Về Diêm Phố, thả mình vào Lễ hội Cầu ngư

Mỗi độ xuân về, người dân làng Diêm Phố xưa, nay là xã Ngư Lộc lại tất bật chuẩn bị cho Lễ hội Cầu ngư - Lễ hội tiêu biểu cho ngư dân vùng biển xứ Thanh.

Lễ hội Cầu ngư xã Ngư Lộc.

Những ngày đầu xuân tại xã Ngư Lộc như nhộn nhịp, hối hả hơn. Những cụ cao niên trong xã cùng chính quyền địa phương bắt đầu lựa chọn những nghệ nhân tài năng để làm Long Châu cho Lễ hội Cầu ngư. Ông Nguyễn Văn Minh - một trong những người cao tuổi ở địa phương am hiểu về lễ hội, cho biết: Các linh vật trong lễ hội thì Long Châu - thuyền rồng, được xem là linh vật quan trọng nhất dùng để cúng tế thần linh trong suốt lễ hội. Đây là một chiếc thuyền thờ hình rồng, chứa đựng những lễ vật cùng ước nguyện bình an của người dân. Long Châu chính là linh hồn của lễ hội và cũng là yếu tố tạo nên sự độc đáo, linh thiêng của Lễ hội Cầu ngư xã Ngư Lộc.

“Làm Long Châu đòi hỏi kỹ thuật cao, tỉ mỉ, tốn nhiều thời gian nên đón tết nguyên đán xong, khoảng giữa tháng giêng là các cụ cao niên trong xã sẽ cùng nhau thảo luận và chọn ra 10 đến 12 người đảm bảo các tiêu chí như gia đình hạnh phúc, không có tang, và là người có đức, có tài năng, khéo léo và am hiểu về làm Long Châu, để nhanh chóng triển khai”, ông Minh nói.

Để làm được Long Châu các nghệ nhân và ban tổ chức lễ hội sẽ tính toán và phân công người tìm đủ các vật liệu như luồng, nứa, gỗ, tre, xốp, phẩm màu... tập hợp lại. Sau khi đủ vật liệu, vào ngày giờ đẹp đã chọn, các cụ cao niên trong xã sẽ trực tiếp chỉ đạo và cầm cưa để cưa nhát đầu tiên mở đầu cho quá trình làm Long Châu. Đây là bước rất quan trọng, được người dân thực hiện chu đáo, cẩn thận, thể hiện sự tôn kính với thần linh. Những lễ vật dâng lên cũng được chuẩn bị đầy tâm huyết.

Cùng với làm Long Châu, các bước chuẩn bị được người dân trong xã thực hiện chu đáo, nghiêm cẩn. Theo tục lệ, các cụ cao niên sẽ chọn người tham gia tế lễ, rước kiệu, rước Long Châu theo các quy định khắt khe từ xa xưa. Lễ vật dâng lên thần linh gồm lễ vật chay và lễ vật mặn. Tất cả đều là sản vật của địa phương, người dân đi biển khai thác được và dâng lên thần linh.

Lễ hội diễn ra từ ngày 22 đến 24/2 âm lịch hằng năm, gồm 2 phần: Phần lễ và phần hội, được tổ chức ngoài trời. Nơi đặt đàn tế lễ và tổ chức các trò chơi, trò diễn được chọn hướng ra biển. Phần lễ được tổ chức trang nghiêm với lễ rước kiệu từ Cụm di tích nghè Diêm Phố về tề tựu với Long Châu ở thôn Bắc Thọ. Sau đó, đoàn rước kiệu, rước Long Châu tiến về khu vực lễ đàn để bà con đến tế lễ. Sau khi các nghi thức tế lễ được thực hiện xong, Long Châu sẽ được đoàn người rước ra biển để “hóa vàng”, với mong muốn dâng lên thần linh của biển cả linh vật thiêng liêng, cầu thần linh phù hộ một năm gió yên bể lặng, tôm cá đầy thuyền và che chở cho ngư dân ra khơi an toàn, trở về bình an. Không chỉ có các nghi lễ, tập tục thể hiện đặc điểm của ngư dân, mà phần hội cũng diễn ra với nhiều hoạt động văn hóa - thể thao sôi nổi, mang đậm nét văn hóa truyền thống vùng biển như thi câu mực, đan lưới, kéo co, hò đối...

Từ khi ra đời cho đến nay, Lễ hội Cầu ngư luôn được người dân vùng biển Diêm Phố xưa, nay là xã Ngư Lộc thực hành và gìn giữ. Lễ hội thu hút hàng nghìn người dân trong và ngoài xã tham gia rước Long Châu. Những quan niệm, nghi thức trong lễ hội thể hiện phong tục tập quán, nhân sinh quan của cư dân vùng biển Ngư Lộc và vùng biển xứ Thanh.

Phó Chủ tịch UBND xã Ngư Lộc Vũ Huy Hà cho biết: “Người dân trong xã ai cũng mong muốn được góp sức chuẩn bị và tham gia lễ hội. Và khi tham gia lễ hội, người dân ai cũng hướng về Long Châu, tin tưởng vào linh vật, gửi gắm niềm tin về sự bình an và cầu may mắn. Với sự độc đáo, quy mô và giá trị to lớn, Lễ hội Cầu ngư xã Ngư Lộc được đưa vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia năm 2017”.

Bài và ảnh: Thế Sơn