Để đất “chuyển mình”

Cánh đồng màu của thôn Đồng Đội, xã Nga Lĩnh (Nga Sơn) trước đây bà con nông dân chỉ trồng ngô thương phẩm, khoai lang, thậm chí nhiều thửa còn bị bỏ hoang do các hộ dân không có lao động, nên giá trị sản xuất đạt thấp. Thế nhưng, từ năm 2017, cánh đồng này đã được khoác lên một màu áo mới, đó là màu xanh của dưa hấu, hành, khoai lang và giá trị sản xuất năm 2020 ước đạt khoảng 150 triệu đồng/ha/năm, tăng 70 triệu đồng/ha/năm so với năm 2015.

Diện tích đất sản xuất nông nghiệp kém hiệu quả kinh tế được chuyển đổi sang nuôi tôm theo hướng công nghiệp tại xã Hòa Lộc (Hậu Lộc).

Để đất “chuyển mình”, UBND và các tổ chức đoàn thể của xã đã phải trăn trở, họp bàn từ việc lựa chọn cây trồng phù hợp, đến việc phổ biến, tuyên truyền, hướng dẫn bà con nông dân trong xã thực hiện chuyển đổi cơ cấu cây trồng.

Ông Nguyễn Ngọc Tuân, Giám đốc HTX dịch vụ nông nghiệp Nga Lĩnh, xã Nga Lĩnh, huyện Nga Sơn, chia sẻ: Để chuyển đổi được vùng đất trồng màu có diện tích gần 20 ha của thôn Đồng Đội là khá khó khăn. Sau khi tìm được một số loại cây trồng phù hợp, được sự chỉ đạo của UBND xã Nga Lĩnh, HTX đã tuyên truyền, vận động, hướng dẫn bà con xã viên mạnh dạn chuyển đổi sang trồng những loại cây rau màu mới cho hiệu quả kinh tế cao hơn. Thế nhưng, ban đầu đa phần các hộ dân đều từ chối. Vì vậy, HTX đã tiên phong chuyển đổi hơn 2 ha trồng ngô thương phẩm sang trồng dưa hấu, dưa lê. Vụ dưa đầu tiên trên vùng đất mới, quả nào cũng to, tròn, căng mọng, ngọt đậm vị của vùng biển. Vì thế, sản phẩm dưa của xã nhanh chóng chiếm lĩnh được thị trường, thương lái khắp nơi tìm về thu mua, hiệu quả kinh tế của diện tích trồng dưa cũng từ đó được nâng lên với thu nhập 220 triệu đồng/ha/vụ. Được mắt thấy, tai nghe về hiệu quả của mô hình, nên nhiều hộ dân đã mạnh dạn chuyển đổi sang trồng các loại cây rau màu phù hợp với điều kiện canh tác và nhu cầu của thị trường theo sự hướng dẫn, định hướng của xã.

Để bảo đảm hiệu quả kinh tế cho diện tích chuyển đổi, UBND xã còn chỉ đạo HTX phát huy tối đa vai trò là đơn vị kết nối giữa doanh nghiệp, cơ sở thu mua với các hộ dân, chủ động kêu gọi các doanh nghiệp, đại lý thu mua nông sản ký hợp đồng bao tiêu sản phẩm cho nông dân.

Vùng sản xuất muối rộng hơn 50 ha của xã Hòa Lộc (Hậu Lộc) đã từng là nơi mưu sinh của hàng trăm hộ dân, với hàng nghìn lao động trong xã. Thế nhưng, do biến động của thị trường đã khiến cho thu nhập từ cái nghề cơ cực ấy ngày càng giảm sút, không đủ để diêm dân trang trải cuộc sống, những lao động trụ cột cũng dần chuyển đổi sang nghề khác. Vì thế, cánh đồng sản xuất muối ngày càng thu hẹp, diện tích bỏ hoang cứ thế tăng dần.

Không đành lòng nhìn vùng đất đã từng là lợi thế của xã trong phát triển kinh tế bị bỏ hoang, được sự thống nhất của UBND huyện Hậu Lộc, năm 2016, UBND xã Hòa Lộc đã triển khai thực hiện chuyển đổi diện tích làm muối sang nuôi trồng thủy sản. Theo đó, xã đã vận động các hộ dân, nhất là các hộ có điều kiện kinh tế đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng trên diện tích đất làm muối để nuôi trồng thủy sản, trong đó đối tượng con nuôi được ưu tiên là tôm thẻ chân trắng. Cùng với đó, xã phối hợp với các đơn vị chuyên môn để tập huấn kiến thức, kỹ thuật về nuôi trồng thủy sản cho các hộ dân. Sự “mạo hiểm” nhưng đúng hướng của UBND xã Hòa Lộc và các hộ dân đã được đền đáp, khi mà lợi nhuận của mỗi ha nuôi tôm thẻ chân trắng theo hướng công nghiệp đạt tới 500 - 700 triệu đồng/ha/vụ.

