Kiên quyết khắc phục tình trạng “dự án treo”

Theo báo cáo của UBND tỉnh, từ khi Luật Đất đai năm 2013 có hiệu lực (ngày 1-7-2014) đến nay, trên địa bàn tỉnh có 1.617 dự án được giao đất, cho thuê đất với tổng diện tích là 7.863,82 ha. Trong đó, có 1.102 dự án (khoảng 68,15%) đã hoàn thành đầu tư, đảm bảo tiến độ, đưa đất vào sử dụng đúng mục đích; 208 dự án (chiếm 12,86%) đang thực hiện đầu tư đảm bảo tiến độ; 247 dự án (chiếm 15,28%) thực hiện đầu tư chậm tiến độ, nhưng chưa quá 24 tháng, chưa vi phạm Điểm i Khoản 1 Điều 64 Luật Đất đai 2013; 60 dự án thuê đất (chiếm 3,71%) đã đầu tư chậm tiến độ quá 24 tháng, vi phạm Điểm i Khoản 1 Điều 64 Luật Đất đai 2013.

Dự án Xây dựng nhà công vụ phục vụ vận hành và mở rộng cảng Nghi Sơn do Công ty CP Dịch vụ kỹ thuật PTSC Thanh Hóa làm chủ đầu tư đang thi công chậm tiến độ so với kế hoạch.

Bức xúc vì dự án bỏ hoang

Nhiều năm qua, vấn đề liên quan đến Dự án Khu Công nghiệp (KCN) Hoàng Long nằm trên địa bàn các xã Hoằng Anh, Hoằng Long (nay là phường Long Anh), xã Hoằng Quang (TP Thanh Hóa) và các xã Hoằng Minh, Hoằng Đồng, Hoằng Thịnh (Hoằng Hóa) khiến không ít lần người dân bức xúc vì mất kế sinh nhai, tài nguyên đất đai bị lãng phí nghiêm trọng.

Đứng trước những đám ruộng của gia đình mấy năm liền không thể canh tác được, bà Cao Thị Mấy, xã Hoằng Thịnh tiếc nuối: Trước kia, dự án chưa san lấp, mỗi năm gia đình tôi thu hoạch được 2 vụ lúa, đủ thóc để ăn trong năm nhưng từ khi dự án san lấp đất, các con mương dẫn nước về đồng ruộng cũng không còn. Không có nước sản xuất tôi đành để ruộng bỏ hoang. Nhìn “bờ xôi, ruộng mật” bị bỏ hoang hóa trong khi đó bà con phải đi mua gạo về ăn mà xót xa”.

Cũng niềm tiếc nuối vì không có đất sản xuất, ông Lê Xuân Giáp, xã Hoằng Thịnh chia sẻ: “Khi dự án bắt đầu san lấp đất, bà con trong xã hy vọng con em mình sẽ có cơ hội vào làm việc trong KCN, nào ngờ đâu năm tháng trôi qua, hình hài của công ty thì chẳng thấy đâu trong khi toàn bộ diện tích đất canh tác của người dân bị bỏ hoang, rất lãng phí. Mỗi ngày đi làm qua đây, tôi lại nghĩ đến niềm vui được mùa trên những thửa ruộng nhà mình trước kia...".

Dự án KCN FLC Hoàng Long do Công ty CP Tập đoàn FLC làm chủ đầu tư được khởi công xây dựng từ tháng 9-2015, có quy mô diện tích trên 286 ha với tổng mức đầu tư trên 2.300 tỷ đồng. Đây là KCN đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt quy hoạch với chức năng là KCN đa ngành gắn với đô thị công nghiệp, tập trung đầu tư các loại hình công nghiệp sạch, ít ô nhiễm môi trường. Dự kiến sau khi hoàn thành, hằng năm dự án sẽ tạo việc làm cho khoảng 80.000 lao động. Theo cam kết của Công ty CP Tập đoàn FLC, đến cuối năm 2017, KCN FLC Hoàng Long sẽ được lấp đầy các dự án trong giai đoạn 1 với diện tích là 286 ha và chuẩn bị các điều kiện triển khai đầu tư KCN giai đoạn 2. Trong đó, chủ yếu là thu hút các dự án công nghiệp công nghệ cao, thân thiện môi trường; đưa KCN FLC Hoàng Long trở thành KCN kiểu mẫu. Tuy nhiên đã 7 năm trôi qua, dự án vẫn bất động khiến người dân vô cùng bức xúc.

