Nỗ lực tháo gỡ khó khăn triển khai BHYT cho người nhiễm HIV

Hiện nay, toàn tỉnh có 4.312 người nhiễm HIV còn sống, trong đó 4.003 người đang điều trị thuốc kháng vi-rút ARV. Từ năm 2017, hoạt động chăm sóc, điều trị cho các trường hợp mới phát hiện nhiễm HIV phải chuyển sang hình thức BHYT đồng chi trả. Tuy nhiên, đến thời điểm này, trên địa bàn tỉnh mới có 3.066 bệnh nhân có thẻ BHYT, chiếm hơn 76%. Điều này sẽ tăng gánh nặng tài chính cho người bệnh khi phải điều trị liên tục và lâu dài.

Tư vấn tuân thủ điều trị ARV cho bệnh nhân tại Phòng khám và điều trị HIV/AIDS, điều trị nghiện chất – Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Thanh Hóa.

Tham gia BHYT, người nhiễm HIV được hưởng nhiều quyền lợi. Thông tư 27/2018/TT-BYT của Bộ Y tế (có hiệu lực từ ngày 1-1-2019), hướng dẫn việc thực hiện BHYT và khám bệnh, chữa bệnh liên quan đến HIV/AIDS, quy định: Người tham gia BHYT nhiễm HIV khi sử dụng các dịch vụ y tế liên quan đến HIV/AIDS được Quỹ BHYT chi trả: thuốc kháng HIV (trừ trường hợp đã được nguồn tài chính hợp pháp khác chi trả); xét nghiệm HIV trong khám bệnh, chữa bệnh đối với phụ nữ trong thời kỳ mang thai và sinh con theo yêu cầu chuyên môn nếu không được các nguồn kinh phí khác chi trả; kỹ thuật đình chỉ thai nghén ở phụ nữ mang thai nhiễm HIV; khám bệnh, xét nghiệm HIV, thuốc kháng virus HIV và dịch vụ khám bệnh, chữa bệnh khác liên quan đến HIV/AIDS đối với trẻ sinh ra từ mẹ nhiễm HIV. Xét nghiệm HIV theo yêu cầu chuyên môn trong khám, chữa bệnh; xét nghiệm HIV, điều trị bằng thuốc kháng HIV đối với người phơi nhiễm với HIV, người nhiễm HIV do tai nạn rủi ro (trừ các trường hợp tai nạn rủi ro nghề nghiệp đã được ngân sách Nhà nước chi trả); điều trị dự phòng nhiễm trùng cơ hội... Nhiều lợi ích là thế nhưng nhiều người nhiễm HIV vẫn không mặn mà với thẻ BHYT.

Tại phòng khám và điều trị HIV/AIDS, điều trị nghiện chất thuộc Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Thanh Hóa hiện có 754 bệnh nhân điều trị, tuy nhiên chỉ có 672 bệnh nhân có thẻ BHYT.

Một bệnh nhân HIV đang điều trị tại đây cho biết: Do quỹ BHYT chi trả nên tôi không gặp khó khăn về chi phí điều trị. Nhưng thú thật, tôi thấy ngại sử dụng thẻ BHYT đi khám, chữa bệnh, bởi mỗi khi tới bệnh viện đông người, tôi rất sợ gặp người quen, sợ bị kỳ thị, sợ bị lộ thông tin, ảnh hưởng đến cuộc sống và công việc.

Trao đổi với chúng tôi về vấn đề này, Trưởng phòng khám và điều trị HIV/AIDS, điều trị nghiện chất Vũ Đình Nam cho biết, theo quy định hiện hành mức đóng góp chung khi tham gia BHYT là 4,5% mức lương cơ sở (tương đương khoảng 621.000 đồng/năm). Đây là một số tiền không quá lớn khi so sánh với việc bảo vệ sức khỏe nói chung cũng như việc điều trị ARV liên tục, suốt đời. Nếu là cán bộ, công chức, viên chức người lao động theo hợp đồng sẽ do người sử dụng lao động và người lao động cùng đóng góp. Nếu là người thuộc hộ nghèo, người dân tộc thiểu số ở vùng khó khăn, vùng đặc biệt khó khăn, xã đảo, huyện đảo hoặc trẻ em dưới 6 tuổi thì Nhà nước hỗ trợ toàn bộ mức đóng BHYT. Người nhiễm HIV tham gia BHYT được đăng ký khám bệnh, chữa bệnh BHYT ban đầu tại một trong các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh BHYT ban đầu có khám bệnh, chữa bệnh HIV/AIDS trên địa bàn cấp huyện, cấp tỉnh. Thông tin cá nhân của người nhiễm đã được Luật Phòng, chống HIV/AIDS cũng như các văn bản luật pháp khác quy định được giữ bí mật hoàn toàn. Tuy nhiên vẫn có nhiều bệnh nhân HIV không sử dụng thẻ BHYT, do bệnh nhân còn tự kỳ thị và sợ kỳ thị vì lo lộ thông tin nhiễm bệnh của bản thân, dù đã được các bác sĩ tư vấn rất kỹ về việc bảo mật thông tin của bệnh nhân.

