Vùng cao nặng nghĩa thầy, cô

Mỗi người mỗi câu chuyện về nghề, về đời, dung dị như bao con người trên “dòng sông” cuộc đời. Nhưng việc dạy chữ, rèn người và nghĩa cử cao đẹp của các thầy, cô giáo đã “neo” lại trong tâm trí đồng bào vùng cao...

Chiếc đò chở đoàn từ thiện qua sông Mã đến các điểm trường của xã Trung Thành (Quan Hóa) tặng quà cho học sinh

Gửi con đi “chở đạo đời”

Từ trung tâm huyện Quan Hóa, ngước trông ba bề, bốn bên đều thấy núi. Tôi thầm nhủ, trên vùng cao này đã có bao thế hệ cán bộ, giáo viên tạm gác hạnh phúc riêng để “ươm chữ” nơi vùng đất khó. Cũng từng nhiều lần băng rừng, vượt núi cao, suối sâu để đến với các điểm trường hẻo lánh vùng sâu, vùng xa, nhưng chưa khi nào cung đường 50km từ trung tâm huyện Quan Hóa đến các trường, điểm trường của xã Trung Thành lại khiến tôi... chùn chân đến vậy. Những con đường ngoằn ngoèo quanh co, dốc lên dựng đứng, dốc xuống thăm thẳm với những đá hộc gồ ghề, lởm chởm, cả những đoạn sình lầy trơn trượt vì bùn đất. Bao nhiêu lần chiếc xe trượt ngã, bùn đất dính đầy quần áo vẫn không bằng cảm giác đi đò vượt qua sông Mã. Chiếc đò nhỏ chỉ chở được khoảng 3 xe máy và 5 người tròng trành, mong manh trên sông Mã nơi thượng nguồn. “Không sao, đừng sợ. Tôi chở đò lâu nay chưa ai... rớt xuống sông đâu”, người lái đò trấn an. Đành vậy, cố gồng người và cố tin lời người lái đò... Đây cũng chính là con đường đến trường mà các thầy, cô giáo hàng ngày phải trải qua để gieo “mầm chữ”.

Lúc đến được điểm trường mầm non khu trung tâm xã Trung Thành, từ xa đã nghe tiếng đọc chữ ê a của các em lớp mầm 4, 5 tuổi vang lên trong căn nhà cấp bốn giữa đại ngàn. Những âm thanh trong trẻo đó nhanh chóng hòa vào màn sương chiều. Tôi biết đến thành tích nhiều năm dạy giỏi của cô giáo Hà Thị Kim, sinh năm 1982, người huyện Ngọc Lặc, thông qua Phòng Giáo dục - Đào tạo huyện. Nay cảm nhận đầy đủ hơn những đắng đót đời người, đời nghề. “Chúng em vào đây dạy học thì một, hai tuần mới về nhà một lần thăm chồng con, có khi cả tháng mới về nếu như trời mưa gió, đường không thể đi được vì cách sông, cách núi”, cô Kim mở đầu câu chuyện.

Có lẽ, khó diễn tả được cảm xúc của cô giáo cắm bản. Họ phải học làm quen với khí hậu, đèo dốc và bà con dân bản. Điểm trường nơi cô Kim công tác có 6 giáo viên và đều là nữ ở các xã, huyện lân cận... Quãng đường đến trường dù ngắn hay dài, họ đều phải leo lên những con dốc quanh co, khúc khuỷu, chạy xuyên rừng và vượt sông bằng đò tạm. Nối giữa điểm trường với trung tâm xã là con đường độc đạo. Mỗi khi có việc xuống xã, các cô gần như vật lộn với gần 10km đường rừng. Mùa khô, bụi cuốn mịt mù. Mùa mưa thì thật là cơn ác mộng. Đường vừa dính vừa nhão như mỡ gà, bánh xe phải quấn xích mới chạy được. Con đường dài gần 10km đã không ít lần chứng kiến cảnh cô giáo mắc kẹt giữa chừng, đi không được, lùi chẳng xong, uất ức đến chảy nước mắt. Có cô vì đường khó đi quá phải bỏ cuộc, vứt cả xe ở vệ đường rồi đi bộ lên trường, hôm sau trời nắng ráo mới quay lại lấy xe.

Có thâm niên gần 17 năm dạy học ở điểm trường lẻ, cô Kim đã quá quen với sự vất vả khi sống ở núi rừng. Những ngày đầu, các cô sợ đủ thứ, nhất là khi đêm về, xung quanh chỉ toàn một màu đen đặc, thêm tiếng của thú hoang từ bốn bề vọng lại. Đặc biệt, những lúc ở một mình không biết nói chuyện với ai, lủi thủi ra vào, hết cắt dán đồ chơi, soạn giáo án rồi lại hát nghêu ngao một mình cho vơi bớt trống trải.

Năm 2006, cô Kim nên duyên vợ chồng với một thầy giáo cùng quê và có một cậu con trai. Vợ chồng đều đi dạy ở vùng cao, họ đành phải gửi con cho ông bà nội nuôi ở dưới huyện Ngọc Lặc. Cô Kim chia sẻ: “Bắt chuyến xe về nhà với con cũng coi như là hết một ngày. Thời gian đầu, con được gần 1 tuổi, tôi phải tiếp tục đi dạy. Có khi mẹ đi vài tháng, về nhà con trai quên mất mặt mẹ, bế không theo, cứ khóc đòi bà. Lúc đó thấy tủi trong lòng. Dỗ dành mãi nó quen hơi được một đêm thì hôm sau lại phải xa con lên trường.

