Gìn giữ nét đẹp tục xông đất và hái lộc đầu xuân

Tết Nguyên đán với người Việt nói chung, người dân xứ Thanh nói riêng không chỉ là dịp sum vầy, gia đình đoàn viên mà còn là thời điểm với rất nhiều phong tục, tập quán truyền thống. Trong đó, tục “xông đất” và “hái lộc đầu xuân” là hoạt động “mở màn” có ý nghĩa quan trọng trong ngày đầu tiên của năm mới.

Chị Đỗ Thị Nga (phường Đông Vệ, TP Thanh Hóa) đón người đến xông đất trong thời khắc đầu tiên của năm mới Ất Tỵ 2025.

Tục “xông đất” hay còn gọi là “xông nhà” xuất phát từ niềm tin rằng người đầu tiên bước chân vào nhà trong ngày mùng 1 Tết sẽ mang lại may mắn, tài lộc cho gia chủ trong suốt năm. Khi kim đồng hồ chậm rãi chạm vào khoảnh khắc giao thừa, mọi người, mọi nhà đều chuẩn bị chào đón một năm mới với những điều may mắn. Khoảnh khắc này, người ta tin rằng mọi điều không may của năm cũ sẽ qua đi, nhường chỗ cho một khởi đầu mới. Bởi vậy, người đầu tiên bước vào nhà - người xông đất được kỳ vọng sẽ mang đến những điều tốt lành, tài lộc cho gia đình của gia chủ.

Cho đến nay, việc chọn người xông đất được rất nhiều gia đình coi trọng, đặc biệt là những gia đình doanh, buôn bán. Chị Đỗ Thị Nga (phường Đông Vệ, TP Thanh Hóa), vốn kinh doanh lĩnh vực nhà hàng ăn uống nên ngày từ trước tết chị đã tham khảo tuổi hợp với gia chủ và nhờ người đến xông đất trong ngày mùng 1.

“Ngoài tuổi tác thì tính cách cũng rất quan trọng. Người đến xông đất của gia đình tôi năm nay là người tính tình vui vẻ, lạc quan, sống hòa đồng. Gia đình tôi cũng không quá quan niệm, nhưng có được người xông đất phù hợp trong năm mới bản thân mình cảm thấy vui vẻ, hy vọng mọi sự được khởi đầu thuận buồm, xuôi gió, kinh doanh thuận lợi” - chị Nga cho biết.

Còn đối với một số gia đình, việc xông đất đã được đơn giản hóa. Có những gia đình thì tự mình xông đất hay chỉ đơn giản chọn người đức độ, vui vẻ, nhiệt tình. Bởi họ quan niệm rằng, tục xông đất vốn là nét đẹp văn hóa cho nên việc chọn người, chọn tuổi chỉ mang tính chất tham khảo. Điều quan trọng là giữ cho cả gia chủ và người đến xông đất niềm vui và cùng nhau hướng đến những điều tốt đẹp trong năm mới.

Ông Lê Văn Nông (xã Đông Ninh, TP Thanh Hóa) cho biết: “Người xông đất thực sự rất quan trọng với nhiều gia đình. Nhưng với gia đình chúng tôi là “tùy duyên”. Nếu người đầu tiên đến nhà chúc Tết hợp tuổi tất nhiên là rất vui, còn không hợp thì chúng tôi cũng hoan hỉ. Mọi người đến nhà đều mang theo những lời chúc tốt đẹp, đó chính là món quà may mắn của năm mới. Bởi cuộc sống luôn cần cố gắng, nỗ lực của bản thân, khó khăn là điều không tránh khỏi. Không thể vì người xông đất không phù hợp mà mang theo một tâm trạng không tốt trong ngày đầu tiên của năm mới”.

Chị Nguyễn Thị Hoa (áo trắng) cùng các con đến Di tích lịch sử Phủ Tía dâng hương, hái lộc đầu xuân.

Đối với tục “hái lộc đầu xuân” gần như phổ biến ở hầu hết các địa phương trên địa bàn tỉnh. Hái lộc đầu xuân với mong muốn xin lộc từ các vị thần linh, mang lại sự thịnh vượng và tài lộc cho gia đình trong năm mới. Ở xã Vân Sơn (Triệu Sơn), nhiều người thường đến Di tích lịch sử Phủ Tía ngay sau thời khắc giao thừa hoặc vào sáng ngày mùng 1 Tết. Trước đây, nhiều người vẫn thường đến đây để hái một cành lộc non mang về, tuy nhiên những hành động này đến nay đã chấm dứt, người dân ý thức hơn trong việc bảo vệ cảnh quan, môi trường. Chị Nguyễn Thị Hoa (thôn 8, xã Vân Sơn) cho biết: “Ngày đầu tiên của năm mới tôi và các con thường đến đây thành tâm dâng hương, xin lộc mang về, với mong muốn một năm mới an khang, thịnh vượng. Mọi người đến đây thường sẽ mua một gói muối, gói gạo nhỏ hoặc bao diêm, bật lửa, cành vàng lá ngọc... mang ý nghĩa đủ đầy, may mắn trong năm mới”.

Với người Việt, tục xông đất và hái lộc đầu xuân chứa đựng những ý nghĩa, giá trị tinh thần sâu sắc, phản ánh khát vọng về một năm mới vạn sự tốt lành, may mắn. Ở một khía cạnh khác tục xông đất và hái lộc đầu xuân còn mang ý nghĩa gắn kết tình cảm và hướng thiện. Đây là những mỹ tục đẹp cần được mọi người hiểu đúng, ứng xử văn minh, để những giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp ngày xuân của dân tộc được gìn giữ, trao truyền đến tận mai sau.

Hoài Anh