Để người tiêu dùng được tiếp cận nguồn rau an toàn

Hiện nay, khi vấn đề an toàn vệ sinh thực phẩm đang là xu hướng được quan tâm hàng đầu, thì nhu cầu tiêu thụ thực phẩm sạch ngày càng lớn, đặc biệt là rau an toàn (RAT). Tuy nhiên, có một nghịch lý là trong khi các vùng chuyên canh RAT trên địa bàn tỉnh đang loay hoay với bài toán đầu ra cho sản phẩm, thì có không ít người tiêu dùng lại khó tiếp cận được nguồn rau đảm bảo chất lượng.

Vùng trồng rau an toàn tại xã Quảng Lộc (Quảng Xương).

Tìm đến vùng rau, củ, quả an toàn có diện tích 6 ha được trồng theo tiêu chuẩn VietGAP tại xã Nga Thành (Nga Sơn). Thời điểm này, người dân trồng nhiều loại rau như rau muống, rau dền, rau mồng tơi, các loại dưa vàng, dưa chuột baby... Qua trao đổi với một số hộ trồng rau tại đây và được biết: Vài năm trở lại đây người dân đã mạnh dạn chuyển đổi diện tích lúa kém hiệu quả sang trồng RAT theo hướng VietGAP. So với cách trồng rau truyền thống thì trồng rau theo hướng VietGAP mang lại hiệu quả cao hơn gấp nhiều lần. Tuy nhiên, điều mà các hộ sản xuất đang trăn trở đó là dù đã thực hiện chặt chẽ theo quy trình kỹ thuật nghiêm ngặt sản xuất RAT, thế nhưng đầu ra của sản phẩm hiện nay đang rất hạn chế, chỉ bán ra ở các chợ truyền thống, số ít nhập được ra tỉnh Nam Định, Ninh Bình... nhưng giá cả lại không ổn định.

Trao đổi về vấn đề này, ông Thịnh Văn Đại, Chủ tịch UBND xã Nga Thành cho biết: RAT được sản xuất theo quy trình thực hành nông nghiệp tốt, được kiểm soát trước khi đưa ra thị trường, nhưng sản phẩm lại không cạnh tranh nổi với các loại rau không rõ nguồn gốc khác. Nguyên nhân là thị trường tiêu thụ hiện nay của RAT chủ yếu bán cho thương lái nhỏ lẻ, chợ đầu mối với giá ngang với rau sản xuất thông thường. Cùng với đó, việc quảng bá RAT đến người tiêu dùng còn hạn chế, lòng tin của người tiêu dùng vào sản phẩm rau sạch hiện nay vẫn còn thấp, bởi họ chỉ phân biệt, nhận diện được RAT qua các hệ thống bán lẻ có các chứng nhận, tem mác. Đó là những rào cản lớn khiến RAT khó đến được tận tay người tiêu dùng theo đúng nghĩa là RAT. Bởi vậy, hiện nay chúng tôi đang tích cực tạo dựng thương hiệu cho sản phẩm RAT của địa phương. Ngoài việc xây dựng hệ thống nhận diện sản phẩm trên bao bì thì việc quảng bá sản phẩm, xây dựng chiến lược xúc tiến thương mại, cung cấp thông tin cho người tiêu dùng cũng là giải pháp quan trọng.

