Nga tập trung số lượng lớn máy bay ném bom chiến lược: Tấn công Ukraine hay động thái chiến lực mới?

Ngày 5/5, hình ảnh vệ tinh do nhà phân tích tình báo nguồn mở MT Anderson đăng trên X đã tiết lộ một diễn biến đáng chú ý tại Căn cứ Không quân Belaya, một tiền đồn quân sự xa xôi của Nga ở miền đông Siberia. 9 máy bay ném bom chiến lược Tupolev Tu-95, được NATO gọi là “Bears”, có thể nhìn thấy trên đường băng, chiếc thứ 10 đang lăn bánh để cất cánh hoặc vừa mới hạ cánh.

Nằm ở tỉnh Irkutsk, cách biên giới Ukraine hơn 4.000 km, sự nổi lên đột ngột của Căn cứ Không quân Belaya như một trung tâm cho những gã khổng lồ thời Chiến tranh Lạnh này đã làm dấy lên nhiều đồn đoán về ý định quân sự của Nga.

Những hình ảnh ghi lại sự tập trung hiếm hoi của các máy bay ném bom tầm xa cho thấy động thái có chủ đích của Moscow, có khả năng liên quan đến cuộc chiến đang diễn ra ở Ukraine hoặc động thái chiến lược rộng lớn hơn.

Căn cứ không quân Belaya từ lâu đã đóng vai trò quan trọng trong mạng lưới hàng không tầm xa của Nga. Theo báo cáo năm 2020 của Bộ Quốc phòng Nga, căn cứ này từng là nơi đóng quân của máy bay ném bom Tupolev Tu-16 và Tu-22 trong Chiến tranh Lạnh, sau đó trở thành nơi đóng quân của Trung đoàn Hàng không ném bom hạng nặng Cận vệ 200, đơn vị vận hành máy bay ném bom Tu-22M3.

38 tường chắn máy bay ném bom và không gian đường băng rộng lớn của căn cứ khiến nó trở thành một cơ sở đáng gờm, có khả năng hỗ trợ các hoạt động quy mô lớn. Vị trí xa xôi, cách xa sự giám sát của NATO và phạm vi của Ukraine, mang lại lợi thế chiến lược, bảo vệ các tài sản có giá trị khỏi các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái hoặc tên lửa tiềm tàng.

Các bài đăng gần đây trên X đã ghi nhận hoạt động gia tăng tại Belaya, bao gồm sự xuất hiện của 6 máy bay vận tải Il-76MD vào ngày 17/4, có khả năng mang theo tên lửa hành trình Kh-101, tiếp theo là 7 máy bay ném bom Tu-95MS từ các căn cứ khác như Olenya và Engels.

Tầm quan trọng của sự gia tăng này nằm ở thời điểm và bối cảnh. Cuộc chiến của Nga ở Ukraine đã chứng kiến ​​các cuộc tấn công liên tục của máy bay ném bom Tu-95 phóng tên lửa hành trình Kh-101 và Kh-55SM từ các căn cứ như Olenya, gần Murmansk, hoặc Engels ở Saratov Oblast. Tuy nhiên, các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái của Ukraine ngày càng nhắm vào các cơ sở này.

Vào tháng 12/2022, Engels đã bị trúng đạn, làm hư hại 2 chiếc Tu-95, theo báo cáo của Barents Observer. Tương tự như vậy, Olenya, mặc dù nằm ở vùng xa xôi của Bắc Cực, đã phải đối mặt với sự giám sát chặt chẽ khi phạm vi hoạt động của Ukraine ngày càng mở rộng với các hệ thống tầm xa do phương Tây cung cấp.

Khoảng cách từ Belaya đến khu vực xung đột khiến nơi này trở thành một lựa chọn hợp lý, cho phép Nga bố trí lại máy bay ném bom của mình ngoài tầm bắn của hầu hết các loại vũ khí của Ukraine trong khi vẫn duy trì khả năng tấn công các mục tiêu trên khắp châu Âu hoặc châu Á.

Tupolev Tu-95 là một kỳ quan về độ bền và là minh chứng cho kỹ thuật của Liên Xô. Lần đầu tiên bay vào năm 1952, đây vẫn là máy bay ném bom chiến lược duy nhất trên thế giới sử dụng động cơ tua-bin cánh quạt vẫn đang hoạt động. Nga có kế hoạch duy trì hoạt động cho đến ít nhất là năm 2040, theo tuyên bố năm 2018 của Lực lượng Không gian Vũ trụ Nga.

Với tốc độ bay khoảng 920 km/giờ và tầm hoạt động vượt quá 12.000 km mà không cần tiếp nhiên liệu, Tu-95 có thể bay trong nhiều giờ hoặc tấn công mục tiêu trên khắp các châu lục, khiến nó trở thành nền tảng linh hoạt cho cả nhiệm vụ thông thường và hạt nhân.

