Hỗ trợ doanh nghiệp vận chuyển hàng hóa xuất nhập khẩu bằng đường bộ đến Cảng Nghi Sơn:

Chính sách kịp thời để khắc phục những hạn chế

Sau khi ban hành chính sách hỗ trợ các hãng tàu container quốc tế đến với Cảng Nghi Sơn vào tháng 4 - 2019, tại Kỳ họp lần thứ 14, khóa XVII, HĐND tỉnh Thanh Hóa tiếp tục thông qua chính sách hỗ trợ, khuyến khích doanh nghiệp vận chuyển hàng hóa bằng container đến Cảng Nghi Sơn. Đây chính là khâu dịch vụ trên bờ, mà lâu nay, Thanh Hóa còn thiếu và yếu nên hàng hóa thường được chở đi Cảng Hải Phòng.

Cảng Nghi Sơn có tiềm năng phát triển nhưng hiện tại chưa có nhiều doanh nghiệp mặn mà xuất nhập khẩu hàng hóa qua đây.

Từ hạn chế đã được chỉ rõ...

Là cảng nước sâu hiện đại, được đầu tư sau nên khắc phục được những nhược điểm của nhiều cảng biển khác trong nước, Cảng Nghi Sơn đang có nhiều lợi thế trong trung chuyển hàng hóa tại Việt Nam. Với sự thuận lợi về giao thông cùng sự phát triển mạnh mẽ của Khu Kinh tế Nghi Sơn trong những năm gần đây, thì lượng hàng hóa xuất nhập khẩu bằng container của Thanh Hóa và các tỉnh lân cận được cho là không thua kém hàng hóa thông qua Cảng Đà Nẵng và Cảng Quy Nhơn. Theo khảo sát từ Ban Quản lý Khu Kinh tế Nghi Sơn và các Khu công nghiệp tỉnh, tính từ đầu năm đến ngày 15 – 11 – 2020, trong số hàng trăm doanh nghiệp thường xuyên có hàng hóa xuất nhập khẩu trên địa bàn tỉnh hiện nay, thì chỉ có 52 doanh nghiệp xuất nhập khẩu hàng hóa qua Cảng Nghi Sơn, trong đó chỉ có 11 doanh nghiệp chọn Cảng Nghi Sơn để xuất khẩu thường xuyên.

Doanh nghiệp của Thanh Hóa chở hàng hóa ra tận Cảng Hải Phòng, Cảng Cái Lân (Quảng Ninh) với quãng đường xa hơn 200 km so với đến Cảng Nghi Sơn để xuất khẩu hàng hóa (?!). Đó là chưa kể, lượng hàng hóa xuất khẩu khổng lồ của các tỉnh lân cận, như: Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Ninh Bình hoàn toàn có thể qua Cảng Nghi Sơn do vị trí địa lý gần hơn đi Cảng Hải Phòng, nhưng hiện các doanh nghiệp cũng bỏ qua Cảng Nghi Sơn. Hiện nay, lượng hàng hóa xuất nhập khẩu của 3 tỉnh: Thanh Hóa, Nghệ An và Ninh Bình (những địa phương có lợi thế địa lý đến với Cảng Nghi Sơn hơn đến với Cảng Hải Phòng) qua Cảng Nghi Sơn chỉ đạt khoảng 4,3% tổng lượng hàng hóa xuất nhập khẩu. Đây là vấn đề đáng bàn, đã được các cơ quan liên quan và UBND tỉnh phân tích, mổ xẻ để thấy những yếu kém cần khắc phục.

Trong số nhiều nguyên nhân đã được đưa ra, có nguyên nhân dịch vụ vận chuyển hàng hóa bằng container trên đường bộ của Thanh Hóa còn sơ khai, chưa phát triển. Theo đó, việc vận chuyển hàng hóa từ nhà máy sản xuất đến Cảng Nghi Sơn có giá cao, thậm chí gần ngang bằng với đi Hải Phòng, trong khi quãng đường ngắn hơn nhiều. Trong khi đó, do các nguyên liệu nhập khẩu từ nước ngoài chủ yếu về Cảng Hải Phòng nên các xe đầu kéo thường chở nguyên liệu cho doanh nghiệp, sau đó bốc hàng xuất khẩu đi nên tận dụng được cả 2 chiều dẫn đến tổng chi phí thấp hơn. Mặt khác, các doanh nghiệp lại dễ dàng gọi xe đầu kéo container từ Hải Phòng vào Thanh Hóa chở hàng hóa đi Cảng Hải Phòng, nhưng lại khó thuê dịch vụ xe đầu kéo của Thanh Hóa chở hàng từ nhà máy đến Cảng Nghi Sơn... Có một thực tế là, trên địa bàn tỉnh hiện nay, dịch vụ vận tải container bằng đường bộ đến Cảng Nghi Sơn chưa được nhiều doanh nghiệp đầu tư. Đây chính là mắt xích yếu kém trong tất cả các khâu dịch vụ liên quan để tăng cường xuất khẩu hàng hóa qua hệ thống cảng nước sâu Nghi Sơn vốn có tiềm năng to lớn, đã được đánh giá không kém nhiều cảng biển lớn nhất tại Việt Nam hiện nay.

