Nâng cao hiệu quả quản lý, sử dụng nhà văn hóa sau sáp nhập

Thực hiện Đề án sáp nhập, thành lập thôn, tổ dân phố trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa theo Quyết định số 3507/QĐ-UBND ngày 18-9-2017, các địa phương đã sáp nhập 3.100 thôn, tổ dân phố để thành lập 1.522 thôn, tổ dân phố mới. Sau hơn 5 năm thực hiện việc sáp nhập, các thôn, tổ dân phố, khu dân cư mới đã hoạt động ổn định, mang lại nhiều lợi ích thiết thực. Song, vẫn còn đó những bất cập, trong đó có việc sử dụng các nhà văn hóa (NVH) như thế nào để phát huy hiệu quả, tránh lãng phí nguồn đầu tư của Nhà nước, mang lại sự đồng thuận cao trong Nhân dân.

Nhà văn hóa thôn Ngọc Tiến (cũ), xã Hà Sơn (Hà Trung) được sử dụng làm nhà trực dân quân tự vệ để tránh lãng phí nguồn đầu tư.

Sau khi sáp nhập, các thôn, tổ dân phố, khu phố sẽ có địa giới hành chính rộng, quy mô dân cư lớn hơn, đòi hỏi đơn vị mới phải có không gian sinh hoạt chung là NVH rộng hơn đáp ứng nhu cầu của thực tiễn. Tuy nhiên, khi sáp nhập 2 hoặc 3 thôn, tổ dân phố với nhau dẫn đến tình trạng vừa thừa, vừa thiếu NVH. Trước năm 2018, xã Hà Sơn (Hà Trung) có 10 thôn. Thực hiện sáp nhập thôn, tổ dân phố, xã đã sáp nhập 2 thôn Cẩm Sơn, Chí Cường thành thôn Cẩm Cường với 206 hộ, 904 nhân khẩu; sáp nhập 2 thôn Tứ Quý, Ngọc Tiến thành thôn Quý Tiến, với 186 hộ, 690 nhân khẩu; giảm được 2 thôn so với trước. Sau khi sáp nhập, thôn mới chỉ lựa chọn 1 NVH làm nơi sinh hoạt chung. Mặc dù thừa 2 NVH của các thôn cũ song các thôn mới lại thiếu NVH có không gian sinh hoạt, công năng phù hợp với quy mô địa giới rộng và dân số đông.

Ông Nguyễn Văn Ngọ, Phó Chủ tịch UBND xã Hà Sơn, cho biết: Sau khi sáp nhập các thôn, xã sẽ lựa chọn 1 NVH phù hợp với quy mô dân số của thôn mới làm nơi sinh hoạt cộng đồng. Tuy nhiên, thôn mới được thành lập, có số hộ và nhân khẩu tăng lên nên NVH cũ không đủ diện tích, chỗ ngồi cho người dân mỗi lần hội, họp, sinh hoạt. Vì thế, xã, thôn phải huy động nguồn lực hàng tỷ đồng từ Nhân dân để xây dựng, tu sửa các NVH đáp ứng nhu cầu sinh hoạt của cộng đồng dân cư. Bên cạnh đó, sử dụng hai NVH dôi dư như thế nào để tránh lãng phí và phát huy hiệu quả trở thành bài toán khó đối với chính quyền địa phương. Tuy nhiên, nhờ sự linh hoạt, đến nay 2 NVH đã được đưa vào sử dụng. Trong đó, NVH thôn Cẩm Sơn (cũ) được UBND xã cho HTX dịch vụ nông nghiệp Thống Nhất thuê làm trụ sở và NVH thôn Ngọc Tiến (cũ) được sử dụng làm nhà trực dân quân tự vệ và kho vật tư phòng, chống lụt bão của xã.

Được biết, năm 2018, thực hiện Đề án sáp nhập, thành lập thôn, tổ dân phố trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa, huyện Hà Trung đã sáp nhập từ 201 thôn xuống còn 143 thôn, giảm 58 thôn. Ông Hoàng Huy Tự, Trưởng Phòng Tài chính - Kế hoạch huyện Hà Trung, cho biết: Với chủ trương xử lý cơ sở vật chất dôi dư sau sáp nhập của tỉnh, căn cứ trên cơ sở đề xuất của các xã, các phòng chuyên môn có liên quan của huyện cũng thành lập tổ công tác rà soát, sắp xếp cơ sở vật chất và hướng dẫn thực hiện phương án sắp xếp cơ sở vật chất, quản lý tài sản sau sáp nhập. 100% số thôn, khu dân cư sau sáp nhập đã có NVH để làm không gian sinh hoạt cộng đồng. Tuy nhiên do số hộ, số nhân khẩu tăng lên, trong khi đa phần các cơ sở nhà, đất đều được thiết kế, xây dựng từ trước nên quy mô không đáp ứng đủ nhu cầu thực tế. Do đó, đòi hỏi các địa phương phải huy động nguồn lực để xây dựng cải tạo, chỉnh trang các NVH phục vụ nhu cầu sinh hoạt, văn hóa của Nhân dân.

Nhà văn hóa thôn Quyết Thắng, xã Thành Vinh (Thạch Thành) được đầu tư khang trang, hiện đại bảo đảm hoạt động sinh hoạt của cộng đồng dân cư.

Bên cạnh sự bất cập trong quy mô, diện tích các NVH thì thói quen sinh hoạt cộng đồng của người dân cũng là một trong những vấn đề khiến việc quản lý, sử dụng các NVH gặp khó khăn. Huyện Như Thanh đã sáp nhập 60 thôn, để thành lập 30 thôn mới tại 12 xã. Tuy nhiên, sau khi sáp nhập, NVH của thôn mới đã được chính quyền lựa chọn, song do thói quen và truyền thống sinh hoạt nên người dân vẫn về NVH cũ để sinh hoạt văn hóa, thể thao mặc dù NVH cũ đã chuyển đổi mục đích sử dụng. Ông Nguyễn Trọng Viện, Chủ tịch UBND xã Thanh Kỳ, cho biết: Trên địa bàn xã đã sáp nhập 14 thôn thành 9 thôn mới, dôi dư 5 NVH thôn. Trên địa bàn vẫn có tình trạng mặc dù thôn mới thành lập đã lựa chọn NVH tại địa điểm mới, song người dân vẫn sử dụng không gian NVH cũ để hoạt động văn hóa, thể dục thể thao. Nguyên nhân không chỉ do thói quen sinh hoạt mà còn do vị trí địa lý của NVH mới không nằm ở trung tâm thôn, bản mới nên khó khăn trong đi lại cho người dân.

Theo thống kê, toàn tỉnh giảm 1.578 thôn, bản, khu dân cư sau khi thực hiện sáp nhập, thành lập thôn, khu dân cư mới đồng nghĩa với việc dôi, dư hơn 1.578 NVH. Cũng có những địa phương đã, đang chuyển đổi mục đích sử dụng các NVH dôi dư sang mục đích khác hiệu quả, được sự đồng thuận của Nhân dân. Song cũng còn những NVH đang “để không” gây lãng phí. Do đó, trên cơ sở định hướng giải pháp về xây dựng cơ sở vật chất sau khi sáp nhập thôn, tổ dân phố như trong đề án đề ra, các địa phương cần chủ động tìm ra những giải pháp để giải quyết, khắc phục những bất cập trong việc sử dụng NVH sau sáp nhập, để NVH thực sự trở thành không gian sinh hoạt văn hóa, văn nghệ, thể thao của Nhân dân, tuyệt đối không để NVH bị bỏ hoang, gây lãng phí.

Bài và ảnh: Lê Thanh