Cũng khởi công rầm rộ như Dự án KCN FLC Hoàng Long, Dự án Nhà máy Xi măng Thanh Sơn nằm trên địa bàn xã Thúy Sơn, huyện Ngọc Lặc được kỳ vọng là “điểm sáng” về kinh tế ở cửa ngõ miền Tây tỉnh Thanh Hóa nay cũng đang trở nên nhếch nhác, hoang hóa, nhiều nơi trong dự án trở thành bãi chăn trâu, bò của người dân.

Theo báo cáo của UBND huyện Ngọc Lặc, Dự án Nhà máy Xi măng Thanh Sơn triển khai thực hiện năm 2009 nhưng đã dừng thi công cho đến nay, gây lãng phí nguồn lực đầu tư, quỹ đất sản xuất nông nghiệp và ảnh hưởng đến cuộc sống của người dân khu vực, trong đó trực tiếp nhất là 206 hộ dân (thôn Vân Sơn 65 hộ, thôn Lương Sơn 99 hộ, thôn Hồng Sơn 29 hộ, thôn Thanh Sơn 13 hộ) đã bàn giao đất ở, đất nông nghiệp để giải phóng mặt bằng thực hiện dự án, vì người dân không còn đất để canh tác và các thành viên trong gia đình từng đi học nghề để được làm việc trong nhà máy cũng không có việc làm nên phải tìm các công việc khác để sinh sống, khiến cuộc sống khó khăn, thu nhập không ổn định. Trước thực trạng trên, UBND huyện Ngọc Lặc đã có văn bản gửi UBND tỉnh Thanh Hóa kiến nghị có hướng xử lý, thu hồi dự án, đồng thời kêu gọi đầu tư các dự án công nghệ cao khác nhằm đảm bảo môi trường xung quanh, phù hợp với quy hoạch đô thị huyện Ngọc Lặc, tránh lãng phí tài nguyên đất đai.

Bên cạnh những dự án đầu tư bước đầu rồi để hoang phí tài nguyên thì cũng có những dự án đầu tư nhỏ giọt vì nhiều lý do khác nhau. Đơn cử như Dự án Xây dựng nhà công vụ phục vụ vận hành và mở rộng cảng Nghi Sơn do Công ty CP Dịch vụ kỹ thuật PTSC Thanh Hóa (gọi tắt là PTSC Thanh Hóa) làm chủ đầu tư. Dự án được Ban Quản lý Khu Kinh tế Nghi Sơn và các Khu công nghiệp (KKTNS&CKCN) cho thuê đất tại Quyết định số 121/QĐ-BQLKKTNS&KCN ngày 17-6-2017, với diện tích 28.606m2; thời hạn thuê đất đến tháng 3-2064.

Ngày 7-9-2020, UBND tỉnh Thanh Hóa đã gia hạn tiến độ sử dụng đất 24 tháng tại Quyết định số 3649/QĐ-UBND cho PTSC Thanh Hóa để thực hiện dự án. Tuy nhiên, đến nay dự án vẫn chưa hoàn thành theo quy định. Mặc dù, Ban Quản lý KKTNS&CKCN đã tiến hành đôn đốc, nhắc nhở chủ đầu tư thực hiện dự án theo quy định nhưng đến nay dự án mới hoàn thiện thi công các hạng mục công trình hạ tầng kỹ thuật.

Theo báo cáo của Ban Quản lý KKTNS&CKCN tại buổi làm việc với tổ công tác rà soát tiến độ thực hiện các dự án đầu tư trực tiếp trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa chiều 20-9-2022, nguyên nhân dự án chậm tiến độ là do ảnh hưởng của dịch COVID-19, do điều chỉnh công năng sử dụng các hạng mục công trình, dự án cho phù hợp với yêu cầu sản xuất, kinh doanh, do lạm phát dẫn đến giá nguyên vật liệu tăng cao, do doanh nghiệp có vốn Nhà nước nên trình tự đầu tư dự án phải tuân thủ các quy định của pháp luật... Vì vậy, PTSC Thanh Hóa đang đề nghị Ban Quản lý KKTNS&CKCN xem xét, hỗ trợ báo cáo UBND tỉnh gia hạn thời gian sử dụng đất đối với dự án từ 18 đến 20 tháng.

