Đàm phán Mỹ - Nga và khoảnh khắc chân lý của châu Âu

Kể từ khi Thế chiến thứ hai kết thúc, châu Âu có thể trở thành đối trọng của Nga bằng cách dựa vào Mỹ. Nhưng giờ đây, họ phải đối mặt với một người mạnh mẽ ở Nhà Trắng, Tổng thống Mỹ Donald Trump và một người ở Điện Kremlin, Tổng thống Nga Vladimir Putin. Khả năng chống lại cả hai sẽ phụ thuộc vào tiền bạc, sự quyết tâm và sự thống nhất chính trị của châu Âu.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky. Ảnh: Reuters.

Liệu châu Âu có thể cùng lúc chống lại Mỹ và Nga hay không, là câu hỏi chính mà các nhà lãnh đạo được chọn phải đối mặt. Sẽ không dễ dàng. Châu Âu yếu và chia rẽ. Nhưng các nước Liên minh châu Âu, cũng như các nước ngoài khối như Vương quốc Anh, vẫn có thể tự mình đứng vững nếu họ cùng nhau hành động quyết liệt.

Vị thế nguy hiểm của châu Âu đã trở nên rõ ràng trong tuần qua. Tổng thống Mỹ Donald Trump đã gọi điện cho Tổng thống Nga Putin để bắt đầu các cuộc đàm phán hòa bình về Ukraine trước khi gọi điện cho tổng thống nước này là Volodymyr Zelensky. Đặc phái viên Mỹ tại Ukraine, Keith Kellogg, sau đó đã nói rõ sẽ không có châu Âu trong các cuộc đàm phán hòa bình tại Ả Rập Saudi.

Trong khi đó, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Pete Hegseth nói với các đồng minh NATO châu Âu rằng họ sẽ phải chịu trách nhiệm lớn hơn đối với an ninh của chính họ. Sau đó, Phó Tổng thống Mỹ JD Vance cáo buộc các chính phủ châu Âu kiểm duyệt quyền tự do ngôn luận và các chính trị gia cực hữu. Như thể điều đó là chưa đủ, Donald Trump đã đe dọa thuế quan “có đi có lại” đối với tất cả các quốc gia áp dụng mức thuế thương mại cao hơn Mỹ. Điều này có thể ảnh hưởng nặng nề đến châu Âu.

Kế hoạch A và B

Ưu tiên hàng đầu của châu Âu là ngăn Tổng thống Mỹ “bán đứng” Ukraine. Mặc dù cơ hội thực hiện điều đó là rất mong manh, nhưng lựa chọn tốt nhất của châu Âu là cam kết cung cấp phần lớn hỗ trợ an ninh mà Ukraine sẽ cần nếu có hiệp ước ngừng bắn.

Có hai khó khăn rõ ràng với cách tiếp cận như vậy. Một là các quốc gia châu Âu không có nhiều quân đội. Một khó khăn khác là Tổng thống Nga sẽ nói “không” và Tổng thống Mỹ có thể chấp thuận các yêu cầu của người đồng cấp Nga.

Vì vậy, trong khi châu Âu cố gắng cứng rắn hơn với tổng thống Mỹ, họ cần kế hoạch B nếu Donald Trump áp đặt một thỏa thuận mà Ukraine không chấp nhận được. Trong kịch bản này, lựa chọn ít tệ nhất của châu Âu là tăng cường hỗ trợ quân sự và tài chính cho Kiev.

Kế hoạch B này có hai vấn đề riêng. Một là châu Âu sẽ phải vật lộn để lấp đầy khoảng trống nếu chính quyền Mỹ từ bỏ Ukraine. Châu lục này không sản xuất vũ khí đủ nhanh để thay thế nguồn cung cấp của Mỹ và sẽ phải vật lộn để sao chép các khả năng quân sự như thông tin tình báo phút chót mà Mỹ cung cấp cho Ukraine. Ngay cả khi châu Âu cố gắng hết sức, Kiev vẫn có thể thua cuộc chiến.

Một vấn đề khác là Donald Trump có thể nổi giận với châu Âu nếu họ phá hoại thỏa thuận với Tổng thống Nga. Tổng thống Mỹ có thể dỡ bỏ lệnh trừng phạt đối với Nga. Ông cũng có thể đe dọa các nhà lãnh đạo châu Âu rằng họ sẽ tự lo liệu trong trường hợp Nga tấn công.

Donald Trump sẽ muốn tránh cách hiểu rằng ông đang bỏ rơi Ukraine trong khi châu Âu ủng hộ nước này và điều đó có thể chỉ thuyết phục ông kiên quyết trong các cuộc đàm phán. Nhưng châu Âu không thể trông cậy vào điều này. Vì vậy, họ sẽ cần phải có kế hoạch C.

Kế hoạch C

Nếu các lựa chọn khác không thành công, động thái tốt nhất cho các quốc gia châu Âu sẽ là xây dựng một nhánh châu Âu của NATO. Cách tiếp cận này sẽ là khôn ngoan bất kể điều gì xảy ra. Nhưng nếu Ukraine thua cuộc chiến, các quốc gia châu Âu sẽ cần phải hành động nhanh chóng.

Sẽ có nhiều rào cản. Một là sẽ tốn một khoản tiền lớn. Nâng chi tiêu quốc phòng của châu Âu lên mức trung bình 3% GDP sẽ tốn thêm ít nhất 2,1 nghìn tỷ đô la trong thập kỷ tới. Một rào cản khác là quá trình tích tụ sẽ mất nhiều năm, trong khi lục địa này sẽ dễ bị tổn thương.

Sau đó là câu hỏi liệu các nước châu Âu có sẵn sàng tập hợp để thực hiện điều này hay không. Châu Âu sẽ cần phải đơn giản hóa, hợp lý hóa và mở rộng quy mô sản xuất quốc phòng, Friedrich Merz, lãnh đạo phe đối lập Đức đã phát biểu tại Hội nghị An ninh Munich, nơi Vance và Kellogg cũng đưa ra những thông điệp gay gắt của họ.

Câu hỏi hóc búa nhất sẽ là liệu châu Âu có còn được hưởng lợi từ sự bảo vệ của ô hạt nhân nếu không thể dựa vào Mỹ hay không.

Cuối cùng, châu Âu sẽ phải đoàn kết trong khi thực hiện một kế hoạch phức tạp và rủi ro cao. Điều này sẽ khó khăn vì sự trỗi dậy của các đảng dân tộc chủ nghĩa ở nhiều quốc gia châu Âu.

Mặt khác, Tổng thống Mỹ Donald Trump có thể đã đánh thức châu Âu, nơi mà họ cần để tự vực dậy. Lập trường của chính quyền ông cũng có thể trao cho các đảng phái chính trị chính thống của châu Âu cơ hội lật ngược thế cờ trước các đối thủ cánh hữu của họ.

Không có điều nào trong số này là dễ dàng. Nhưng châu Âu không có nhiều lựa chọn.

TD (theo Reuters)