Bất cập trong quản lý họ, hụi: Khi luật chưa theo kịp thực tiễn (Bài 1) - “Làn sóng” vỡ hụi và cái giá của niềm tin mù quáng

Giai đoạn 2022-2024, “làn sóng” vỡ hụi tại tỉnh ta diễn ra đã khiến hàng trăm người dân lâm vào cảnh nợ nần, điêu đứng. Không chỉ gây thiệt hại về tài sản, các vụ vỡ hụi còn để lại nhiều hệ lụy nghiêm trọng về mặt xã hội khi phần lớn nạn nhân là người có thu nhập thấp, người cao tuổi.

Người dân khu phố Quang Minh, phường Quảng Vinh (TP Sầm Sơn) phản ánh sự việc với phóng viên Báo Thanh Hóa về vụ việc vỡ hụi (ảnh chụp năm 2023). Ảnh: P.V

Chuỗi vỡ nợ

Từ giữa năm 2022, tại huyện vùng cao Bá Thước, hơn 100 hộ dân ở xã Điền Lư đã rơi vào cảnh “mất ăn, mất ngủ” khi bà Nguyễn Thị Minh tuyên bố vỡ hụi với số tiền lên đến 10 tỷ đồng. Cụ thể, từ năm 2021 đến 6/2022, bà Nguyễn Thị Minh đã vay tiền mặt và đứng ra tổ chức chơi hụi, họ. Thấy bà Minh là người có điều kiện, tất cả người chơi hụi đều tin tưởng đóng đầy đủ tiền hàng tháng. Ban đầu, bà Minh cũng thực hiện việc trả tiền cho những người chơi nhưng từ tháng 7/2021, do làm ăn và chơi hụi thua lỗ nên bà Minh bắt đầu đi vay tiền ở nhiều nơi hoặc nhận tiền thế hụi để có tiền trả cho những người đang nợ và những người đến kỳ lấy hụi. Mặc dù mất khả năng thanh toán nhưng hàng tháng bà Minh vẫn thông báo có người mua được hụi và số tiền phải đóng. Do tin tưởng bà Minh nên nhiều người vẫn đóng tiền hụi và đưa tiền thế hụi cho bà Minh mà không có giấy tờ giao nhận. Đến ngày 28/6/2022, bà Minh tuyên bố vỡ nợ, không có khả năng trả nợ số tiền khoảng 10 tỷ đồng. Hoang mang, lo lắng trước nguy cơ mất trắng số tiền cho vay và tham gia hụi, các bị hại đã làm đơn tố giác bà Nguyễn Thị Minh. Tháng 6/2023, Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an tỉnh đã khởi tố, bắt tạm giam về hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản của bà Nguyễn Thị Minh.

Đến tháng 7/2023, vụ vỡ hụi ở xã Hoằng Thắng (Hoằng Hóa) với số tiền 7 tỷ đồng liên quan đến hàng chục hộ dân tiếp tục là hồi chuông cảnh báo. Đáng chú ý, chủ hụi là bà Nguyễn Thị Kim, nguyên Chi hội trưởng Chi hội Phụ nữ thôn Hải Phúc 1 kiêm tổ trưởng tổ vay vốn. Bà Kim đã lợi dụng vị trí công tác để tổ chức cầm hụi, thu gom khoảng 7 tỷ đồng rồi cho vay lại để lấy chênh lệch lãi suất.

Chưa kịp lắng xuống, tháng 10/2023, vụ vỡ hụi tại phường Quảng Vinh (TP Sầm Sơn) đã gây chấn động khi vợ chồng bà Trương Thị Dung và ông Vũ Tiến Tại, ở khu phố Quang Minh tuyên bố vỡ nợ với số tiền lên đến 20 tỷ đồng của hơn 100 người dân. Chủ hụi thu hút người chơi bằng lãi suất hấp dẫn, cao gấp 3 - 5 lần so với ngân hàng, khiến nhiều người dân sập bẫy.

Tiếp đó, tháng 7/2024, một vụ vỡ hụi khác tại xã Hoằng Phong (Hoằng Hóa) tiếp tục khiến gần 80 người có nguy cơ mất trắng gần 10 tỷ đồng khi chủ hụi là bà Cao Thị Dung tuyên bố phá sản.

Hệ lụy nhiều mặt

Sau khi vụ vỡ hụi tại phường Quảng Vinh (TP Sầm Sơn) xảy ra, chúng tôi nhận được đơn của chục hộ dân ở phường Quảng Vinh tố cáo vợ chồng bà Trương Thị Dung đã lợi dụng uy tín để lừa đảo, chiếm đoạt tài sản của người dân.

Thời điểm đó, ngồi trên chiếc xe lăn, ông Lê Quang Côi, 64 tuổi, buồn bã cho biết: "Tôi bị bệnh tật nhiều năm, phải ngồi xe lăn, mọi nguồn thu nhập đều dựa vào vợ tôi. Bà ấy tần tảo làm lụng suốt ngày đêm. Chúng tôi tích góp được một chút tài sản để phòng khi ốm đau, bệnh tật. Vì tin tưởng gia đình bà Dung, vợ chồng tôi tham gia hụi hàng tháng với mong muốn có thêm đồng lãi chi tiêu trong nhà. Thế nhưng, từ khi bà Dung thông báo vỡ nợ, vợ chồng tôi mất ăn, mất ngủ”.

