Thanh Hóa với đồng bào miền Nam tập kết: 70 năm từ sự kiện lịch sử ấy...

“Việc đón tiếp, giúp đỡ công ăn việc làm cho cán bộ và đồng bào miền Nam rất là trọng yếu, chẳng những có ảnh hưởng và tác dụng chính trị rất lớn đối với những người ra ngoài này; mà còn có ảnh hưởng rất lớn đối với tinh thần đồng bào miền Nam trong kia; ảnh hưởng rất lớn đối với tổng tuyển cử để thống nhất toàn quốc sau này...”.

Nhân dân miền Bắc nồng nhiệt chào đón đồng bào miền Nam tập kết ra Bắc tại Cảng Hới, năm 1954. Ảnh: Tư liệu

Nhiệm vụ trọng yếu

Sau 9 năm kháng chiến trường kỳ, với đỉnh cao chói lọi là chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ (năm 1954), cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp của dân tộc ta đã đi đến hồi kết. Thắng lợi này đã buộc thực dân Pháp phải ký Hiệp định Giơnevơ (ngày 21/7/1954) về đình chỉ chiến sự ở Việt Nam, công nhận độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của ba nước Việt Nam, Lào, Campuchia; chấp nhận rút quân khỏi miền Bắc nước ta. Đồng thời với việc thực thi hiệp định này là một cuộc chuyển quân và dân quy mô lớn từ Nam ra Bắc, được khởi động từ những tháng cuối năm 1954.

Với vị thế chiến lược đặc biệt và rất thuận lợi, cùng truyền thống cách mạng hào hùng, Thanh Hóa đã được Trung ương Đảng, Chính phủ và Chủ tịch Hồ Chí Minh tin tưởng, giao nhiệm vụ cùng với các địa phương Hải Phòng, Thái Bình, Nghệ An đón tiếp đồng bào, cán bộ, chiến sĩ và học sinh miền Nam tập kết ra Bắc. Địa điểm đón tiếp được Thanh Hóa lựa chọn là Cửa Hới (nay là phường Quảng Tiến, TP Sầm Sơn). Mặc dù lúc bấy giờ, Thanh Hóa cũng đang gặp muôn vàn khó khăn do chiến tranh và thiên tai tàn phá nặng nề; song bằng trách nhiệm và nhất là bằng tình cảm đồng bào Bắc - Nam ruột thịt, Đảng bộ, chính quyền và Nhân dân Thanh Hóa nỗ lực hoàn thành tốt nhiệm vụ của Trung ương Đảng và Chính phủ giao.

Tỉnh ủy Thanh Hóa đã khẩn trương chỉ đạo thành lập Ban đón tiếp của tỉnh do ông Đỗ Văn Kiệm - Ủy viên Ủy ban Kháng chiến hành chính tỉnh làm trưởng ban và bộ máy điều hành với hàng trăm cán bộ giúp việc. Đồng thời, nhanh chóng triển khai các nhiệm vụ đón tiếp đồng bào, cán bộ, chiến sĩ, học sinh miền Nam ra tập kết một cách an toàn, chu đáo nhất. Ban Thường vụ Tỉnh ủy đã trực tiếp lãnh đạo công tác đón tiếp đồng bào, cán bộ, chiến sĩ, học sinh miền Nam ra tập kết sâu rộng trong toàn tỉnh, từ các cơ quan, đoàn thể cấp tỉnh xuống đến Nhân dân từng thôn, xóm.

Theo đó, ngày 9/9/1954, Ban Chấp hành Tỉnh Đảng bộ Thanh Hóa đã ban hành Chỉ thị số 221 về việc tiếp bộ đội, cán bộ và đồng bào Nam bộ. Chỉ thị nhấn mạnh: Cần làm cho cán bộ từ trên xuống dưới, từ trong ra ngoài Nhân dân nhận rõ việc bộ đội, cán bộ và đồng bào miền Nam ra Bắc là thi hành hiệp định đình chiến để đấu tranh cho hòa bình, thống nhất, độc lập, dân chủ trong toàn quốc. Đây là những người con ưu tú của Đảng, của dân tộc đã trải qua 8, 9 năm anh dũng chiến đấu. Góp một phần lớn trong việc tranh thủ hòa bình, ngày nay ở miền Nam đồng bào đang còn trong vùng Pháp tạm đóng quân, phải đấu tranh gian khổ hơn. Những người ra miền Bắc phải xa quê hương, gia đình là vì quyền lợi dân tộc.