... đến sự cầu thị để đưa Cảng Nghi Sơn phát triển

Năm 2019, Ban Quản lý Khu Kinh tế Nghi Sơn và các Khu công nghiệp tỉnh đã tổ chức hội nghị mời các ngành, cơ quan liên quan, các doanh nghiệp thường xuyên xuất nhập khẩu để thảo luận, bàn bạc. Nhiều doanh nghiệp đã thẳng thắn nói lên những nguyên nhân khiến họ chưa mặn mà xuất nhập khẩu hàng hóa qua Cảng Nghi Sơn, trong đó có những khâu dịch vụ liên quan còn thiếu và yếu. Những yêu cầu về đổi mới, những giải pháp khắc phục đã được kiến nghị đến UBND tỉnh, HĐND tỉnh. Đến ngày 17 – 9 vừa qua, UBND tỉnh Thanh Hóa đã tổ chức một hội nghị tương tự nhưng với quy mô cấp tỉnh để nghe tâm tư, kiến nghị của các doanh nghiệp và các đơn vị liên quan. Trên tinh thần ấy, UBND tỉnh giao Ban Quản lý Khu Kinh tế Nghi Sơn và các Khu công nghiệp tỉnh tiến hành khảo sát cụ thể từng vấn đề liên quan, đưa ra những thông tin và dự báo chính xác nhất về tình hình phát triển cảng biển tại Nghi Sơn.

Theo đó, khâu dịch vụ vận chuyển hàng hóa bằng container từ các doanh nghiệp đến Cảng Nghi Sơn hiện nay chủ yếu mới chỉ có 3 doanh nghiệp đảm nhiệm. Đầu tiên là Công ty CP Cảng tổng hợp Quốc tế Nghi Sơn có 10 chiếc xe đầu kéo container nhưng chủ yếu để vận chuyển phôi thép cho Nhà máy luyện cán thép Nghi Sơn, khi xe rảnh rỗi mới vận chuyển hàng khác. Tiếp theo là Công ty CP Đức Toàn (tại Khu Kinh tế Nghi Sơn) có lượng xe đầu kéo container nhiều nhất với khoảng 20 chiếc. Còn lại là Công ty TNHH Phú Quý với 12 chiếc, nhưng hoạt động vận chuyển container chưa mấy chuyên nghiệp, còn chậm trễ, có hiện tượng “ép” khách dẫn đến giá cước đường bộ còn cao. Hơn nữa, trong tỉnh hiện chưa đa dạng về chủng loại container, chưa có các loại container chuyên dụng để vận chuyển những loại hàng hóa đặc thù như container bồn, container hở trên, container lạnh, container hở 3 mặt... nên chưa đáp ứng được tính đa dạng của hàng hóa.

Được coi là một trong những khâu mấu chốt, cần phải có chính sách hỗ trợ để khuyến khích phát triển, UBND tỉnh đã giao Ban Quản lý Khu Kinh tế Nghi Sơn và các Khu công nghiệp tỉnh soạn thảo tờ trình về cơ chế hỗ trợ, đưa ra bàn bạc và thống nhất tại phiên họp thường kỳ tháng 11 – 2020. Chỉ hơn 1 tuần sau, trên cơ sở tờ trình của UBND tỉnh, tại Kỳ họp thứ 14, khóa XVII, HĐND tỉnh Thanh Hóa đã quyết nghị thông qua chính sách hỗ trợ doanh nghiệp, tổ chức nhằm khuyến khích khâu dịch vụ vận chuyển hàng hóa xuất nhập khẩu bằng container đến Nghi Sơn nhằm xuất nhập khẩu qua cảng biển này. Theo đó, doanh nghiệp xuất nhập khẩu hàng hóa qua Cảng Nghi Sơn bằng container và mở tờ khai tại Cục Hải quan Thanh Hóa sẽ được hỗ trợ khâu vận chuyển 700.000 đồng/container hàng hóa loại 20 feet và 1.000.000 đồng/container hàng hóa loại 40 feet trở lên. Chính sách hỗ trợ này sẽ có hiệu lực từ đầu năm 2021 đến hết năm 2025, với hy vọng bù đắp những chi phí cao hơn mà các doanh nghiệp hiện phải chịu khi xuất nhập khẩu hàng hóa qua Cảng Nghi Sơn. Khi ngày càng có nhiều doanh nghiệp chọn Cảng Nghi Sơn để xuất nhập khẩu hàng hóa, tất yếu khâu vận chuyển container trên đất liền sẽ phát triển theo quy luận cung – cầu. Điều này sẽ dẫn đến có nhiều doanh nghiệp cạnh tranh, giá dịch vụ vận chuyển khâu trên bộ sẽ phong phú hơn, hạn chế được tình trạng ép giá, độc quyền đang có dấu hiệu manh nha như lâu nay.

Theo tính toán của các ban, ngành liên quan, ước tính đến năm 2022, nếu Cảng Nghi Sơn thu hút được lượng hàng hóa khoảng từ 45.000 đến 55.000 container/năm, thì ngân sách tỉnh phải hỗ trợ khoảng 27 tỷ đồng mỗi năm. Đổi lại, với lượng hàng hóa ấy qua cảng, sẽ thu về ngân sách Nhà nước khoảng từ 1.300 đến 1.800 tỷ đồng/năm từ nguồn thuế xuất nhập khẩu – lớn gấp hàng trăm lần tiền tỉnh bỏ ra thực hiện chính sách hỗ trợ. Khi hệ thống Cảng Nghi Sơn phát triển sôi động, đạt được công suất như các dự báo, sẽ tạo việc làm cho khoảng 5.000 lao động, trong đó có 500 lao động chất lượng cao.

Một chính sách hỗ trợ được ban hành kịp thời, thể hiện sự cầu thị, lắng nghe nhằm khắc phục những yếu kém, hạn chế. Tất cả vì sự phát triển lớn mạnh của hệ thống cảng biển Nghi Sơn, Khu Kinh tế Nghi Sơn cũng như tình hình phát triển kinh tế - xã hội của xứ Thanh trong tương lai không xa.

Bài và ảnh: Lê Đồng