Bài 2: Tìm lời giải cho “nan đề” dự án chậm tiến độ

Có bắt đúng bệnh mới kê đúng thuốc. Điều này cũng đúng với thực trạng dự án chậm, “treo” kéo dài và có thể trở nên “biến chứng”, “nan y” nếu không có giải pháp xử lý kịp thời, hữu hiệu.

Hạ tầng bên trong Khu du lịch sinh thái nghỉ dưỡng biển Linh Trường vẫn chưa hoàn thiện (ảnh chụp ngày 13-4-2018).

“Điểm nghẽn” mặt bằng

Trở lại với dự án biệt thự Hùng Sơn của Công ty CP Văn Phú – Invest, để tìm hiểu về nguyên nhân khiến nó vẫn là dự án “nằm trên giấy” hơn chục năm nay, chúng tôi bị “vây” trong một mớ lý lẽ trúc trắc. Theo quy hoạch, tổng diện tích đất dự án là 26,09 ha, với 140 hộ và 2.000 ngôi mộ phải di dời. Tính đến tháng 4-2018, đã giải phóng mặt bằng (GPMB) được 21,768/26,09 ha, với 102/140 hộ và 1.500/2.000 mộ đã di chuyển đến địa điểm mới. Mặc dù vậy, diện tích đã GPMB vẫn chưa hoàn toàn “sạch”, do tình trạng tranh chấp, khiếu kiện quyền sử dụng đất của một số hộ dân và hàng trăm ngôi mộ, dù đã nhận tiền bồi thường nhưng vẫn chưa di dời. Ông Hoàng Văn Phong, cán bộ ban quản lý dự án biệt thự Hùng Sơn, cho rằng: Quá trình GPMB, công ty đã tích cực phối hợp với chính quyền địa phương trong hỗ trợ và chi trả cho đối tượng chịu ảnh hưởng. Nhưng do thời gian GPMB quá dài, đã khiến cho kinh phí bồi thường đội lên từ 6,649 tỷ đồng (theo phương án được UBND tỉnh phê duyệt vào các năm 2004 và 2006), đến nay đã là 20,449 tỷ đồng. Cùng với đó là hàng loạt chi phí có tên và không tên khác đã “chôn” cùng dự án. Thế nhưng, cái mất của nhà đầu tư không chỉ là kinh phí phát sinh, mà lớn hơn là mất đi “cơ hội vàng” để phát triển.

Khi được hỏi “tại sao đã có trên 21,7 ha mặt bằng nhưng đến nay nhà đầu tư vẫn chưa triển khai dự án?”, ông Phong cho biết: Hiện nhà đầu tư mới được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất trên diện tích 5,98 ha; mà theo cam kết với tỉnh, nhà đầu tư chỉ tiến hành xây dựng khi đã có 100% mặt bằng sạch và hạ tầng đồng bộ. Cũng theo ông Phong, việc GPMB kéo dài có phần nguyên nhân cơ bản là sự thiếu quyết liệt của chính quyền huyện Quảng Xương. Đồng tình với quan điểm của đại diện nhà đầu tư khi cho rằng, Ban GPMB huyện Quảng Xương chưa chỉ đạo quyết liệt trong công tác GPMB; song, ông Đặng Ngọc Vũ, Bí thư Đảng ủy xã Quảng Hùng, nhấn mạnh thêm: Trong suốt 10 năm, từ 2005-2015, việc áp giá bồi thường vẫn giữ nguyên mức 230.000 đồng/m2 đất ở là không phù hợp!? Vậy nên, nhiều hộ dân không chịu nhận bồi thường để chuyển ra khu tái định cư. Vậy là, câu chuyện GPMB của dự án khu biệt thự Hùng Sơn sẽ vẫn chưa có hồi kết trong một sớm một chiều, bởi sau hơn 2 năm sáp nhập về TP Sầm Sơn, dự án vẫn tiếp tục nằm chờ những động thái mới từ chính quyền các cấp; đồng thời, giữa chính quyền, người dân và nhà đầu tư, ai cũng giữ cái lý của mình, nên khó tìm được tiếng nói đồng thuận.