Người dân khu phố Quang Minh, phường Quảng Vinh (TP Sầm Sơn) phản ánh sự việc với phóng viên Báo Thanh Hóa về vụ việc vỡ hụi (ảnh chụp năm 2023).

Cũng như ông Côi, ông Phạm Đình Quang, 59 tuổi ở cùng khu phố Quang Minh cũng mất trắng số tiền cả gia đình dành dụm tiết kiệm trong nhiều năm. Ông Quang cho biết: "Khoảng 15 năm nay, gia đình bà Dung là chủ hụi có tiếng trên địa bàn và kêu gọi được nhiều người tham gia. Sau các lần hết hụi, bà Dung thanh toán sòng phẳng và còn vận động người dân nếu chưa có công việc cần đến tiền thì cứ cho bà ấy vay lại để lấy lãi. Cứ thế vừa là tiền hết hụi cho vay, vừa là tiền hụi góp mới, cả gia đình tôi đã “góp” cho bà Dung tổng 593 triệu đồng, nhưng chẳng hiểu lý do vì sao bà Dung bỗng dưng tuyên bố phá sản và rời khỏi địa phương”.

Được biết, vụ vỡ hụi xảy ra tại phường Quảng Vinh có số lượng người tham gia rất lớn và diễn ra trong thời gian dài. Hoạt động không đúng theo quy định, người tổ chức hụi không thông báo với chính quyền địa phương, người tham gia dây hụi không có biên bản họp thỏa thuận với nhau và có số người tham gia cụ thể, thậm chí là không biết dây hụi có bao nhiêu người... Có một số người đến kỳ lấy hụi nhưng vì chưa cần đến tiền còn “gửi” lại chủ hụi để hưởng lãi suất cao!.

Trước đó, năm 2021, anh Nguyễn Xuân Thành ở thôn Hải Phúc 1, xã Hoằng Thắng (Hoằng Hóa) góp hụi cho bà Nguyễn Thị Kim, với số tiền 130 triệu đồng. Đột nhiên, bà Kim tuyên bố vỡ hụi. Mất toàn bộ số tiền tích góp được, bản thân sức khỏe đã suy giảm, 4 đứa con thì 3 đứa tật nguyền, anh Thành như gục ngã bởi tương lai mịt mù phía trước.

Bà Lê Thị Lĩnh ở thôn Hải Phúc 1, xã Hoằng Thắng thì cho rằng: "Chúng tôi thấy chị Kim là Chi hội trưởng Chi hội phụ nữ, chị ấy lại nói với chị em là góp hụi để hỗ trợ nhau làm kinh tế nên không chỉ tôi mà rất nhiều chị em tin tưởng nghe theo. Từ năm 2019, tôi bắt đầu chơi dây hụi do chị Kim làm chủ. Mỗi tháng tôi góp vài triệu đồng. Tính đến thời điểm chị Kim tuyên bố vỡ hụi, tôi có 3 nhóm hụi, với tổng số tiền 129 triệu đồng".

Khi vụ vỡ hụi ở xã Hoằng Phong xảy ra với số tiền lớn, dư luận trên địa bàn xã cũng xôn xao, bức xức. Đáng nói, không chỉ có chủ hụi là bà Cao Thị Dung tuyên bố phá sản mà trước đó, trên địa bàn xã này đã từng xảy ra một số vụ vỡ hụi khác, ảnh hưởng không nhỏ đến tình hình an ninh trật tự tại khu dân cư. Ông Cao Trọng Choán, xã Hoằng Phong (Hoằng Hóa) chia sẻ: “Bức xúc lắm, vì mình là người mất của mà. Tiền là xương máu của mình, tiết kiệm mãi mới dành dụm, tích cóp chơi hụi để có khoản tiền phòng khi có công việc lớn trong nhà. Thế mà chẳng biết vì nguyên nhân gì chủ hụi đang làm ăn như thế mà lại bỗng dưng tuyên bố vỡ nợ được! Giờ chỉ mong chủ hụi trả lại số tiền mình đã nộp”.

Vỡ hụi là câu chuyện không mới nhưng đã và đang làm cho nhiều gia đình rơi vào cảnh lao đao. Tình trạng này còn dẫn đến nhiều vấn đề phức tạp về an ninh trật tự. Tại phường Quảng Cát (TP Thanh Hóa), riêng trong năm 2024 đã xảy ra 27 vụ án tranh chấp hụi, khiến nhiều gia đình lâm vào cảnh nợ nần, mâu thuẫn. Nhiều người dân còn kéo đến trụ sở công an “kêu cứu”, khiến lực lượng chức năng phải dựng hàng rào, dùng loa thông báo giải tán đám đông. Theo Công an tỉnh Thanh Hóa, việc xử lý để thu hồi tài sản trả lại cho người dân là hết sức khó khăn, đặc biệt khi nhiều giao dịch được thực hiện dựa trên lòng tin, không có giấy tờ.

Dung Hương

Bài 2: Những “lỗ hổng” pháp lý cần khắc phục