Chính vì lẽ đó, “việc đón tiếp, giúp đỡ công ăn việc làm cho cán bộ và đồng bào miền Nam rất là trọng yếu, chẳng những có ảnh hưởng và tác dụng chính trị rất lớn đối với những người ra ngoài này; mà còn có ảnh hưởng rất lớn đối với tinh thần đồng bào miền Nam trong kia; ảnh hưởng rất lớn đối với tổng tuyển cử để thống nhất toàn quốc sau này”. Việc đón tiếp đó tuy là nhiệm vụ nặng nề nhưng là một vinh dự, một trách nhiệm cao cả. “Nó phải biểu thị được sự vui mừng, phấn khởi như đón tiếp những người anh em, bà con, người bạn cùng chiến đấu. Nó biểu hiện được tính chất thiêng liêng Trung - Nam - Bắc một nhà, đoàn kết, thân ái với nhau, cùng nhau tiến mạnh trên con đường đấu tranh để đi đến hòa bình, thống nhất, độc lập, dân chủ thực sự trong toàn quốc”.

Xuất phát từ yêu cầu đó, Thanh Hóa xác định, việc đón tiếp đồng bào có “ý nghĩa trọng đại, là một cuộc động viên chính trị”. Để động viên đảng viên, cán bộ, Nhân dân thực hiện, trước tiên phải “tổ chức học tập trong cán bộ và ngoài Nhân dân thấm nhuần ý nghĩa, nội dung vấn đề”. Đồng thời, do ý nghĩa trọng yếu của nhiệm vụ này, cho nên “việc đón tiếp cần được tổ chức chu đáo, dùng những hình thức trọng thể”, biểu hiện tấm lòng nhiệt thành, tự nguyện, phấn khởi, đi đôi với giải quyết công ăn việc làm cho đồng bào. Cùng với đó, phải thường xuyên xây dựng mối quan hệ tốt giữa đồng bào với nhau. Nghĩa là phải làm cho đồng bào thấy được mình đang cùng nhau chiến đấu cho tiền đồ cách mạng. Đặc biệt, quá trình thực hiện phải đề cao cảnh giác với âm mưu phá hoại của địch, lợi dụng những sơ hở, thiếu sót để xuyên tạc, chia rẽ.

Việc đón tiếp cán bộ, bộ đội và đồng bào tập kết là nhiệm vụ trọng đại và có tính chất lâu dài. Do đó, tỉnh yêu cầu “các cấp phải coi trọng vấn đề lãnh đạo, thường xuyên theo dõi, nắm tình hình, giải quyết kịp thời và phải báo cáo cấp trên khi tiến hành học tập, đón tiếp, giúp đỡ... Phải đưa vào tổ chức, nhất là Nông hội phải đóng vai trò nòng cốt, xung phong, gương mẫu trong mọi việc. Huyện cũng như xã phải có bộ phận chuyên trách tổ chức thực hiện và theo dõi dưới sự lãnh đạo chặt chẽ của cấp ủy, đảm bảo công tác có kết quả”.

Nghĩa đồng bào ruột thịt

Với tinh thần trách nhiệm cao nhất và tình nghĩa đồng bào Bắc - Nam ruột thịt, Thanh Hóa đã chuẩn bị mọi điều kiện cần thiết để đón hàng chục chuyến tàu cập bến Sầm Sơn. Đồng thời, sẵn sàng hỗ trợ những đồng bào, chiến sĩ, học sinh miền Nam có nguyện vọng ở lại Thanh Hóa học tập, lao động.