Hiệu quả kinh tế từ việc chuyển đổi đã giúp mô hình nhanh chóng được nhân rộng. Hiện, toàn xã đã có 14 hộ dân đã tham gia chuyển đổi diện tích làm muối sang nuôi trồng thủy sản, với tổng diện tích chuyển đổi là 12 ha. Trong đó, có 3 hộ đang phát triển mô hình nuôi tôm thẻ chân trắng theo hướng VietGAP. Sự chuyển đổi không những giúp cho vùng đất nhiễm mặn được “hồi sinh”, mà còn có sự chuyển mình vượt bậc. Đời sống của nhiều hộ dân cũng theo đó có sự chuyển biến rõ rệt.

Thực tế từ các cánh đồng cho thấy, chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên địa bàn tỉnh những năm qua đã giúp cho hàng nghìn vùng đất sản xuất nông nghiệp tưởng chừng như đã “chết” được “hồi sinh”, “chuyển mình”. Điều này càng được minh chứng rõ khi mà từ năm 2015 đến nay, toàn tỉnh đã chuyển đổi linh hoạt 410.200 ha đất trồng lúa, mía, lạc, sắn có năng suất, hiệu quả thấp sang trồng các loại cây đạt hiệu quả kinh tế cao hơn. Trên diện tích đã được chuyển đổi, hầu hết đều đạt hiệu quả kinh tế cao hơn gấp 2,5 đến 4 lần so với trước khi chuyển đổi. Một số diện tích được chuyển sang trồng các cây rau màu có giá trị hoặc sản xuất công nghệ cao còn đạt hiệu quả kinh tế cao gấp 8 đến 10 lần.

Ông Vũ Quang Trung, Chi cục phó Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật Thanh Hóa, cho biết: Có nhiều yếu tố giúp cho chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên địa bàn tỉnh đạt được sự chuyển biến tích cực. Trong đó, việc tuân thủ nguyên tắc chuyển đổi linh hoạt và chỉ thực hiện chuyển đổi khi đạt hiệu quả kinh tế cao hơn là yếu tố quan trọng để nâng cao hiệu quả kinh tế cho vùng được chuyển đổi. Bên cạnh đó, trong quá trình thực hiện chuyển đổi, nhiều địa phương đã chủ động, sáng tạo lựa chọn được những cây trồng phù hợp với điều kiện sản xuất, trình độ canh tác của người dân, lại thu hút được doanh nghiệp liên kết sản xuất và bao tiêu sản phẩm. Tuy nhiên, xuyên suốt cả quá trình thực hiện mục tiêu chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên địa bàn tỉnh vẫn còn một số hạn chế, như: Việc chuyển đổi tại các địa phương vẫn manh mún, nhỏ lẻ, thiếu tính liên kết vùng. Chất lượng nông sản, an toàn thực phẩm chưa đáp ứng yêu cầu, phần lớn sản phẩm chưa có thương hiệu, thiếu sự gắn kết giữa sản xuất với chế biến và tiêu thụ. Các doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp, nhất là đầu tư sản xuất theo chuỗi giá trị từ sản xuất đến tiêu thụ sản phẩm còn ít. Bên cạnh đó, cơ sở hạ tầng phục vụ sản xuất, nhất là khi đưa vào sản xuất quy mô lớn hoặc chuyển đổi cơ cấu cây trồng còn khó khăn, ứng dụng công nghệ cao trong sản xuất nông nghiệp mới chỉ tồn tại ở dạng mô hình và đa phần có sự bảo trợ của Nhà nước.

Để những vùng đất sản xuất nông nghiệp thực sự được chuyển mình mạnh mẽ, mang tính bền vững nhờ chuyển đổi cơ cấu cây trồng, ngành nông nghiệp và các địa phương cần chú trọng thực hiện các giải pháp tích tụ ruộng đất. Tích cực thu hút doanh nghiệp đầu tư liên kết sản xuất và bao tiêu sản phẩm cho nông dân. Đồng thời, gắn phát triển sản xuất nông nghiệp với chế biến nông sản, tạo ra sản phẩm hàng hóa, nâng cao giá trị kinh tế trong sản xuất.

Bài và ảnh: Hương Thơm