Mùa cam buồn trên núi

Thời tiết diễn biến thất thường cuốn đi bao hy vọng của người trồng cam ở xã Quang Chiểu (Mường Lát). Theo thống kê sơ bộ từ chính quyền địa phương, sản lượng cam sụt giảm khoảng gần 80% so với năm ngoái. Nhiều vườn cây không cho thu hoạch, mang lại nỗi buồn trầm lắng cho các hộ dân.

Đang vào chính vụ nhưng những vườn cam ở bản Con Dao rất ít quả.

Vào những ngày này năm ngoái, khi cả ngàn cây cam Lào sai quả, chín rộ, 2 bản Con Dao, Suối Tút đắm chìm trong mùi thơm tinh dầu của vỏ cam, vỏ quýt. Con đường chênh vênh trở nên chật chội khi mùa cam đến. Người lên đồi hái cam, xe chở cam xuống xã, cả bản rộn ràng như ngày hội. Nhưng năm nay, không khí thu hoạch của bà con đã trở nên trầm lắng vì cam không được mùa.

Quang Chiểu là xã biên giới của huyện Mường Lát với địa hình đặc thù đồi núi dốc, khí hậu khắc nghiệt, lại khan hiếm nguồn nước, vì vậy trước đây các cây trồng đều cho hiệu quả kinh tế kém... Vì có vị trí địa lý giáp với nước bạn Lào, nơi có địa hình, thổ nhưỡng khí hậu tương tự, nên nhiều người dân đã qua tham quan, học hỏi kinh nghiệm trồng, chăm sóc cây đặc sản. Nhiều giống cây trồng có hiệu quả kinh tế được bà con đưa về trồng. Trong đó, giống cam Lào với vị thơm, ngọt được nhiều người ưa thích. Chỉ trong vòng khoảng 10 năm chỉ riêng 2 bản Con Dao, Suối Tút đã có 30ha trồng cam. Trong đó, gần 10ha đã cho thu hái quả, còn lại là những cây đang trong độ tuổi từ 1 - 3 năm. Quả cam đã mang lại nguồn thu nhập đáng kể cho người dân, giúp nhiều hộ thoát nghèo, cải thiện cuộc sống. Nhưng năm nay, do thời tiết diễn biến thất thường khiến cây cam mất mùa, năng suất kém, không được nhiều như những năm trước.

Đang vào chính vụ nhưng những vườn cam ở bản Con Dao rất ít quả.

Những đồi cam ở gần bà con đã thu hoạch xong, chỉ còn các đồi xa. Chúng tôi bỏ xe ven đường bê tông nội bản rồi băng qua thung lũng để sang ngọn đồi bên kia - vườn cam của gia đình anh Tặng Văn Cấu, Bí thư Chi bộ kiêm trưởng bản Con Dao. Hạ chiếc gùi đổ cam vừa thu hoạch ra chiếc thùng xốp lớn, anh Cấu nhẹ giọng nói: “Thời tiết năm nay bất thường, khi cam ra hoa thì nắng nóng kéo dài nên cây không đậu quả; đến khi ra quả non thì gặp trận mưa đá rụng gần hết luôn”.

Được biết nhà anh Cấu có hơn 1ha cam Lào và quýt đường các loại. Năm ngoái, khi quả cam bắt đầu chín, anh Cấu không chỉ cắt tỉa quả để bán cho thương lái mà còn mở cửa vườn cho khách tham quan trải nghiệm. Địa thế đẹp, gia đình anh còn đầu tư thêm các chòi nghỉ chân, ngắm cảnh và trải nghiệm hái cam cho du khách. Thưởng thức quả ngon ngay tại vườn, nhiều người còn được tự tay hái những trái cam vàng chín mọng mang về làm quà. Mô hình này đã mang về cho gia đình anh Cấu cả trăm triệu đồng.

Anh Tặng Văn Cấu nhặt nhạnh những quả cam chín còn sót lại trên cây.

Theo anh Cấu, cam Lào vỏ mỏng, ngọt, ít xơ, ít hạt, giá bán tương đối cao, trung bình từ 20.000 - 25.000 đồng/kg. Vào chính vụ từ tháng 10 đến tháng 12 âm lịch, nhiều thương lái ở dưới xuôi tìm về tận vườn, trực tiếp hái cam và mua với giá gần 30.000 đồng/kg. Tuy nhiên, từ đầu vụ đến nay vườn cam của gia đình anh Cấu mới thu được mươi triệu đồng mà cây đã hết trái, chẳng còn gì vớt vát thêm.

Đây không chỉ là nỗi niềm riêng của gia đình anh Cấu mà còn của hơn 30 hộ dân trồng cam ở Suối Tút, Con Dao. Buồn, xót xa, anh Tặng Văn Lai, Bí thư Chi bộ kiêm trưởng bản Suối Tút, cho biết: “Vụ năm ngoái, gia đình thu cả trăm triệu đồng. Nhưng vụ này thì chỉ nhặt nhạnh được ít cam đủ cho gia đình ăn và biếu bà con trong bản”.

Thành quả sau khi nhặt nhạnh cam của anh Cấu.

Năm 2013, anh Lai đem giống gốc cam Lào lên khu đồi rộng 1ha phía sau nhà hì hục trồng suốt 1 tuần mới xong. Mất 7 năm, cam Lào mới cho ra quả bói đầu tiên. Anh Lai thu hoạch vụ đầu tiên khoảng 1 tấn cam và bỏ túi 20 triệu đồng sau khi trừ chi phí. Nhận thấy hiệu quả, anh Lai bắt đầu dùng hạt để nhân giống, mở rộng diện tích cho vụ tiếp theo lên 2ha. Được biết, ngoài chi phí ban đầu như làm đất, giống cây... mỗi năm gia đình anh Lai phải đầu tư khoảng hơn 50 triệu đồng/1ha để chăm sóc vườn cam. “Mất mùa, không có thu nhập từ quả cam, gia đình chúng tôi gặp khó khăn khi thanh toán tiền phân bón và tiền vay ngân hàng để đầu tư chăm sóc mô hình”, anh Lai chia sẻ.

Trao đổi thêm với anh Vi Văn Hiện, Chủ tịch UBND xã Quang Chiểu về vụ thu hoạch cam, anh Hiện cho biết: Năm nay, nhiều vườn cây hầu như không có trái, hoặc trái rất ít. Năng suất, sản lượng cam vụ này chỉ bằng 15-20% so với vụ trước. Nguyên nhân được địa phương, ngành nông nghiệp nhận định bước đầu là do thời tiết phức tạp, thất thường khiến khả năng, tỷ lệ ra hoa và kết trái rất thấp. Mặc dù người dân đã sử dụng các biện pháp ứng phó nhưng nhiều vườn cây đã ra trái vẫn tiếp tục bị rụng do mưa đá. Với thời tiết diễn biến phức tạp như hiện nay, trong thời gian tới, không còn cách nào khác ngoài việc tổ chức tuyên truyền, vận động, hướng dẫn người dân triển khai đồng bộ các biện pháp chăm sóc, bón phân, cải tạo vườn cây để vụ mùa sau có thể đạt năng suất, sản lượng cao hơn.

Bài và ảnh: Tăng Thúy