“Nóng” nghị trường và những nguyên nhân

Liên quan đến các dự án chậm tiến độ gây lãng phí tài nguyên đất đai, tại phiên chất vấn và trả lời chất vấn Kỳ họp thứ 7, HĐND tỉnh khóa XVIII, nhiều đại biểu đã làm “nóng” nghị trường bằng các câu hỏi liên quan đến việc giao đất cho các nhà đầu tư. Trả lời phiên chất vấn, đồng chí Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lê Đức Giang đã làm rõ những tồn tại, hạn chế dẫn đến thực trạng trên. Đồng thời, trong báo cáo những vấn đề cần làm rõ trong tổng kết Nghị quyết số 19–NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương (khóa XI) về tiếp tục đổi mới chính sách, pháp luật đất đai trong thời kỳ đẩy mạnh toàn diện công cuộc đổi mới, tạo nền tảng để đến năm 2020 nước ta trở thành nước công nghiệp hiện đại, Ban Thường vụ Tỉnh ủy cũng đã chỉ rõ những nguyên nhân dẫn đến đất dự án chậm tiến độ, không đưa đất vào sử dụng, đầu cơ đất, trong đó có nguyên nhân khách quan là do pháp luật về đầu tư có quy định việc giãn tiến độ thực hiện dự án (theo quy định tại Điều 46 Luật Đầu tư năm 2014) và điều chỉnh tiến độ thực hiện dự án đầu tư (theo Khoản 4 Điều 41 Luật Đầu tư năm 2020), tổng thời gian giãn tiến độ đầu tư không quá 24 tháng, trường hợp bất khả kháng thì thời gian khắc phục hậu quả bất khả kháng không tính vào thời gian giãn tiến độ đầu tư. Do đó, nhiều nhà đầu tư đã lợi dụng “khoảng trống” giữa pháp luật về đầu tư và pháp luật về đất đai để thực hiện điều chỉnh tiến độ đầu tư nhằm chống chế với vi phạm chậm tiến độ đầu tư theo quy định pháp luật về đất đai (theo quy định tại Điểm i Khoản 1 Điều 64 Luật Đất đai năm 2013, vi phạm tiến độ đầu tư được tính theo tiến độ ghi trong dự án đầu tư không quy định rõ dự án ban đầu hay theo tiến độ ghi trong dự án đầu tư đã được điều chỉnh).

Nguyên nhân chủ quan từ phía nhà đầu tư, một số dự án, nhà đầu tư không dự kiến thời gian thu hồi đất hoặc nhận chuyển nhượng gặp khó khăn, vướng mắc, bị kéo dài, dẫn đến khi có quyết định giao đất, cho thuê đất của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền thì cơ hội đầu tư, huy động vốn, hoạt động theo mục đích thuê đất bị bỏ lỡ hoặc không còn hiệu quả nếu tiếp tục thực hiện dự án (cá biệt có dự án được giao đất theo Luật Đất đai năm 1993 nhưng đến nay chưa giải phóng mặt bằng xong).

Một số dự án mặc dù chưa hoàn thành nhưng đã đầu tư một phần và đưa vào hoạt động. Tuy nhiên, quá trình hoạt động gặp khó khăn về nguồn lao động, nguyên vật liệu, nguồn tiêu thụ sản phẩm, dẫn đến phải tạm dừng sản xuất hoặc giảm công suất, dẫn đến nếu tiếp tục đầu tư sẽ không hiệu quả và ảnh hưởng lớn đến việc duy trì hoạt động của doanh nghiệp.

Một số dự án có hạ tầng giao thông xung quanh thuộc trường hợp Nhà nước đầu tư, nhưng đến thời điểm thanh tra thì hạ tầng vẫn chưa đầu tư dẫn đến nếu triển khai dự án thì không hoạt động được theo mục đích thuê đất, nhất là những dự án thương mại. Một số dự án mặc dù đã được bàn giao đất trên thực địa nhưng không thể đầu tư do ảnh hưởng của công trình xung quanh (như công trình quốc phòng, khí tượng thủy văn...).

Kiên quyết thu hồi dự án chậm tiến độ

Trước thực trạng các dự án chậm tiến độ gây lãng phí tài nguyên đất đai, từ khi Luật Đất đai năm 2013 có hiệu lực đến nay, UBND tỉnh đã tiến hành thanh tra, kiểm tra đối với 654 lượt dự án, đã phát hiện 164 dự án chậm tiến độ quá 24 tháng, vi phạm Điểm i Khoản 1 Điều 64 Luật Đất đai năm 2013. UBND tỉnh đã quyết định thu hồi đất 21 dự án, với tổng diện tích 89,88 ha; gia hạn tiến độ sử dụng đất 88 dự án, yêu cầu chủ đầu tư phải nộp cho Nhà nước khoản tiền tương ứng với mức tiền sử dụng đất, tiền thuê đất trong thời gian được gia hạn (24 tháng); chỉ đạo các ngành tiếp tục xem xét, tham mưu xử lý theo quy định đối với 46 dự án; có 9 dự án, chủ đầu tư đã khắc phục xong vi phạm.

