Để mắm tép Hà Yên có cơ hội vươn xa

Là món ăn rất dân dã, vậy nhưng từ lâu, mắm tép Hà Yên (Hà Trung) đã nức tiếng xa gần. Không chỉ bởi được tạo nên từ “đặc sản” tép riu, vị mặn mòi của mắm tép Hà Yên đến với người dùng còn là sự tỉ mỉ, chăm chút từ đôi bàn tay khéo léo của những người phụ nữ.

Tép riu tự nhiên là nguồn nguyên liệu sản xuất mắm tép ở xã Hà Yên.

Một buổi sáng mùa thu, nắng rải vàng khắp những cánh đồng chiêm trũng thôn 6, xã Hà Dương. Theo chân những người nông dân đi bắt tép, chúng tôi mới cảm nhận hết những vất vả của hành trình làm nên hương vị quê nhà này. Vừa thoăn thoắt đẩy chiếc riu lội bì bõm trên ruộng nước ngập ngang người, bà Nguyễn Thị Ước, Nguyễn Thị Nguyện tự hào kể về cái nghề truyền thống của phụ nữ làng Đình Trung. Để có được món mắm tép thơm ngon nhất, người dân Hà Yên phải đi đánh tép riu. Đây là loại tép nhỏ, màu xanh trong, sống bám trong rong rêu trên khắp các con sông Hoạt, các con kênh quanh vùng và vùng đồng chiêm trũng ở Hà Trung và các huyện lân cận. Chính con tép này đã làm nên thương hiệu của món mắm tép được tương truyền tiến vua. Cũng theo bà Ước, xưa kia khi đồng còn nhiều tép, mỗi ngày 1 người có thể thu hoạch hàng yến tép. Còn ngày nay, lượng tép còn rất ít. Nếu vào đúng mùa tép (tháng 11, 12 dương lịch) có thể thu hoạch được 4-5kg/ngày, nhưng trái mùa thì chỉ được 1-2 kg.

Tép đánh về được nhặt hết rong rêu, ốc, cá tạp, rửa sạch và để ráo nước, sau đó mang ướp với muối, thính rang. Cứ 1 kg tép được trộn cùng 2,5 lạng muối và nửa ống gạo rang giã nhỏ. Các nguyên liệu này được đảo cho thật đều, đổ nước sôi xâm xấp và cho vào chum sành, đậy kín. Mắm tép có thể ăn xổi sau 2 tháng, tuy nhiên mắm để lâu sẽ càng sánh mịn và ngon. Mắm tép Hà Yên hấp dẫn thực khách bởi màu vàng tươi, sóng sánh như mật ong, vị ngọt, thơm đặc trưng và chủ yếu được dùng làm đồ chấm. Người dân làng Đình Trung cũng dùng mắm tép chưng với thịt, tạo nên một món ăn vô cùng hấp dẫn.

Tháng 6-2016, mắm tép Hà Yên đã được Cục Sở hữu trí tuệ, Bộ Khoa học và Công nghệ công nhận thương hiệu. Việc xây dựng, quản lý, phát triển nhãn hiệu mắm tép Hà Yên đã tháo gỡ khó khăn cho người sản xuất, góp phần nâng cao uy tín, chất lượng và hiệu quả sản xuất, kinh doanh cho nghề làm mắm tép truyền thống của Hà Yên; đồng thời, gắn kết các hộ sản xuất, kinh doanh mắm tép. Sản phẩm làm ra có đầy đủ nhãn mác, các tiêu chuẩn chất lượng đã làm tăng giá trị cho sản phẩm truyền thống và được người tiêu dùng đón nhận. Bà Nguyễn Thị Ước cho biết: Đây là một nghề phụ nhưng hiện đang mang lại thu nhập chính cho các gia đình làm nghề nơi đây.

Để đưa nghề làm mắm tép tiếp tục phát triển, đầu năm 2018, xã Hà Yên đã thành lập tổ hợp tác sản xuất, kinh doanh mắm tép do phụ nữ làm chủ. Tại đây, các thành viên trong tổ hợp tác được tập huấn, trang bị kỹ thuật, quy trình chế biến mắm tép bảo đảm tiêu chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm, nâng cao chất lượng sản phẩm, được vay vốn với lãi suất thấp để đầu tư vốn sản xuất, kinh doanh nhằm nâng cao thu nhập, từng bước cải thiện đời sống cho các hộ gia đình. Đến nay, tổ hợp tác sản xuất mắm tép đã có 21 thành viên tham gia sản xuất.

Bà Nguyễn Thị Đua, Chủ tịch Hội phụ nữ xã Hà Yên, chủ tịch tổ hợp tác sản xuất và kinh doanh mắm tép, cho biết: Hiện nay, sản phẩm mắm tép Hà Yên đã được công nhận thương hiệu, góp phần nâng cao uy tín, chất lượng và hiệu quả sản xuất, kinh doanh cho nghề làm mắm tép truyền thống. Tuy nhiên, để tạo thuận lợi cho sản phẩm ở cả khâu sản xuất và tiêu thụ, đề nghị chính quyền địa phương có giải pháp đầu tư bảo vệ nguồn lợi thủy sản từ các cánh đồng chiêm trũng. Bên cạnh đó, tạo điều kiện cho tổ hợp tác tiếp cận nguồn vốn vay ưu đãi từ các chính sách để mở rộng phát triển sản xuất, kinh doanh; hỗ trợ để sản phẩm mắm tép Hà Yên có cơ hội mở rộng phạm vi tiêu thụ, đưa sản phẩm vươn ra hơn nữa trên thị trường.