Trong giai đoạn đất nước đang bước vào thời kỳ phát triển mới, thời kỳ “kỷ nguyên số, kỷ nguyên hội nhập và chuyển hóa toàn diện”, mỗi cán bộ chiến sĩ Công an Thanh Hóa cần nhận thức rõ sứ mệnh lịch sử của mình: Không chỉ bảo vệ an ninh, mà còn là người kiến tạo an ninh, người giữ gìn niềm tin, người gắn kết cộng đồng và người bảo vệ giá trị văn minh mới.

Nhìn lại chặng đường 80 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành, lực lượng Công an Thanh Hóa có quyền tự hào với những đóng góp to lớn trong sự nghiệp bảo vệ Đảng, Nhà nước và nhân dân. Từ những ngày đầu tiên góp sức vào thắng lợi của Tổng khởi nghĩa mùa thu năm 1945, đến những chiến công trong kháng chiến, trong bảo vệ an ninh chính trị, trật tự xã hội hôm nay, lực lượng Công an Thanh Hóa luôn xứng đáng là thanh bảo kiếm của Đảng, là chỗ dựa tin cậy của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân tỉnh nhà.

Trong bối cảnh cả nước hướng về cột mốc 80 năm Cách mạng Tháng Tám, Đại tướng Lương Tam Quang, Bộ trưởng Bộ Công an, đã nhấn mạnh tại lễ trao danh hiệu Anh hùng cho Phòng CSĐT tội phạm về ma túy, Công an tỉnh Thanh Hóa: “Đây là phần thưởng cao quý, là niềm tự hào của lực lượng Công an Thanh Hóa nói riêng và toàn lực lượng Công an nhân dân nói chung. Tôi trân trọng biểu dương, chúc mừng những chiến công, thành tích xuất sắc của Công an tỉnh Thanh Hóa trong thời gian qua.” Lời khẳng định ấy như tiếp thêm niềm tin, ý chí và trách nhiệm cho thế hệ cán bộ, chiến sĩ Công an Thanh Hóa hôm nay, những người đang viết tiếp bản anh hùng ca trên quê hương anh hùng, trong thời đại mới.

Trung Tướng, PGS,TS.Đồng Đại Lộc