Những năm qua, kinh phí cho phòng, chống HIV/AIDS ở Thanh Hóa chủ yếu là từ ngân sách Nhà nước cấp thông qua Chương trình Mục tiêu quốc gia; ngân sách địa phương cấp (tỉnh, huyện, xã) còn hạn chế, chủ yếu thông qua Kế hoạch bảo đảm tài chính giai đoạn 2015-2020 và vốn đối ứng các dự án. Riêng từ năm 2014 đến 2018, các dự án quốc tế là nguồn lực tài chính chủ yếu trong công tác phòng, chống HIV/AIDS ở Thanh Hóa với tỷ lệ từ 80 - 86%. Từ năm 2019 đến nay, các dự án chỉ hỗ trợ khoảng 40% tổng kinh phí phòng, chống HIV/AIDS của tỉnh. Nguồn từ BHYT mới chi trả một số dịch vụ khám, chữa bệnh liên quan đến HIV/AIDS tại các bệnh viện trong tỉnh. Năm 2019-2020, tiền thuốc ARV và các dịch vụ kỹ thuật liên quan đến HIV, thanh toán qua BHYT tại 3 bệnh viện: Bệnh viện Đa khoa khu vực Ngọc Lặc; Bệnh viện Đa khoa huyện Thọ Xuân và Bệnh viện Đa khoa TP Thanh Hóa. Nguồn đóng góp của người nhiễm HIV rất hạn chế, toàn bộ chi phí đang được các nguồn tài trợ, nguồn ngân sách Nhà nước hỗ trợ. Do vậy để đáp ứng được nhu cầu phòng, chống HIV/AIDS, nhằm đạt được mục tiêu chấm dứt dịch bệnh AIDS vào năm 2030, thì còn thiếu hụt một lượng kinh phí đáng kể.

Để khắc phục tình trạng trên, ngày 21-9-2020, Chủ tịch UBND tỉnh ban hành Kế hoạch số 200/KH-UBND về việc bảo đảm tài chính cho các hoạt động phòng, chống HIV/AIDS tỉnh Thanh Hóa, giai đoạn 2021 - 2025 và định hướng đến năm 2030. Kế hoạch đưa ra quan điểm cụ thể: Phòng, chống HIV/AIDS là một nhiệm vụ quan trọng, lâu dài, cần có sự phối hợp liên ngành của các cấp ủy đảng, các sở, ban, ngành, chính quyền các cấp và là trách nhiệm của mỗi người dân, mỗi gia đình và cộng đồng. Ngân sách địa phương là nguồn tài chính cần thiết, đảm bảo cho các hoạt động phòng, chống HIV/AIDS tại địa phương. Ngân sách Trung ương bổ sung có mục tiêu theo Luật Ngân sách Nhà nước và Luật Đầu tư công. Tiếp tục vận động và huy động nguồn viện trợ quốc tế, để thu hẹp khoảng trống thiếu hụt về kinh phí cho các hoạt động phòng, chống HIV/AIDS; các dự án viện trợ đang triển khai phải có lộ trình chuyển giao cụ thể và bảo đảm tính bền vững sau khi dự án kết thúc. Tận dụng tối đa và phát huy các nguồn tài chính trong nước, bao gồm: quỹ BHYT, các tổ chức xã hội, các quỹ, các doanh nghiệp, người nhiễm HIV và các nhóm nguy cơ cao có khả năng tự chi trả. Sử dụng hiệu quả và tiết kiệm các nguồn lực sẵn có, tăng cường quản lý, tổ chức, vận hành bộ máy tinh giảm và tiết kiệm. Thiết kế, xây dựng, triển khai các mô hình cung cấp dịch vụ và lồng ghép các hoạt động phòng, chống HIV/AIDS...

HIV/AIDS là bệnh mạn tính, phải điều trị liên tục, suốt đời, chi phí lớn. Nếu điều trị sớm và tuân thủ đúng phác đồ sẽ giúp người có HIV sống lâu, khỏe mạnh và ngăn ngừa khả năng lây truyền HIV ra cộng đồng. Vì vậy, việc khám chữa bệnh cho người có HIV thông qua quỹ BHYT chính là cứu cánh giúp giảm gánh nặng tài chính cho người bệnh trong quá trình điều trị liên tục và lâu dài.

Bài và ảnh: Hà Phương