Tại huyện Quảng Xương, hiện đã hình thành được 3.600m2 RAT trồng trập trung trong nhà lưới; 42 ha RAT trồng tập trung. Theo chia sẻ của ông Nguyễn Văn Hải, chuyên viên Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Quảng Xương thì hiện nay nhu cầu sử dụng nguồn RAT của người dân trên địa bàn huyện là tương đối lớn. Tuy nhiên, ngoài những gia đình có điều kiện kinh tế, “con đường” để nguồn RAT đến tay người tiêu dùng có mức thu nhập trung bình vẫn còn nhiều nan giải, bởi giá của RAT khi đến tay người tiêu dùng sẽ cao hơn giá các loại rau thông thường. Một khó khăn nữa là người mua chưa mấy mặn mà với RAT vì vẫn nghi ngờ chất lượng thực sự của sản phẩm, vì chỉ khi RAT được nhập vào các cửa hàng thực phẩm sạch, hay các siêu thị mới được dán tem, nhãn mác đầy đủ thì mới tạo được lòng tin cho người tiêu dùng. Nhưng hiện các điểm, cơ sở bán RAT lại rất ít (chỉ tập trung ở vùng trung tâm), do vậy người dân chưa thể dễ dàng tiếp cận các sản phẩm “sạch”.

Mặc dù trên địa bàn tỉnh có rất nhiêu siêu thị, cửa hàng thực phẩm sạch có bày bán các loại rau, củ, quả an toàn thu hút đông người mua sắm, như: Siêu thị BigC, Co.opmart và nhiều cửa hàng tiện ích, siêu thị mini..., tuy nhiên qua khảo sát thực tế cho thấy lượng rau, củ, quả tại đây cũng chỉ chiếm số lượng rất khiêm tốn. Chẳng hạn, tại Siêu thị Co.opmart, theo chia sẻ của ông Nguyễn Văn Dũng, giám đốc siêu thị: trung bình một ngày siêu thị chỉ nhập khoảng 1 tạ rau lá từ cửa hàng thực phẩm sạch Hiền Nhuần (TP Thanh Hóa), còn lại là nhập từ một số địa phương tỉnh ngoài. Sở dĩ siêu thị mới có một đơn vị cung cấp rau trong tỉnh là bởi đa số các cơ sở, hộ dân trồng RAT không đáp ứng được một số yêu cầu cung ứng hàng hóa vào siêu thị. Ví như, ngoài yêu cầu sản phẩm rau, củ, quả có tem nhãn được chứng nhận theo quy định, thì còn phải đảm bảo số lượng hàng hóa ổn định theo từng ngày, từng thời điểm... Trong khi người dân đa phần còn sản xuất manh mún, nhỏ lẻ, khi giá cả thị trường tăng dễ phá vỡ hợp đồng cung ứng ra bên ngoài.

Với những yêu cầu khá “khắt khe” của các siêu thị, các cửa hàng thực phẩm sạch nên theo số liệu thống kê năm 2021, trên địa bàn tỉnh mới có khoảng 4.000 ha RAT áp dụng quy trình sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP, sản lượng khoảng 170.754 tấn/năm, tập trung ở một số địa phương như Hoằng Hóa, Thiệu Hóa, Quảng Xương... Theo ước tính, các sản phẩm rau, củ, quả của người dân sản xuất mới chỉ đáp ứng khoảng 30% sản lượng được tiêu thụ theo hợp đồng liên kết; trong đó, chỉ có 10% được nhập bán cho các siêu thị, còn lại được tiêu thụ ở các chợ truyền thống hoặc chợ đầu mối.

Để rau sạch tìm được chỗ đứng trên thị trường thì cần sự hỗ trợ từ phía các bên liên quan. Không chỉ là sự hỗ trợ của các cơ quan chức năng mà cả người sản xuất, người tiêu dùng và nhà tiêu thụ đều cần phải thay đổi thói quen, nếp nghĩ và cách làm của mình đối với việc trồng và kinh doanh RAT. Người sản xuất phải chú trọng quy trình sản xuất theo tiêu chuẩn, cũng như bao bì, đóng gói... Đồng thời, các cấp, ngành cũng cần xây dựng chính sách khuyến khích phát triển cửa hàng bán lẻ RAT. Cần có quy định các bếp ăn tập thể, trường mầm non, đơn vị... phải lấy RAT từ những đơn vị được chứng nhận chất lượng an toàn thực phẩm...

Bài và ảnh: Nguyễn Đạt