Vũ khí chính của Tu-95 bao gồm tên lửa hành trình Kh-101, có tầm bắn lên tới 5.500 km, cho phép tấn công sâu vào lãnh thổ của đối phương mà không để máy bay tiếp xúc với hệ thống phòng không. Biến thể Kh-102 có khả năng hạt nhân nhấn mạnh vai trò kép của Tu-95 như một vũ khí răn đe chiến lược. Các tên lửa Kh-55SM cũ hơn, có tầm bắn khoảng 2.500 km, vẫn được sử dụng.

Tu-95MS, biến thể được phát hiện tại Belaya, là xương sống của phi đội máy bay ném bom chiến lược của Nga. Được nâng cấp vào năm 2013 với hệ thống dẫn đường GLONASS và hệ thống điện tử hàng không tiên tiến, nó tích hợp các hệ thống nhắm mục tiêu hiện đại trong khi vẫn giữ được độ bền của thời đại analog.

Một biến thể mới hơn, Tu-95MSM, được giới thiệu vào năm 2020, có radar và biện pháp đối phó điện tử được cải tiến, cùng với khả năng tương thích với Kh-101. Nga vận hành khoảng 40 máy bay ném bom Tu-95MS và MSM, dựa trên ước tính của tình báo Anh và Ukraine từ năm 2024.

Đối thủ phương Tây gần nhất của Tu-95 là B-52 Stratofortress của Mỹ, có tuổi thọ tương đương, được đưa vào sử dụng từ năm 1955 và dự kiến ​​sẽ hoạt động đến những năm 2050. Cả hai loại máy bay này đều phản ánh triết lý nâng cấp gia tăng hơn là thiết kế lại mang tính cách mạng, ưu tiên độ tin cậy và hiệu quả về chi phí hơn là khả năng tàng hình hoặc tốc độ.

Trong lịch sử, Tu-95 là một con ngựa thồ của sức mạnh không quân Nga. Trong Chiến tranh Lạnh, nó đã tuần tra các rìa không phận NATO, thường bị các máy bay chiến đấu của Mỹ và đồng minh chặn lại gần Alaska hoặc Bắc Đại Tây Dương. Tiếng vo ve đặc trưng đã khiến nó trở thành một biểu tượng khiêu khích của sức mạnh Liên Xô, một vai trò mà nó vẫn tiếp tục đảm nhiệm.

Theo báo cáo của quân đội Ukraine, cuộc tấn công vào tháng 11/2024 từ Olenya đã chứng kiến ​​9 máy bay ném bom Tu-95MS nhắm vào Kiev và Odesa bằng tên lửa hành trình.

Vị trí của Căn cứ Không quân Belaya cho phép Tu-95 đi theo các tuyến đường vòng vèo, có khả năng phóng tên lửa từ Bắc Cực hoặc Biển Caspi, làm phức tạp kế hoạch phòng thủ của Ukraine. Sự hiện diện của các máy bay vận tải Il-76, có khả năng vận chuyển tên lửa, chỉ ra một hoạt động hậu cần phức tạp, vì Nga phải duy trì chiến dịch không quân của mình bất chấp lệnh trừng phạt và gián đoạn chuỗi cung ứng.

Ngoài Ukraine, sự gia tăng tại Belaya còn mang ý nghĩa rộng hơn. Tầm hoạt động liên lục địa của Tu-95 định vị nó như một công cụ để triển khai sức mạnh, có khả năng tiếp cận các vùng lãnh thổ của NATO hoặc các tiền đồn ở Bắc Cực.

Phản ứng của công chúng đối với hình ảnh tại Belaya rất trái chiều, phản ánh diễn ngôn phân cực xung quanh cuộc xung đột Ukraine. Trên X, một số người dùng suy đoán về một cuộc tấn công sắp xảy ra của Nga, trong khi những người khác bác bỏ sự gia tăng này là hoạt động bảo trì thường lệ.

Khi cuộc chiến tiếp diễn, tính toán chiến lược của Nga dường như đang thay đổi. Tu-95, mặc dù đã cũ, vẫn là biểu tượng mạnh mẽ cho tầm với của Moscow, có khả năng triển khai sức mạnh vượt xa Ukraine. Sự hiện diện của nó tại Belaya, một căn cứ từng được sử dụng để chống lại ảnh hưởng của Mỹ ở Châu Á, cho thấy Nga đang phòng ngừa rủi ro, chuẩn bị cho những tình huống bất ngờ có thể vượt ra ngoài cuộc xung đột hiện tại.

Cho dù sự tích tụ này báo hiệu một làn sóng tấn công mới, một sự định vị lại chiến lực phòng thủ hay một tín hiệu địa chính trị, nó nhấn mạnh sự liên quan lâu dài của một máy bay ném bom 70 năm tuổi trong một cuộc chiến tranh thế kỷ 21.

TD