Nếu lấy dự án biệt thự Hùng Sơn làm tham chiếu, không khó để “bóc” ra nhiều lớp nguyên nhân khiến hàng chục dự án du lịch đang có “tốc độ rùa”. Trong đó, điểm nghẽn lớn nhất là khâu GPMB. Vì nguyên nhân cơ bản này mà không ít dự án quan trọng như Khu đô thị du lịch sinh thái FLC (giai đoạn 2 của Tập đoàn FLC), Khu du lịch sinh thái biển và nghỉ dưỡng Linh Trường (Công ty TNHH Quốc Trí), Khu du lịch thể thao sinh thái Tiên Trang (Công ty TNHH SOTO)... vẫn chưa hoàn thành hoặc chưa thể triển khai. Sự chậm trễ này có phần nguyên nhân từ năng lực, trách nhiệm của các nhà đầu tư trong việc phối hợp với chính quyền địa phương để GPMB. Song, không thể phủ nhận phần trách nhiệm của một số địa phương khi chưa tập trung và thực sự quyết liệt trong thực hiện GPMB. Cùng với đó là sự phối hợp thiếu chặt chẽ giữa các ngành, các cấp trong nắm bắt và giải quyết khó khăn, vướng mắc phát sinh trong quá trình triển khai các dự án. Đồng thời, công tác kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm, thiết nghĩ cũng chưa nghiêm, dẫn đến tiến độ thực hiện nhiều dự án không bảo đảm theo quyết định chủ trương đầu tư và cam kết của chính nhà đầu tư.

Và “nghìn lẻ một” lý do

Quy hoạch du lịch được xem là cơ sở để kêu gọi đầu tư, thu hút các dự án trong lĩnh vực du lịch. Muốn vậy, chất lượng các quy hoạch và quản lý quy hoạch phải đi trước một bước. Song thực tế, không ít quy hoạch du lịch đang phải “chạy theo” dự án, do sự hạn chế về chất lượng và tính dự báo, khiến các quy hoạch sau khi phê duyệt phải điều chỉnh nhiều lần. Khu du lịch sinh thái biển Hải Tiến được Chủ tịch UBND tỉnh phê duyệt mặt bằng quy hoạch số 71/QĐ-CT ngày 16-10-2003; đến năm 2004, khi có thêm các dự án mới, UBND huyện Hoằng Hóa tiến hành xây dựng quy hoạch chi tiết và được phê duyệt tại Quyết định số 1314/QĐ-UBND ngày 21-4-2004. Quá trình triển khai, để phù hợp với yêu cầu của các nhà đầu tư mới, huyện lại tiếp tục lập quy hoạch chung và được Chủ tịch UBND tỉnh phê duyệt tại Quyết định số 2750/QĐ-UBND ngày 14-8-2009. Đến nay, các quy hoạch trước đã không còn phù hợp, nên UBND tỉnh đã giao cho huyện Hoằng Hóa lập lại quy hoạch đô thị Hải Tiến, trên diện tích 1.600 ha. Mặc dù vậy, việc điều chỉnh quy hoạch nhiều lần ở Hải Tiến không phải là trường hợp cá biệt. Nhiều quy hoạch khác như quy hoạch Khu du lịch sinh thái Quảng Cư (TP Sầm Sơn) phải điều chỉnh lần thứ 3; quy hoạch Khu du lịch sinh thái biển Tiên Trang (huyện Quảng Xương) phải điều chỉnh lần thứ 2; quy hoạch chi tiết 1/2000 Khu du lịch biển Hải Hòa (huỵên Tĩnh Gia) điều chỉnh lần thứ 2... Đây cũng là nguyên nhân ảnh hưởng đến tiến độ triển khai các dự án nằm trong quy hoạch.

Tiềm năng du lịch có lớn đến mấy cũng khó thuyết phục được nhà đầu tư, nếu hạ tầng kỹ thuật trong và ngoài hàng rào các khu du lịch không đồng bộ và hoàn thiện. Thế nhưng, đây lại là một điểm yếu lớn của du lịch Thanh Hóa, gây không ít cản trở cho thu hút đầu tư và triển khai các dự án trên địa bàn. Dự án Khu du lịch sinh thái biển và nghỉ dưỡng Linh Trường, chậm triển khai có phần nguyên nhân do thiếu hạ tầng đấu nối. Trao đổi với ông Nguyễn Ngọc Muôn, Giám đốc Công ty TNHH Quốc Trí, chủ đầu tư dự án, chúng tôi được biết: “Trước đây, do dân không đồng tình nên đường theo quy hoạch vào dự án không xây dựng được. Sau đó, công ty phải thỏa thuận với từng hộ dân và mãi đến năm 2017 mới làm được đoạn đường vài trăm mét vào dự án. Song, đây vẫn là đường tạm, chỉ đủ cho các xe trọng tải nhỏ lưu thông. Chưa kể hạ tầng điện, nước cũng gặp khó khăn do phải đi qua khu dân cư, buộc công ty phải trực tiếp thỏa thuận với dân”. Hiện, nhà đầu tư vẫn đang chờ huyện Hoằng Hóa xây dựng xong tuyến đường nối từ tượng đài Chiến thắng Hoằng Trường vào, từ đó dự án mới có “lối thoát” để triển khai thực hiện.