Thế nhưng, khi được hỏi về động lực bám bản, gieo chữ, cô Kim lau nước mắt cười, nhìn các em thấy thương lắm, vẫn vô tư cười nói suốt ngày nhưng đâu có hiểu được tương lai vất vả ra sao. Có lúc cũng nản chí lắm, lúc con ốm, lúc mưa bão... chỉ muốn bỏ lại tất cả để về nhà. Nhưng những đôi mắt trẻ thơ cùng tiếng con trẻ bi bô chưa rành rõ lại hối thúc cô trở lại.

“Ai cũng chọn việc nhẹ nhàng, gian khổ biết dành phần ai”

Vùng cao Quan Hóa, thoạt nghe đã khiến nhiều người hình dung núi lớn, núi bé, sông to, suối nhỏ. Nhiều giáo viên mới ra trường lựa chọn đến đây, mang theo dự định vào được biên chế rồi “tìm cửa” chuyển về thành phố. Thầy Lê Thiên Thơ, Hiệu trưởng Trường Tiểu học Thành Sơn cũng có lúc thoáng nghĩ như vậy. Nhưng duyên nợ với vùng quê núi đá nhiều hơn ruộng cày đã níu chân thầy không cho về xuôi.

Mới đó đã ngót 30 năm gắn bó với vùng cao, nhưng đến bây giờ, thầy Thơ vẫn còn nhớ như in những ngày đầu lên Quan Hóa nhận công tác. Cầm trong tay quyết định điều động của Phòng Giáo dục và Đào tạo phân công về Trường Phổ thông cơ sở Thanh Xuân. Bao dự định ngập tràn lòng anh giáo trẻ, cái cảm giác lâng lâng của buổi ban đầu đi làm hoàn toàn biến mất. Ngôi trường đầu tiên giảng dạy khác xa những gì thầy Thơ hình dung. Nó chỉ có dãy nhà cấp 4 cũ kỹ, tạm bợ. Nơi ở của giáo viên là căn phòng mái tranh, vách đất.

Những ngày trôi qua, thầy Thơ chứng kiến không ít những câu chuyện rơi nước mắt của học trò nghèo, kiên trì tới lớp. “Có những em đi bộ 4 - 6km đường rừng để đến lớp, gặp hôm trời mưa các em vừa ngồi học vừa run. Có em run run bảo: “Thầy ơi, cái rét nó cắn tay không cầm được bút”. Đứng trên bục giảng nhìn xuống, xót xa vô cùng. Lúc đó mới thấy trách bản thân đã có những suy nghĩ quá ích kỷ, “ai cũng chọn việc nhẹ nhàng, gian khổ biết dành phần ai”. Thế là cứ gắn bó với các em học sinh vùng cao cho đến giờ, cũng gần hết quãng đời công tác còn gì” - thầy Thơ cười.

Giờ dạy và học của cô, trò Trường Tiểu học Thành Sơn (Quan Hóa).

3 năm sau khi nhận nhiệm vụ, thầy được Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Quan Hóa bổ nhiệm làm Phó Hiệu trưởng Trường Phổ thông cơ sở Thanh Xuân. Sau đó, thầy được điều động sang Trường Tiểu học Thành Sơn làm Hiệu trưởng. 13 năm sau đó, thầy luân chuyển sang làm Hiệu trưởng Trường Tiểu học Trung Thành. Công tác 8 năm tại đây, tháng 10-2021, thầy Thơ lại được biên chế về Trường Tiểu học Thành Sơn.

Không nề gian nan, khó nhọc, thầy thường xuyên đến thăm các điểm trường trực thuộc để động viên thầy, cô bám lớp, bám dân. Ngoài ra, bằng uy tín của mình, thầy vận động các mạnh thường quân ủng hộ hàng trăm triệu đồng làm quà tặng cho học sinh nghèo. Sự kết nối đã tiếp thêm nghị lực cho bao học sinh nghèo tiếp tục trên hành trình ánh sáng. Thầy Thơ tâm sự: “Đã nguyện ở lại gắn bó với con em vùng cao thì tôi không có nguyện vọng gì cho bản thân, hạnh phúc, niềm vui lớn nhất của tôi là thấy các em được đến lớp, được nở nụ cười, được biết con chữ. Bởi vậy, tôi ước cho các em học sinh được học tập trong những ngôi trường khang trang, được sử dụng những thiết bị học tập mới... để kéo gần khoảng cách học tập giữa vùng cao và đồng bằng”.

Mục đích lớn nhất của những người làm giáo dục hướng đến là chất lượng học sinh được nâng cao. Vì một lẽ giản đơn, các em sẽ là những chủ nhân quyết định tương lai cho vùng đất quê hương mình. Và trong sự nghiệp “chở đạo đời”, thầy Thơ luôn nhận mình chỉ là một hạt cát giữa bãi bồi. Nhưng tôi biết thầy nhiều lần được Bộ Giáo dục và Đào tạo, UBND tỉnh tặng Bằng khen. Đặc biệt năm học 2015-2016, thầy và tập thể Trường Tiểu học Trung Thành được UBND tỉnh tặng cờ thi đua là đơn vị hoàn thành xuất sắc công tác dạy và học.

... Vùng cao Quan Hóa hôm nay đã vơi đi nhiều khó khăn. Nhưng với nhiều học trò nghèo thì đường đến lớp còn lắm gian nan. Bởi lẽ ấy mà vùng cao luôn cần đến cô Kim, thầy Thơ cùng tất cả các thầy, cô giáo đang hằng ngày cần mẫn trên “chuyến đò” chở tri thức.

Tăng Thúy