Đảm bảo quyền riêng tư cá nhân trong sự quay cuồng của mạng xã hội

Liên quan đến một căn bệnh truyền nhiễm nguy hiểm như COVID-19 thì tâm lý lo lắng, e dè với dịch bệnh là phản xạ tự nhiên của con người. Nhưng chúng ta hãy tỉnh táo để không bị tâm lý sợ hãi lấn át, điều khiển sang trạng thái tâm lý tiêu cực, trong đó việc bảo đảm quyền lợi riêng tư của người bệnh là điều vô cùng quan trọng, để khuyến khích được những người nghi nhiễm hợp tác khai báo.

(Ảnh minh họa)

Bệnh dịch là điều rất đáng sợ, nhưng sẽ trở nên đáng sợ hơn nhiều nếu như bệnh dịch không được truy vết, điều trị kịp thời để ngăn chặn hiệu quả tận gốc.

Nhưng tiếc là trong cách truyền thông ở một số nơi và trong một số thời điểm, vì quá đề cao sự công khai, minh bạch, vô tình chúng ta đang tạo ra những khó khăn cho công tác truy vết bệnh.

Điều 8, Luật Khám, chữa bệnh năm 2009 quy định người bệnh được giữ bí mật thông tin về tình trạng sức khỏe và đời tư được ghi trong hồ sơ bệnh án và chỉ được phép công bố khi người bệnh đồng ý hoặc để chia sẻ thông tin, kinh nghiệm nhằm nâng cao chất lượng chẩn đoán, chăm sóc, điều trị người bệnh giữa những người hành nghề trong nhóm trực tiếp điều trị cho người bệnh hoặc trong trường hợp khác được pháp luật quy định.

Điều 33 Luật Phòng, chống bệnh truyền nhiễm năm 2007 quy định một trong các trách nhiệm của thầy thuốc và nhân viên y tế trong phòng lây nhiễm bệnh truyền nhiễm tại cơ sở khám bệnh, chữa bệnh là giữ bí mật thông tin liên quan đến người bệnh.

Còn Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định cụ thể quyền bí mật đời tư tại Điều 38 như sau: “Quyền bí mật đời tư của cá nhân được tôn trọng và được pháp luật bảo vệ”. Người làm lộ bí mật đời tư của người khác với tính chất nghiêm trọng còn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Vấn đề này không phải bây giờ mới xảy ra, mà chỉ là tại thời điểm này sự cấp bách trong công tác phòng, chống dịch bệnh COVID-19 đang đặt ra cho chúng ta rất nhiều yêu cầu.

Bên cạnh việc ngăn chặn, điều trị dập dịch, đòi hỏi còn phải là một cơ chế hỗ trợ và cung cấp thông tin phù hợp vừa đảm bảo quy định của pháp luật, vừa phù hợp với tâm lý và đời sống người bệnh, để cùng chung sức phát hiện, điều tra, truy vết. Không vì để người bệnh hoặc người nghi mắc bệnh sợ bị kỳ thị, phân biệt, đối xử mà không khai báo, không cung cấp thông tin hoặc khai báo, cung cấp qua loa, không chính xác.

Cách đây chưa lâu trong chương trình chuyển động 24h VTV1 phát một phóng sự ngắn về tình trạng kỳ thị liên quan đến COVID-19. Phóng sự xoay quanh một nam nhân viên công sở ở Hàn Quốc bị mắc bệnh COVID-19, dù đã được điều trị khỏi bệnh nhưng hàng ngày đi làm anh vẫn phải ngồi riêng một góc phòng, đem theo cơm để ăn trưa, không ai muốn bắt chuyện với anh cả. Anh sống trong lo lắng và theo anh sự kỳ thì còn đáng sợ hơn cả dịch, bệnh.

Không đảm bảo các quy định trong công tác phòng, chống dịch và điều trị bệnh; không làm tốt công tác truyền thông bệnh tật, lo lắng rằng điều tương tự liên quan đến các bệnh nhân mắc bệnh truyền nhiễm sẽ còn xảy ra ở mức độ nguy hiểm hơn ngay từ khi họ còn chưa được điều trị. Đó là những tiếng xì xào, bàn tán của những người thân quen, mà nếu như không đủ sức chịu đựng rất nhiều người sẽ bị gục ngã trước khi bị bệnh dịch tấn công.

Tôi từng chứng kiến có một bệnh nhân bị mắc bệnh viêm gan C. Theo cơ chế truyền nhiễm, bệnh viên gan C chỉ lây truyền qua đường máu, đường tình dục và từ mẹ sang con. Tuy nhiên do nhận thức không đầy đủ, nên bệnh nhân này gần như không được chào đón ở khu dân cư. Ngay cả ở nhà mình trong thời gian đầu sau khi điều trị anh còn phải ăn riêng mâm với người nhà.

(Ảnh minh họa)

Với bệnh đem theo virus có thể lây nhiễm cao và nguy hiểm hơn như SARS-COV-2, thì chắc chắn sẽ có rất nhiều người lo sợ. Nhưng lo sợ không đồng nghĩa với việc trốn tránh, kỳ thị, người bệnh phải thẳng thắn đối diện, khai báo, điều trị sớm. Để làm được điều đó đòi hỏi xã hội phải tạo cho người bệnh một cơ chế phù hợp vừa đảm bảo sự tôn trọng và bí mật riêng tư đúng như quy định của pháp luật, đồng thời cũng phải tạo ra cả sự bao dung trong cách nhìn nhận, để khuyến khích người mắc bệnh hoặc nghi mắc bệnh khai báo đầy đủ, trung thực và thực hiện các biện pháp y tế theo quy định.

Trên thực tế, có nhiều con đường dẫn đến việc lây lan các bệnh truyền nhiễm, nhưng không nên đánh đồng rằng bệnh nhân cứ mắc bệnh truyền nhiễm là liên quan đến những việc không lành mạnh hoặc sẽ để lại di chứng nguy hại cho cộng đồng. Kể cả cơ quan y tế và cơ quan truyền thông đều phải đề cao trách nhiệm của mình trong việc cung cấp thông tin và phát ngôn thông tin một cách quá rộng rãi, tránh để rơi vào tình trạng bệnh nhân bị mang tiếng và phản ứng một cách thái quá.

Liên quan đến dịch, bệnh COVID-19, gần đây có một số nơi đã cung cấp và thông tin công khai danh tính các trường hợp FO, F1, F2 và được chia sẻ chóng mặt trên mạng xã hội.

Điều tra dịch tễ, truy vết bệnh là trách nhiệm của cơ quan y tế, càng chi tiết thì càng hiệu quả, nhưng đó là công việc mang tính chất nghiệp vụ nội bộ, cần tuân thủ quy định của pháp luật.

Để lộ lọt hoặc cung cấp rộng rãi thông tin cá nhân của những người tiếp xúc nguồn bệnh như thế vô tình sẽ tạo ra tâm lý e ngại trong việc khai báo của những cá nhân khác, từ đó dẫn đến việc truy vết các trường hợp F2, F3 sẽ khó khăn hơn.

Trách nhiệm của mỗi cá nhân là khai báo y tế trung thực và trách nhiệm của cộng đồng là bảo vệ quyền riêng tư của mỗi cá nhân theo pháp luật quy định.

Lam Vũ