Vang mãi bản hùng ca chiến thắng trận đầu của Hải quân Việt Nam

Ra đời và trưởng thành trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, Hải quân Nhân dân Việt Nam đã góp một phần “Đánh cho Mỹ cút, đánh cho ngụy nhào”, giải phóng hoàn toàn miền Nam thống nhất Tổ quốc. Một trong thắng lợi đầu tiên của Hải quân Việt Nam trong cuộc đối đầu không cân sức với đế quốc Mỹ là chiến thắng Lạch Trường ngày 5-8-1964. Chiến thắng Lạch Trường đã trở thành ngày truyền thống “đánh thắng trận đầu” của Hải quân Việt Nam và ghi danh vào trang sử vẻ vang hào hùng của dân tộc ta.

Đài chiến thắng trận đầu của Hải quân Nhân dân Việt Nam được xây dựng tại Lạch Trường, xã Hoằng Trường (Hoằng Hóa). Ảnh: Hoàng Lan

Lạch Trường là một trong 5 cửa lạch lớn đổ ra biển Đông của tỉnh Thanh Hóa. Án ngữ cửa Lạch Trường là dãy núi Trường chạy từ Đông sang Tây, có điểm cao 210m. Sát cửa Lạch Trường có Hòn Bò, Hòn Hài... ra xa khoảng 7km có đảo Hòn Nẹ thuộc huyện Hậu Lộc. Đây là nơi neo đậu lý tưởng của tàu thuyền của Nhân dân và hải quân cũng như tàu vận tải mỗi khi vận chuyển hàng từ Hải Phòng vào Nam. Cách đây 57 năm, đã diễn ra một trận chiến không cân sức vào ngày 2 và 5-8-1964, giữa một bên là lực lượng hùng hậu tàu chiến, máy bay hiện đại của quân đội Mỹ và một bên là lòng quả cảm, tinh thần mưu trí, sáng tạo của những người lính Hải quân Việt Nam và quân dân Thanh Hóa gắn với các địa danh Lạch Trường, Hòn Nẹ, Hòn Mê, Hòn Bò. Âm mưu thủ đoạn của địch là dùng lực lượng lớn không quân bất ngờ đánh ồ ạt, uy hiếp tinh thần của quân và dân ta ngay từ đầu chiến tranh. Ngày 5-8-1964, Tổng thống Giônxơn ra lệnh cho không quân và hải quân đánh “trả đũa”, mở đầu cuộc chiến tranh phá hoại 9 năm bằng không quân và hải quân quy mô lớn và tàn khốc của Mỹ đối với miền Bắc Việt Nam.

Trước tình hình đó, các chiến sĩ Hải quân Việt Nam, trực tiếp là cán bộ, chiến sĩ của lực lượng tàu chiến mặt nước dưới sự hiệp đồng, phối hợp của bộ đội phòng không, công an, dân quân tự vệ, trực tiếp là dân quân du kích các xã Hoằng Trường, Hòa Lộc tích cực đào hầm, luyện tập, sẵn sàng ở tư thế khi địch đến là đánh. Các xã ven cửa lạch, tự vệ Lạch Trường, đơn vị công an vũ trang được giao nhiệm vụ phối hợp với các đơn vị của hải quân đánh trả địch, bảo vệ mục tiêu, đồng thời, phối hợp ứng cứu thương binh, tử sĩ trên tàu hải quân khi có tác chiến xảy ra.