Đơn cử, ngày 18-4-2022, UBND tỉnh đã có quyết định số 1322/QĐ-UBND về việc thu hồi hơn 2,2 ha đất của Công ty TNHH MTV Đầu tư phát triển Nguyễn Kim Thanh Hóa tại Khu đô thị Nam TP Thanh Hóa, phường Đông Vệ, TP Thanh Hóa giao cho Trung tâm Phát triển quỹ đất Thanh Hóa quản lý theo quy định của pháp luật. Lý do thu hồi đất là người sử dụng đất tự nguyện trả đất, theo quy định tại Điểm c Khoản 1 Điều 65 Luật Đất đai năm 2013.

Tiếp đó, ngày 22-4-2022, UBND tỉnh ban hành công văn thu hồi giấy chứng nhận đầu tư của UBND tỉnh cấp cho Công ty TNHH MTV ô tô Vinaxuki Thanh Hóa thực hiện dự án cụm các nhà máy sản xuất, lắp ráp ô tô, máy xây dựng Vinaxuki Song Lộc - Thanh Hóa.

Hay như ngày 5-8-2022, UBND tỉnh ban hành Quyết định số 2656/QĐ-UBND về việc thu hồi 89.912,05m2 đất của Công ty CP AE Toàn Tích Thiện đang sử dụng tại phường Đông Sơn, thị xã Bỉm Sơn (thuộc phạm vi khu đất được UBND tỉnh cho thuê tại Quyết định số 2755/QĐ-CT ngày 1-9-2003) và giao khu đất trên cho UBND phường Đông Sơn, thị xã Bỉm Sơn quản lý theo quy định. Lý do thu hồi: Công ty CP AE Toàn Tích Thiện tự nguyện trả lại đất theo quy định tại Điểm c, Khoản 1, Điều 65, Luật Đất đai năm 2013.

Bên cạnh đó, việc quyết liệt trong thu hồi các dự án chậm tiến độ, Chủ tịch UBND tỉnh đã ban hành Quyết định số 2019/QĐ- UBND thành lập tổ công tác rà soát tiến độ thực hiện các dự án đầu tư trực tiếp trên địa bàn tỉnh. Tổ công tác có nhiệm vụ tổ chức rà soát tiến độ thực hiện các dự án đầu tư trực tiếp trên địa bàn. Theo chỉ đạo, tổ này sẽ hoàn thành việc thực hiện rà soát trước ngày 30-9. Kết quả rà soát sẽ làm căn cứ để UBND tỉnh ra quyết định thu hồi đất đối với các dự án đã được cho giao đất, cho thuê đất mà chậm tiến độ, vi phạm về sử dụng đất, quá hạn thời gian giao đất hoặc chủ đầu tư không có năng lực hay không có nhu cầu triển khai dự án.

Ngày 5-8-2022, UBND tỉnh đã ban hành Văn bản số 11527/UBND-CN về việc khắc phục tình trạng “quy hoạch treo” và “dự án treo”. Theo đó, Chủ tịch UBND tỉnh yêu cầu Sở Kế hoạch và Đầu tư, Ban Quản lý KKTNS&CKCN thực hiện việc rà soát các dự án đầu tư đã được UBND tỉnh chấp thuận đầu tư, có phương án kiểm tra, đôn đốc tiến độ và kiên quyết thu hồi đối với những dự án chậm tiến độ, khắc phục tình trạng “dự án treo”. Đối với UBND các huyện, thị xã, thành phố, Ban Quản lý KKTNS&CKCN phải thực hiện rà soát quy hoạch xây dựng, quy hoạch đô thị trên địa bàn và theo nhiệm vụ, chức năng quản lý để kịp thời điều chỉnh hoặc hủy bỏ quy hoạch đã quá thời hạn, không có tính khả thi. Trường hợp cần thiết điều chỉnh quy hoạch thì xác định loại hình điều chỉnh, báo cáo cấp có thẩm quyền xem xét theo quy định. Đối với các dự án đã được UBND cấp huyện chấp thuận đầu tư thì phải có phương án kiểm tra, đôn đốc tiến độ và kiên quyết thu hồi đối với những dự án chậm tiến độ...

Có thể nói, tình trạng “dự án treo” đang gây ra nhiều hệ lụy, thiệt hại, khó khăn cho người dân trong việc khai thác sử dụng đất, kìm hãm phát triển kinh tế - xã hội trong vùng dự án, khiến Nhà nước thì thất thu ngân sách, bộ mặt đô thị nơi có “dự án treo” trở nên nhếch nhác. Việc ban hành văn bản chỉ đạo cũng như thành lập tổ công tác đặc biệt trên đã thể hiện quyết tâm lập lại trật tự trong quản lý và sử dụng đất đai của tỉnh. Kiên quyết thu hồi dự án chậm tiến độ; khắc phục tình trạng “dự án treo” giải phóng nguồn lực đất đai cho sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh.

Bài và ảnh: Tô Dung