“Vắc-xin tâm hồn” đẩy lùi sang chấn tâm lý trẻ thơ (Bài 1): Sang chấn tâm lý đầu đời

Trẻ em là hạnh phúc của gia đình – chủ nhân tương lai của đất nước. Mọi trẻ em sinh ra đều có quyền được sống, phát triển trong môi trường an toàn, lành mạnh, thân thiện. Tuy nhiên trong thực tế vẫn còn nhiều trẻ em chưa được hưởng đầy đủ hoặc một phần quyền cơ bản của mình. Mất đi người thân vì nhiều nguyên nhân khác nhau, trong đó có không ít câu chuyện về những đứa trẻ mất người thân trong đại dịch COVID-19, do tai nạn bất ngờ... luôn gây nhói lòng và ám ảnh.

Hội Phụ nữ Công an tỉnh nhận và trao kinh phí đỡ đầu cho hai chị em ruột Nguyễn Thị Duyên và Nguyễn Văn Hải, thôn Yên Tôn Hạ, xã Vĩnh Yên (Vĩnh Lộc). Ảnh: Lê Hà

Cú sốc hụt hẫng

Đã gần 1 năm trôi qua, không khí đau thương, mất mát vẫn bao trùm trong căn nhà nhỏ của bà Nguyễn Thị Nga - bà nội của hai bé Đinh Lê Tuyết Mai (6 tuổi) và Đinh Lê Bảo Ngọc (gần 1 tuổi) ở xã Vạn Thiện (Nông Cống). Ngôi nhà của bà Nga nằm sâu trong thôn giáp với cánh đồng rộng bát ngát, thi thoảng đưa vào những cơn gió mát dịu như xua đi cái nắng oi bức của mùa hạ. Những hình ảnh này tưởng cuộc sống thôn quê bình yên nhưng bà Nga lại đang trải qua cơn bão lòng day dứt. Đảm nhận vai trò vừa là bà nội, vừa là mẹ của hai bé, bà Nga nghẹn ngào: “Con dâu tôi mất tháng 9-2021 tại tỉnh Bình Dương do dịch COVID-19, lúc đó đang mang thai tháng thứ 8 bé Bảo Ngọc. Nghe tin dữ, cả gia đình nội, ngoại ăn ngủ không yên, nhưng cũng phải đối mặt với sự thật để chăm sóc các cháu còn quá nhỏ. Lo tang lễ cho vợ và cùng tôi chăm sóc các cháu được một thời gian, vì cuộc sống mưu sinh, con trai tôi tiếp tục vào tỉnh Bình Dương làm việc để có tiền gửi về cho tôi nuôi các cháu”.

Chăm bé từ lúc mới lọt lòng không được bú sữa mẹ, mỗi lần thức đêm cho cháu uống sữa, bà Nga không thôi rơi nước mắt nghĩ đến sau này hai bé lớn lên sẽ ra sao khi không có mẹ, bố đi làm xa, ông bà nội - ngoại ngày một già yếu. Nhìn ánh mắt hai cháu nhỏ chưa hiểu chuyện nhoẻn miệng cười mà trái tim của ông bà như thắt lại. Gạt nước mắt, bà Nga nựng cháu khiến chúng tôi nghẹn lòng: “Thiếu sữa mẹ nên cháu bà không được bụ bẫm, không khỏe mạnh như những trẻ khác, nhưng bà sẽ chăm cháu tốt nhất để cháu nhanh lớn cho bố yên tâm đi làm!”.

Năm học 2021-2022 là năm học đầu tiên của Trịnh Ngọc Hoài Thu (sinh năm 2008) ở quê mẹ xã Thuận Minh (Thọ Xuân). Những tưởng “cú sốc” mất mẹ làm con bỏ học giữa chừng nhưng may mắn, con được người thân, bạn bè động viên nên tiếp tục theo học và đạt thành tích học tập tốt. Thu coi đây là món quà dành tặng người mẹ yêu quý và những người đã cưu mang, giúp đỡ mình trong thời gian khó khăn nhất. Từ nhỏ, Thu sống với mẹ ở tỉnh Bình Dương, mẹ mất do đại dịch COVID-19 nên con được người thân đón về nuôi dưỡng, được hội LHPN các cấp, nhà hảo tâm giúp đỡ. Hoài Thu tâm sự: “Lúc đầu, con tưởng mình không vượt qua được. Vắng mẹ, căn nhà thật sự trống trải, mẹ ra đi quá đột ngột không lời từ biệt, con buồn nhiều hơn. Nhất là mỗi bữa cơm của hai bà cháu, con nhớ mẹ vô cùng và luôn nghĩ giá như con vẫn còn có mẹ!”.

“Bạc bảy sao sánh vàng mười/ Mồ côi sao sánh với người có cha” là tâm trạng chung của nhiều trẻ mồ côi mất đi người thân. Hoàn cảnh mồ côi của hai chị em Đinh Lê Tuyết Mai, Đinh Lê Bảo Ngọc và Trịnh Ngọc Hoài Thu... là những trẻ trong số hơn 4.000 trẻ mồ côi khó khăn trên địa bàn tỉnh, trong đó có 31 trẻ mồ côi do dịch COVID-19 (5 trẻ là con của sản phụ mắc COVID-19). Các em chủ yếu đều từ TP Hồ Chí Minh hoặc các tỉnh phía Nam trở về quê với người thân. Nghe tâm sự của những “người trong cuộc”, chúng tôi không khỏi mủi lòng. Cảm nhận sự thiếu thốn, thèm khát được có bố, mẹ để được yêu thương, quan tâm che chở của các em là hoàn toàn chính đáng. Những đứa trẻ mồ côi không được nhìn mặt, không được tiễn đưa người thân lần cuối; mồ côi mà không biết mình mồ côi... thật là đau sót vì có em còn quá nhỏ, chưa nhận biết được những mất mát, đau thương của mình. Những em lớn hơn đã hiểu chuyện lại có tâm trạng mặc cảm, tự ti... Vì phải đối mặt với nhiều thử thách do khủng hoảng tâm lý mất đi người thân quá nhanh...