14 giờ 15 phút ngày 5-8-1964, giữa lúc Nhân dân đang lao động sản xuất, nhiều tốp máy bay địch từ biển Đông bay vào bắn phá từ đảo Hòn Nẹ đến cửa Lạch Trường. Sau hồi kẻng báo động, các đơn vị hải quân đã phối hợp với Đồn Biên phòng 74, đại đội ra đa, tự vệ thủy sản Lạch Trường và dân quân du kích các xã đã vào vị trí chiến đấu. Ba tàu hải quân dùng súng máy, trạm ra đa và đồn công an dùng súng 14,5mm, tự vệ dùng súng bộ binh trên thuyền và dân quân các xã phối hợp chặt chẽ, dũng cảm đánh trả máy bay địch. Trung đội dân quân xã Hoằng Trường do đồng chí Lự, trung đội trưởng chỉ huy; cụ Tường, 63 tuổi, xóm 13, xã Hoằng Trường, tuổi cao, mắt kém vẫn điềm tĩnh phụ trách khẩu trung liên cùng con cháu chiến đấu; 12 nữ dân quân thôn Hòa Ngư, xã Hòa Lộc do Tô Thị Đạo chỉ huy đã dùng thuyền tiếp đạn cho tàu hải quân và cứu chữa thương binh dưới làn mưa đạn của địch. Cuộc tập kích của Mỹ đã bị quân và dân ta giáng trả đích đáng: cả nước bắn rơi 8 máy bay trong ngày 5-8-1964, nhiều chiếc khác bị thương, một phi công là trung úy Anvaret bị bắt sống, nhiều lính khác bị tiêu diệt.

Chiến thắng Lạch Trường ngày 5-8-1964, lần đầu tiên Hải quân Việt Nam phối hợp với các lực lượng vũ trang và quân dân Thanh Hóa sử dụng súng bộ binh bắn rơi máy bay Mỹ, hạ được “uy thế của không lực Hoa Kỳ”. Sau trận thắng này, quân chủng Hải quân Việt Nam được tặng Huân chương Quân công hạng Nhì và 142 huân chương chiến công các loại cho các đơn vị và cán bộ, chiến sĩ. Và ngày 5-8 được chọn là ngày truyền thống “đánh thắng trận đầu” của quân và dân miền Bắc trong cuộc kháng chiến chống Mỹ. Thắng lợi này đã tạo cơ sở tiền đề để quân và dân miền Bắc từng bước đánh bại chiến tranh phá hoại lần thứ nhất của đế quốc Mỹ, tiếp tục chi viện sức người, sức của cho Nhân dân miền Nam đánh bại đế quốc Mỹ và tay sai

57 năm đã trôi qua, song “chiến thắng Lạch Trường - chiến công đánh thắng trận đầu” của quân và dân Việt Nam vẫn còn nguyên giá trị lịch sử, thời đại trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc. Để tri ân sâu sắc, tình cảm thiêng liêng đối với những đóng góp, hy sinh to lớn của cán bộ, chiến sĩ Hải quân Nhân dân Việt Nam và quân, dân Thanh Hóa trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, ngày 29-7-2014, UBND tỉnh Thanh Hóa và Bộ Tư lệnh Quân chủng Hải quân đã khởi công xây dựng tượng đài chiến thắng trận đầu của Bộ đội Hải quân và quân dân Thanh Hóa tại cửa Lạch Trường, xã Hoằng Trường, huyện Hoằng Hóa, công trình được khánh thành vào ngày 19-12-2015. Công trình tượng đài chiến thắng trận đầu của Hải quân Nhân dân Việt Nam được xây dựng với tổng diện tích khuôn viên 2.500m2, có hình dáng ngọn đuốc chia làm 2 phần, phần đài và phần đuốc có tổng chiều cao 21,3m, trong đó đế cao 4,86m xây trụ tròn xoay, đường kính mặt đài 20m, chân đài 25m, 3 mặt đài xây dựng hình tam cấp theo hình cánh cung. Phần đuốc cao 16,44m và bia di tích có kích thước 1,7m x 2,1m được gắn biểu tượng Quân chủng Hải quân và Chiến thắng Lạch Trường.

Đây là công trình văn hóa lịch sử để ghi nhớ, tôn vinh, tri ân sự hy sinh đóng góp to lớn của quân và dân ta trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, góp phần tuyên truyền, giáo dục truyền thống cách mạng, tình đoàn kết quân - dân cho các thế hệ mai sau. Qua đó, cổ vũ động viên tinh thần cách mạng, ý chí độc lập, tự chủ, tự lực tự cường của lực lượng vũ trang và Nhân dân, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.

Hoàng Lan