Khi chúng tôi đặt vấn đề với một số phòng chức năng huyện Hoằng Hóa, muốn nắm bắt tiến độ triển khai các dự án trên địa bàn, câu trả lời là, địa phương chưa nắm được đầy đủ và kịp thời các thông tin liên quan đến khối lượng và tiến độ thực hiện các dự án này. Bởi, địa phương nơi có dự án đứng chân cũng khó có thể can thiệp sâu vào hoạt động của doanh nghiệp. Không riêng gì chính quyền sở tại, ngay cả ngành chức năng là Sở Kế hoạch và Đầu tư cũng phải “than trời” vì rất nhiều nhà đầu tư không thực hiện nghiêm túc chế độ thông tin báo cáo định kỳ hoặc theo yêu cầu với UBND tỉnh và các sở, ngành. Sự thiếu tích cực đấu mối, phối hợp của họ khiến cho công tác nắm bắt, tổng hợp thông tin, tháo gỡ các vướng mắc phát sinh và hoàn thiện hồ sơ thủ tục đầu tư, xây dựng, đất đai và môi trường để triển khai dự án theo quy định, đang gặp rất nhiều khó khăn.

Theo nhận định của một số ngành chức năng liên quan, thì sự chậm trễ trong triển khai các dự án có nguyên nhân quan trọng từ năng lực chuyên môn và năng lực tài chính, tinh thần trách nhiệm và mong muốn thực sự của nhà đầu tư. Trong số 68 dự án đã được chấp thuận chủ trương, số dự án có quy mô lớn, đồng bộ, hiện đại chỉ đếm trên đầu ngón tay; còn phần đa là các dự án có quy mô nhỏ. Chưa kể, cơ cấu đầu tư cũng mất cân đối, khi hầu hết các dự án tập trung ở khu vực ven biển và vào lĩnh vực lưu trú, nghỉ dưỡng, mà thiếu những dự án tổ hợp nghỉ dưỡng kết hợp vui chơi giải trí, nhằm hình thành điểm đến thu hút du khách. Là một trong những nhà đầu tư có mặt sớm và có các dự án du lịch quy mô tại Khu du lịch sinh thái biển Hải Tiến, ông Quách Nghiêm, Chủ tịch HĐQT Công ty Liên danh Xứ Đoài – Việt Trí, đã lý giải về “năng lực” nhà đầu tư và sự chậm trễ của dự án Khu du lịch sinh thái nghỉ dưỡng biển Linh Trường, dưới góc nhìn doanh nghiệp. Ông cho rằng: Kể từ năm 2008 đến nay, nhà đầu tư đã bỏ vào các dự án gần 350 tỷ đồng, để xây dựng nên quần thể nghỉ dưỡng tương đối đầy đủ tiện ích. Vậy nên, xét về năng lực và tầm nhìn thì không thể nói là kém. Còn nếu là tài chính thì chúng tôi càng phải có nguyên tắc, đó là không mang vốn xây dựng cơ bản sang làm việc khác, nghĩa là chỉ huy động vốn khi có việc thực sự.

