Gìn giữ, phát huy nếp nhà sàn truyền thống ở Thạch Lâm

Về xã Thạch Lâm (Thạch Thành), ấn tượng đầu tiên của chúng tôi là cảnh sắc thiên nhiên thanh bình; xen giữa màu xanh của núi đồi, rừng cây, thấp thoáng những nếp nhà sàn truyền thống của đồng bào dân tộc Mường.

Ngôi nhà sàn của hộ dân xã Thạch Lâm.

Theo sự chỉ dẫn của công chức văn hóa xã, chúng tôi đến thăm gia đình ông Bùi Văn Biên (72 tuổi) ở thôn Đồi. Trong căn nhà sàn được xây dựng khang trang, nhấm nháp ly trà nóng, ông Biên tâm sự: Thời xa xưa, đồng bào dân tộc Mường xã Thạch Lâm thường cư trú trong rừng, đối mặt với nhiều mối nguy hiểm rình rập từ thiên nhiên và thú dữ. Bởi vậy, bà con đã nghĩ ra cách dựng nhà sàn để tránh mối nguy hiểm. Nhà sàn truyền thống thường được dựng bên sườn đồi, dưới chân núi, trên bãi đất ven suối hoặc tựa lưng vào núi, hướng ra cánh đồng. Người Mường xã Thạch Lâm sống mộc mạc, giản dị và những nét văn hóa cũng hết sức dung dị, gần gũi với đời thường. Tất cả được thể hiện rõ trong nếp ăn, cách ở, lao động sản xuất và hội tụ khá đầy đủ trong căn nhà sàn. Vì vậy, tôi luôn giáo dục, động viên con cháu có ý thức gìn giữ và phát huy nếp nhà truyền thống của ông cha để lại.

Theo thống kê của UBND xã Thạch Lâm, toàn xã có 98,5% dân số là người dân tộc Mường. Hiện toàn xã 85% số hộ còn lưu giữ nếp nhà sàn truyền thống. Đây là một trong những xã còn gìn giữ được những nếp nhà sàn truyền thống khá nguyên vẹn trên địa bàn tỉnh hiện nay. Ông Phạm Văn Mạnh, Chủ tịch UBND xã Thạch Lâm, cho biết: Trải qua hàng trăm năm sinh sống, đồng bào dân tộc Mường xã Thành Lâm đã tạo dựng một kho tàng văn hóa đa dạng, phong phú và lưu truyền cho tới ngày nay. Trong đó, nhà sàn có vị trí đặc biệt quan trọng trong đời sống của đồng bào dân tộc Mường. Việc gìn giữ, phát huy nét văn hóa truyền thống, trong đó có kiến trúc nhà sàn được cấp ủy, chính quyền xã Thạch Lâm đặc biệt quan tâm.

Ngoài hệ thống nhà sàn, xã Thạch Lâm còn có nguồn tài nguyên du lịch sinh thái, du lịch nhân văn phong phú và đa dạng. Tiêu biểu như thác Mây, cảnh quan thiên nhiên thơ mộng, trữ tình; các trò diễn dân gian, nghệ thuật diễn xướng dân tộc Mường, hát ru, diễn tấu séc bùa... Đặc biệt, thác Mây được UBND tỉnh công nhận là điểm du lịch của tỉnh Thanh Hóa. Đây là điều kiện quan trọng để xã Thạch Lâm đẩy mạnh phát triển du lịch cộng đồng gắn với việc bảo tồn, phát huy nếp nhà sàn truyền thống của đồng bào dân tộc Mường.

Hiện nay xã Thạch Lâm đang xây dựng đề án Bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa đặc sắc của người Mường gắn với phát triển du lịch cộng đồng trên địa bàn xã Thạch Lâm, giai đoạn 2021-2025 định hướng đến năm 2030. Phấn đấu đến năm 2025, xã Thạch Lâm thu hút trên 150.000 lượt khách du lịch/năm, trong đó khách quốc tế chiếm 4%, doanh thu du lịch đạt 8 tỷ đồng/năm.

Ông Phạm Văn Mạnh cho biết thêm: Để thực hiện được mục tiêu đề ra, trong thời gian tới, xã Thạch Lâm thực hiện quy hoạch không gian văn hóa, du lịch, đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng du lịch. Tổ chức truyền dạy nghề thủ công truyền thống, nghệ thuật trình diễn dân gian như: dệt thổ cẩm, diễn tấu séc bùa, dân ca, dân vũ... Nâng cấp, cải tạo nhà văn hóa thôn thành nhà văn hóa truyền thống, để có không gian tổ chức các hoạt động trình diễn văn hóa, văn nghệ, sản phẩm của nghề thủ công truyền thống của xã Thạch Lâm. Khuyến khích, thu hút các doanh nghiệp có năng lực đầu tư xây dựng hệ thống nhà hàng, khách sạn, dịch vụ phục vụ phát triển du lịch, thương mại tại khu du lịch thác Mây. Thường xuyên tổ chức các hoạt động giao lưu văn hóa, văn nghệ, tuyên truyền quảng bá hình ảnh đất và người Thạch Lâm với du khách trong và ngoài tỉnh... Qua đó, góp phần bảo tồn nếp nhà sàn truyền thống gắn với phát triển du lịch, tạo việc làm, nâng cao thu nhập cho người dân địa phương.

Bài và ảnh: Xuân Anh