Trên các ngả đường, Nhân dân Thanh Hóa hối hả đổ về Sầm Sơn. Hàng ngàn công nhân và người dân tự nguyện tham gia xây dựng các công trình đón tiếp đồng bào miền Nam. Hàng vạn cây nứa, cây luồng, cây gỗ, hàng vạn lá kè, hàng trăm tấn củi... từ miền núi được đưa xuống kịp thời để làm nhà đón tiếp, nhà ở, nhà ăn, giường nằm... khang trang, sạch đẹp.

Để đảm bảo sức khỏe cho đồng bào, cán bộ, chiến sĩ, học sinh miền Nam ra tập kết ngay từ những ngày đầu, Trung ương đã giao cho Thanh Hóa xây dựng một bệnh viện tranh tre nứa lá, quy mô 800 giường bệnh do Bộ Y tế quản lý, có sự hỗ trợ kỹ thuật của Bệnh viện tỉnh. Thực hiện sự chỉ đạo của Tỉnh ủy, Ty Y tế Thanh Hóa đã thành lập ở Sầm Sơn một trạm cấp cứu, hai trạm khám sức khỏe ở hai xã Hoằng Lộc, Hoằng Quang (Hoằng Hóa). Bệnh xá ở Thiệu Đô (Thiệu Hóa) khám chữa bệnh cho đồng chí, đồng bào miền Nam bị thực dân cầm tù, tra tấn ở nhà lao Chí Hòa và chữa bệnh cho các cháu thiếu nhi ra Bắc học tập.

Nhân dân các huyện miền xuôi hăng hái ủng hộ lương thực, thực phẩm, quần áo, chăn màn. Các huyện Nông Cống, Đông Sơn ủng hộ 600 con bò, 700 con lợn, 15.000 con gà vịt, 12 vạn quả trứng. Các huyện Nga Sơn, Quảng Xương cung cấp 8.384 đôi chiếu. Các huyện Thọ Xuân, Hoằng Hóa, Thiệu Hóa, Yên Định may 2.800 màn cá nhân, 1.000 màn đôi, 4.100 mền chăn và 1.450 cốt áo bông. Các huyện Đông Sơn, Quảng Xương, thị xã Thanh Hóa cung cấp 49.000 bộ quần áo bà ba, 6.161 đôi dép cao su. Đồng bào các huyện trung du ủng hộ 20 vạn bao thuốc lá, trên 1 vạn kg cà chua, 3 tấn cá và 415kg mộc nhĩ...

Khi công tác chuẩn bị đã cơ bản hoàn tất, ngày 25/9/1954, bến Sầm Sơn (nay là Cảng Lạch Hới, TP Sầm Sơn) rực rỡ cờ hoa chào đón chuyến tàu đầu tiên rẽ sóng tiến vào. Giữa tiếng hoan hô vang dậy, đồng bào Thanh Hóa đón những người con miền Nam ra Bắc tập kết như đón những người ruột thịt. Theo thống kê, trong 9 tháng (từ tháng 9/1954 đến tháng 5/1955), Thanh Hóa đã đón 7 đợt, gồm 45 chuyến tàu. Trong đó có 47.346 người là cán bộ, bộ đội; 1.775 thương binh; 5.922 học sinh và 1.443 gia đình cán bộ...

Nhờ công tác đón tiếp diễn ra an toàn, chu đáo đã góp phần ổn định tình hình, tư tưởng đồng bào, cán bộ, chiến sĩ, học sinh miền Nam tập kết ra miền Bắc. Đây cũng là cơ sở, là điều kiện để đồng bào chiến sĩ yên tâm khi về các tỉnh của miền Bắc như: Hà Nội, Ninh Bình, Nam Định, Hà Nam, Thái Bình, Hải Phòng... để lao động, học tập và công tác. Còn đối với đồng bào, chiến sĩ, học sinh miền Nam có nguyện vọng ở lại, tỉnh Thanh Hóa đã bố trí, sắp xếp công ăn việc làm, đảm bảo đời sống lâu dài cho đồng bào.

Từ dấu mốc 70 năm ấy...

