Ngọc Lặc gìn giữ và phát huy văn hóa truyền thống

Là huyện miền núi, có nhiều đồng bào dân tộc sinh sống, trong đó có hơn 70% dân số là đồng bào dân tộc Mường, do đó công tác bảo tồn, giữ gìn những nét văn hóa truyền thống của các dân tộc nói chung, dân tộc Mường nói riêng luôn được cấp ủy, chính quyền huyện Ngọc Lặc chú trọng, góp phần làm đa dạng, phong phú đời sống văn hóa tinh thần của người dân nơi đây.

Người dân huyện Ngọc Lặc trình diễn pồn pôông.

Huyện Ngọc Lặc có một kho tàng di sản văn hóa phong phú và đa dạng, gắn liền với đời sống vật chất, tinh thần của các đồng bào dân tộc nơi đây. Đối với dân tộc Mường có sử thi “Đẻ đất - Đẻ nước”; hệ thống dân ca, xường, đang, đúm; các nghi lễ, lễ hội, trò chơi, trò diễn hết sức độc đáo, như: pồn pôông, séc bùa, ném còn... Dân tộc Dao với lễ cấp sắc, tết nhảy và một số truyện thơ, chuyện kể, các điệu hát giao duyên... Dân tộc Thái với hệ thống dân ca, trò diễn, như: khặp, ru con, kin chiêng boọc mạy... Bên cạnh đó, huyện có hệ thống di tích lịch sử - văn hóa gắn liền với các lễ hội truyền thống. Nhiều di tích còn lưu giữ được các sắc phong, khẳng định bề dày lịch sử và giá trị văn hóa truyền thống lâu đời của vùng đất Ngọc Lặc.

Để bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, huyện đã tập trung đẩy mạnh công tác tuyên truyền cho người dân hiểu hơn về tầm quan trọng của các giá trị văn hóa truyền thống; vai trò, ý nghĩa của việc lưu giữ, phát huy những nét đẹp văn hóa đặc trưng của mỗi dân tộc; vai trò và trách nhiệm của mỗi cá nhân trong việc bảo tồn văn hóa truyền thống. Đồng thời, xác định việc bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống là một nhiệm vụ quan trọng; là một quá trình xuyên suốt lâu dài, huyện đã bám sát nội dung Nghị quyết Trung ương 5 (khóa VIII) về “Xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc”; Nghị quyết số 33-NQ/TW ngày 9-6-2014 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI về “Xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước”. Đồng thời, lồng ghép việc bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa với thực hiện phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”. Từ đó, xây dựng kế hoạch hoạt động theo từng giai đoạn, từng năm. Trong đó, chú trọng việc triển khai tổ chức các lễ hội; phục dựng các điệu múa, làn điệu dân ca, trò chơi, trò diễn, nghề truyền thống; bảo tồn trang phục, chữ viết; Đề án “Truyền dạy văn hóa truyền thống cho thế hệ trẻ”; Đề án “Bảo tồn, phát triển nhà sàn truyền thống của đồng bào dân tộc Mường gắn với phát triển du lịch cộng đồng giai đoạn 2021-2025”...

Trong nhiệm vụ truyền dạy các giá trị văn hóa truyền thống, từ năm 2020 đến nay, huyện tập trung đẩy mạnh thực hiện và đạt được nhiều kết quả đáng ghi nhận, như huyện đã phối hợp với Trung tâm Văn hóa - Điện ảnh tỉnh tổ chức các lớp tập huấn “Phục dựng các loại hình văn hóa dân tộc Dao quần chẹt, múa pồn pôông dân tộc Mường”; phối hợp với Hội Dân tộc học và Nhân học (Trường Đại học Hồng Đức) tổ chức lớp học chữ Nôm Dao; tổ chức lớp truyền dạy, kỹ thuật may thêu, trang trí hoa văn trên trang phục của người Dao quần chẹt tại Ngọc Lặc... Công tác truyền dạy được triển khai sâu rộng không chỉ trong cộng đồng dân cư mà cả trong các trường học. Nhiều năm nay, huyện Ngọc Lặc đã đưa việc truyền dạy hát xường, múa pồn pôông, đánh cồng chiêng vào các trường học. Điều này đã khơi dậy đam mê với văn hóa truyền thống cho các em nhỏ.

Không chỉ chú trọng công tác truyền dạy, huyện còn chỉ đạo các địa phương, hội, đoàn thể, trường học tăng cường tổ chức các hoạt động văn hóa, văn nghệ, các trò chơi, trò diễn không chỉ trong dịp lễ, tết, ngày hội mà còn ở các buổi sinh hoạt văn hóa ở các địa phương, cơ quan, trường học, từ đó tạo đất diễn, sức sống cho các di sản văn hóa. Đặc biệt, huyện đã tập trung thành lập các câu lạc bộ (CLB) văn hóa dân gian, như: CLB cồng chiêng, CLB pồn pôông, CLB dệt thổ cẩm... Các CLB đã thu hút được nhiều hội viên tham gia, tạo sức lan tỏa trong cộng đồng. Tiêu biểu là xã Cao Ngọc, nơi 100% dân số là người dân tộc Mường. Xã đã thành lập và duy trì CLB trò diễn pồn pôông; CLB dệt thổ cẩm. Đồng thời, thường xuyên tổ chức các trò chơi, trò diễn vào các ngày lễ hội, các sự kiện. Từ đó, tạo sân chơi lành mạnh, bổ ích cho Nhân dân, góp phần nuôi dưỡng tình yêu đối với văn hóa dân gian trong thế hệ trẻ. Hay như CLB cồng chiêng xã Quang Trung, sau nhiều năm hoạt động đã thu hút đông đảo người dân tham gia sinh hoạt, cùng nhau trao đổi, trò chuyện về văn hóa truyền thống; tích cực tham gia các hoạt động văn hóa - văn nghệ, chính trị tại địa phương; truyền dạy lại cho thế hệ sau.

Hiệu quả của việc lưu giữ các giá trị văn hóa truyền thống địa bàn huyện Ngọc Lặc được thể hiện rõ ở kết quả của việc truyền dạy; tỷ lệ người dân trên đất Ngọc Lặc biết, hiểu hay trình diễn, thực hiện được các giá trị văn hóa truyền thống ngày càng cao. Về điệu múa pồn pôông, hầu hết người dân đều trình diễn được. Đặc biệt hơn, ngày càng nhiều em nhỏ múa được pồn pôông, đánh cồng chiêng. Đây được xem là một thành công nổi bật trong việc truyền dạy di sản văn hóa cho người dân, cho thế hệ trẻ mà không phải địa phương nào cũng làm được.

Có thể thấy, với sự quan tâm của chính quyền địa phương, sự đồng thuận của các tầng lớp Nhân dân, công tác bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, các trò chơi, trò diễn dân gian trên địa bàn huyện Ngọc Lặc đã và đang phát huy hiệu quả, góp phần gìn giữ nét văn hóa đặc sắc của dân tộc, tạo động lực cho sự phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Thời gian tới, huyện Ngọc Lặc tiếp tục tăng cường quản lý Nhà nước đối với việc sưu tầm, bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của các dân tộc; đầu tư, hỗ trợ kinh phí cho hoạt động tập huấn các loại hình di sản văn hóa và các nghệ nhân, những người am hiểu văn hóa truyền thống...

Bài và ảnh: Thùy Linh