Bắt đúng bệnh, kê đúng thuốc

Điểm (g), Khoản 1, Điều 48, Luật Đầu tư năm 2014, nêu rõ: “Sau 12 tháng mà nhà đầu tư không thực hiện hoặc không có khả năng thực hiện dự án theo tiến độ đăng ký với cơ quan đăng ký đầu tư và không thuộc trường hợp được giãn tiến độ thực hiện dự án đầu tư theo quy định tại Điều 46 của Luật này”, thì dự án đầu tư sẽ bị chấm dứt hoạt động. Luật là vậy, nhưng để áp dụng vào thực tiễn, với hàng chục dự án du lịch đang ì ạch bò và chưa biết bao giờ mới cán đích, lại không hề dễ dàng. Bởi, có nhiều nguyên nhân như chúng tôi đã nêu ở trên và cả những quy định về giãn tiến độ, chuyển đổi mục đích sử dụng đất, điều chỉnh quy hoạch... đang được không ít chủ đầu tư “vận dụng”, nhằm kéo dài thời gian thực hiện dự án. Đơn cử như dự án Khu du lịch biển Golden coast resort của Công ty CP Xi măng Công Thanh, được chúng tôi đề cập ở bài trước. Dù UBND tỉnh đã chấp thuận cho giãn tiến độ và yêu cầu nhà đầu tư hoàn thiện các thủ tục để khởi công xây dựng vào tháng 10-2017. Đồng thời, yêu cầu các ngành chức năng và huyện Tĩnh Gia đề xuất UBND tỉnh thu hồi chấp thuận chủ trương đầu tư nếu công ty này không thực hiện đầy đủ các quy định và không bảo đảm tiến độ triển khai dự án. Thế nhưng, đến nay, dự án vẫn chưa có động thái gì đáng kể, cũng chưa có dấu hiệu cho thấy sẽ bị thu hồi!

Trao đổi với chúng tôi về việc khắc phục tình trạng chậm tiến độ các dự án du lịch, bà Vương Thị Hải Yến, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, cho rằng: Xét vấn đề ở nguyên nhân nào thì sẽ có giải pháp đó. Nếu chậm do chủ quan từ nhà đầu tư như tài chính, năng lực hạn chế hoặc mục tiêu là giữ đất, kêu gọi nhà đầu tư thứ cấp..., thì thu hồi dự án là giải pháp tốt nhất. Nếu xuất phát từ thủ tục hành chính chậm, thì đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính; đồng thời, giao trách nhiệm cụ thể cho từng ngành, địa phương để đồng hành, hướng dẫn, sát cánh và kịp thời tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp. Còn nếu nguyên nhân là GPMB chậm thì giải pháp là tăng cường vai trò của chính quyền địa phương, hay nhấn mạnh vai trò quan trọng của chính quyền địa phương trong việc quyết liệt, đeo bám nhiệm vụ được giao theo chức năng, thẩm quyền. Cùng chung quan điểm này, ông Lê Đức Giang, Chủ tịch UBND huyện Hoằng Hóa, nhấn mạnh: Sự chậm trễ của một số dự án trên địa bàn huyện xuất phát từ các nguyên nhân khách quan, bất khả kháng như điều chỉnh quy hoạch, GPMB và thiếu hạ tầng kết nối. Cấp ủy, chính quyền địa phương rất chia sẻ, ủng hộ và luôn đồng hành với các nhà đầu tư. Vì vậy, trong thời gian tới, huyện đang tập trung di dời hết các hộ nằm trên đất dự án; cũng như từng bước hoàn thiện hạ tầng giao thông, điện, nước, vệ sinh môi trường... tạo điều kiện cho nhà đầu tư triển khai các dự án và khai thác du lịch.

Như vậy, để tìm lời giải cho “nan đề” dự án chậm, không cách nào khác là phải hài hòa lợi ích giữa các bên liên quan trong quá trình GPMB. Cùng với đó, một giải pháp cũng quan trọng không kém, thậm chí cần được đề cập trước tiên là năng lực của các sở, ngành trong việc thẩm định và lựa chọn các dự án đầu tư, trong đó cần chú trọng đến năng lực tài chính, nhu cầu sử dụng đất, tính khả thi và lợi ích kinh tế - xã hội, các yếu tố ảnh hưởng đến môi trường, an sinh xã hội... của dự án. Ngoài ra, công tác hậu kiểm như theo dõi các mục tiêu đầu tư, thời gian khởi công, hoàn thành, tiến độ góp vốn... cũng là một khâu quan trọng để thêm một lần “sàng lọc” lại các dự án. Và đặc biệt, giải pháp mang tính chìa khóa cho vấn đề lúc này phải là kiên quyết thu hồi các dự án không đưa đất vào sử dụng trong thời hạn 12 tháng liên tục, các dự án kéo dài và không sử dụng đất đúng mục đích, các dự án được gia hạn nhiều lần... Có như vậy mới mang lại môi trường đầu tư lành mạnh và để các dự án đầu tư thực sự trở thành đòn bẩy cho du lịch phát triển.