Khởi đầu suy nghĩ tích cực

“Sảy cha còn chú/ sảy mẹ bú dì” nhưng với cậu bé Lê Thế Ngọc, thôn Đa Lộc, xã Thiệu Giang (Thiệu Hóa) hơn 10 năm côi cút nương tựa vào bà nội già yếu, mù lòa và những người hàng xóm. Sinh ra chưa một lần được nhìn thấy mẹ, bố bỏ đi, ông nội cũng mất từ lâu, Ngọc dành hết tình yêu thương, quý trọng của mình cho bà nội. Gánh nặng cuộc sống sớm đè lên đôi vai bé nhỏ của cậu bé, nhưng có lẽ môi trường sống khắc nghiệt đã rèn rũa bản lĩnh, tính cách của con trở nên mạnh mẽ, rắn rỏi hơn để làm chỗ dựa tinh thần cho bà. Ngọc chia sẻ: “Từ nhỏ con ở với bà, được bà chăm sóc, nay bà già yếu, con phải giúp bà. Con tự đạp xe đến trường, đi học về con nấu cơm hai bà cháu ăn, rồi dọn nhà, làm những việc vừa sức mình”. Nhìn cách con chăm sóc bà, khiến người lớn ai cũng nghẹn lòng. Cậu bé có trái tim ấm áp, hiếu thảo và hiểu chuyện.

Trong chuyến công tác cùng với Hội Phụ nữ Công an tỉnh về thôn Yên Tôn Hạ, xã Vĩnh Yên (Vĩnh Lộc), chúng tôi thực sự thương hoàn cảnh hai trẻ mồ côi cả cha và mẹ, là cháu Nguyễn Thị Duyên (sinh năm 2009) và Nguyễn Văn Hải (sinh năm 2012). Do điều kiện kinh tế khó khăn, thiếu vắng sự quan tâm chăm sóc của bố mẹ nên chị em Duyên nhỏ người hơn so với tuổi. Trước đây gia đình các em sinh sống trên sông bằng nghề đánh bắt cá, nhà ở là một chiếc thuyền thường hay neo đậu ở khu vực sông Mã tại thôn Yên Tôn Hạ. Năm 2019, cả bố và mẹ tử nạn do bị lật thuyền trên sông Mã. 2 chị em Duyên lên bờ ở cùng với ông bà nội đã ngoài 90 tuổi và người chú ruột đơn thân làm nghề đánh bắt cá trên sông. Mặc dù điều kiện, hoàn cảnh gia đình đặc biệt khó khăn nhưng chị em Duyên đều ngoan ngoãn, chịu khó và có thành tích học tập khá. Duyên chia sẻ với chúng tôi: “Chị em cháu thương ông bà, thương chú lắm. Chúng cháu rất nhớ bố mẹ. Nhớ lúc bố mẹ quan tâm, mua đồ dùng học tập, mua quần áo mới, những bữa cơm trên thuyền và đưa đón chị em cháu lên bờ đến trường học”...

Mất đi người thân là nỗi đau của bất kỳ ai, người lớn nhiều khi cũng khó lòng đối diện vượt qua sang chấn hay nỗi đau tâm lý chứ không nói đến trẻ nhỏ. Vấn đề là làm sao để có thể hỗ trợ cho trẻ em có thể bước qua giai đoạn khó khăn này. Nếu cứ quanh quẩn nghĩ đến khổ đau, mất mát, bế tắc... sẽ khiến chính bản thân rơi vào vòng luẩn quẩn nảy sinh tiêu cực. Nhưng những suy nghĩ này lại chưa hình thành được trong ý thức của trẻ mồ côi bởi đại đa số các em còn quá nhỏ.

Đồng chí Ngô Thị Hồng Hảo, Tỉnh ủy viên, Chủ tịch Hội LHPN tỉnh, cho biết: Chung tay khắc phục khó khăn do dịch bệnh COVID-19, cuối năm 2021, Hội LHPN Việt Nam đã phát động chương trình “Mẹ đỡ đầu” nhằm huy động các nguồn lực, chăm sóc giúp đỡ trẻ mồ côi, trước mắt là trẻ mồ côi do dịch COVID-19 với hai hình thức: đỡ đầu trực tiếp - tập thể, cá nhân nhận chăm sóc, nuôi dưỡng trẻ tại nhà hoặc đến chăm sóc tại nơi trẻ sinh sống; đỡ đầu gián tiếp - nhận đỡ đầu, hỗ trợ chăm sóc thông qua tổ chức hội phụ nữ tại địa phương hoặc người nuôi dưỡng thay thế. Tại Thanh Hóa, chương trình được các cấp hội LHPN trong tỉnh đã và đang đồng loạt thực hiện và mở rộng hỗ trợ đối tượng mồ côi vì nhiều nguyên nhân khác nhau, được cấp ủy, chính quyền các cấp ghi nhận, đánh giá cao sự lan tỏa trong cộng đồng nhiều việc làm tử tế của những “mẹ đỡ đầu”, “nhóm mẹ đỡ đầu”, “bố đỡ đầu”, “tổ chức, đơn vị đỡ đầu”...

Nhóm PV Phòng XDĐ-NC