Tròn 7 thập kỷ đã trôi qua kể từ chuyến tàu đầu tiên cập bến Sầm Sơn, chở theo những người con ưu tú của dân tộc và cả những “hạt giống đỏ” mà sau này, nhiều người trong số họ đã có đóng góp xứng đáng vào sự nghiệp dựng xây và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN. Cũng chừng ấy thời gian, Thanh Hóa đã vượt qua vô vàn khó khăn, gian khổ của những năm đất nước còn chia cắt và cả những thách thức của công cuộc đổi mới. Để ngày nay, khi nói về Thanh Hóa, với mỗi người dân xứ Thanh và cả những người con miền Nam từng lựa chọn gắn bó với mảnh đất này, đều không khỏi tự hào.

Từ nơi đón chuyến tàu đầu tiên tập kết ra Bắc (bến Sầm Sơn xưa), nay TP Sầm Sơn đang vươn mình mạnh mẽ để trở thành điểm đến du lịch hấp dẫn. Ảnh: Khôi Nguyên

Từ những bài học quý từ sự kiện lịch sử rất quan trọng ấy, mà nổi bật hơn cả là bài học vô giá về tinh thần đoàn kết, đồng sức, đồng lòng, đồng cam cộng khổ, Thanh Hóa đã đối diện và vượt qua nhiều thách thức chưa từng có. Để từ một tỉnh nghèo, phải hết sức chắt chiu để “nhường cơm sẻ áo” cho đồng bào mình, Thanh Hóa đã vươn lên đứng trong top đầu những tỉnh/thành có quy mô nền kinh tế lớn và tốc độ phát triển nhanh.

Cụ thể, tốc độ tăng trưởng tổng sản phẩm trên địa bàn (GRDP) bình quân giai đoạn 2021-2023 ước đạt 9,69% và đứng thứ 3 trong nhóm 10 tỉnh/thành phố có quy mô kinh tế lớn nhất cả nước. Riêng 9 tháng năm 2024, GRDP ước đạt 12,46%, đứng thứ 2 cả nước (sau Bắc Giang). Đặc biệt, năm 2022, thu ngân sách Nhà nước đạt 51.173 tỷ đồng, cao nhất từ trước đến nay, đứng thứ 9 cả nước và là năm đầu tiên thu ngân sách của tỉnh vượt mốc 51 nghìn tỷ đồng. Riêng 9 tháng năm 2024, thu ngân sách trên địa bàn ước đạt 42.695 tỷ đồng, đứng đầu các tỉnh khu vực Bắc Trung bộ và đứng thứ 7 cả nước về thu ngân sách.

Bên cạnh đó, với tiềm năng dồi dào và rất nhiều nỗ lực trong thu hút đầu tư, hoàn thiện kết cấu hạ tầng và cơ sở vật chất du lịch, Thanh Hóa đang trở thành điểm đến hấp dẫn du khách. Riêng 9 tháng năm 2024, toàn tỉnh ước đón 14,4 triệu lượt khách, tăng 19,6%; tổng thu du lịch ước đạt 31.935,5 tỷ đồng, tăng 39,2% so với cùng kỳ... Ngoài ra, các lĩnh vực văn hóa, an sinh xã hội có nhiều chuyển biến tích cực. Quốc phòng - an ninh được bảo đảm. Công tác xây dựng Đảng và hệ thống chính trị được đặc biệt chú trọng, đã và đang trở thành nền tảng cho sự ổn định, phát triển đi lên của tỉnh.

...

Có thể khẳng định, những thành tựu phát triển của Thanh Hóa trong một thập kỷ trở lại đây, đã và đang góp phần tạo dựng vị thế mới cho Thanh Hóa trên thang bậc phát triển kinh tế - xã hội Việt Nam. Đây cũng chính là tiền đề, là nền tảng để sớm hiện thực hóa mục tiêu xây dựng và phát triển Thanh Hóa “đến năm 2025, trong nhóm các tỉnh dẫn đầu cả nước - một cực tăng trưởng mới ở phía Bắc của Tổ quốc; đến năm 2030 trở thành tỉnh công nghiệp theo hướng hiện đại; đến năm 2045 là tỉnh giàu đẹp, văn minh và hiện đại, tỉnh phát triển toàn diện và kiểu mẫu của cả nước”, theo tinh thần Nghị quyết số 58-NQ/TW của Bộ Chính trị và Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XIX đã đề ra.

Khôi Nguyên