Kỷ niệm 100 năm Ngày báo chí cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025): “Người thư ký trung thành của thời đại”

Tròn một thế kỷ ra đời và phát triển, báo chí cách mạng Việt Nam luôn sát cánh, đồng hành cùng dân tộc qua từng bước ngoặt lịch sử. Để rồi, trong kỷ nguyên đất nước vươn mình, với truyền thống vẻ vang, báo chí sẽ tiếp tục khẳng định vị thế “người thư ký trung thành của thời đại”, để truyền tải thông điệp mạnh mẽ về một Việt Nam tự cường, thịnh vượng!

Sản xuất nội dung số tại Báo và Đài phát thanh - truyền hình Thanh Hóa. Ảnh: tư liệu

Từ “người mở đường”...

Trong những năm hoạt động cách mạng ở nước ngoài, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn coi báo chí là một công cụ đấu tranh sắc bén. Người đặc biệt phê phán thứ “báo chí hình thức”, được nhà cầm quyền Pháp dựng nên ở Đông Dương nhằm các mục đích cai trị và đầu độc Nhân dân. Người viết: “Giữa thế kỷ XX này, ở một nước có đến 20 triệu dân mà không có lấy một tờ báo! Các bạn có thể tưởng tượng được như thế không? Không có lấy một tờ báo bằng tiếng mẹ đẻ của chúng tôi. Lý do như thế này. Chính quyền Pháp quyết định rằng không một tờ báo bằng tiếng An Nam nào được xuất bản nếu không được viên toàn quyền cho phép, rằng họ chỉ cho phép với điều kiện là bản thảo đưa đăng phải trình viên toàn quyền duyệt trước đã và giấy phép ấy họ thu hồi lúc nào cũng được. Tinh thần bản sắc lệnh về báo chí là như thế đấy”.

Sự hà khắc của chính quyền thực dân đối với báo chí cũng xuất phát từ mối nguy rằng, những tờ báo có tư tưởng tiến bộ, nuôi dưỡng lòng yêu nước và thôi thúc tinh thần tranh đấu của Nhân dân, có thể làm lung lay chế độ cai trị. Song, mặc cho giới cầm quyền ra sức cấm đoán, cản trở, nhiều tờ báo tiến bộ từ nước ngoài vẫn được chuyển về trong nước (như Báo Le Paria của Hội Liên hiệp thuộc địa; L’ Humanite của Đảng Cộng sản Pháp...). Đồng thời, các nhà hoạt động yêu nước lại càng coi trọng việc phát triển các tờ báo tiến bộ, nhằm phục vụ sự nghiệp đấu tranh cách mạng trong nước.

Nắm vững vai trò của báo chí, đồng thời đã kinh qua những kinh nghiệm báo chí ở châu Âu và đặc biệt là khi nhận thấy sự chuyển biến nhanh chóng của tình hình cách mạng trong nước, lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc đã chủ trương xuất bản Báo Thanh niên (ra số 1, ngày 21/6/1925 tại Quảng Châu, Trung Quốc). Báo Thanh Niên có hai thời kỳ phát triển: thời kỳ thứ nhất (từ số 1 đến số 88) do lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc trực tiếp chỉ đạo biên tập, in, phát hành. Tháng 4/1927, lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc chuyển vào hoạt động bí mật, rời Quảng Châu, nên Báo Thanh Niên cũng bắt đầu thời kỳ thứ hai và do Tổng bộ Hội Thanh niên chỉ đạo.

Nhiệm vụ của Báo Thanh Niên nói riêng và những hoạt động về lý luận, tư tưởng và chính trị của Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên nói chung là kiên quyết triệt để chống chủ nghĩa cải lương, khẳng định chỉ có con đường đấu tranh cách mạng mới giải phóng được dân tộc. Trên Báo Thanh Niên số 2, ngày 28/6/1925 có bài viết trong đó nhấn mạnh: “Cách mệnh là toàn bộ các hành động nhờ đó một dân tộc bị áp bức trở thành tự do và giàu mạnh. Lịch sử các nước dạy ta rằng, chỉ có bằng cách mệnh, người ta mới có thể có một chính phủ tốt hơn, một nền giáo dục tốt hơn”.

Muốn lật đổ sự thống trị của kẻ thù, phải dùng bạo lực cách mạng. Sau khi vạch rõ nỗi khổ cực trăm bề của Nhân dân ta, Báo Thanh Niên số 63 có bài viết mang tính hiệu triệu: “Cái sự khổ của dân Annam đã rất mực rồi không có dân nước nào mà khổ sở như vậy”. “Đồng bào ơi! Quyền tự do là giời cho mình, người mà không được tự do, thà rằng chết. Tỉnh dậy, tỉnh dậy, đập vỡ cái lồng nó nhốt người mình đi”. “Đồng bào ơi! Cam chịu như gà, như lợn mãi sao? Chỉ có gà, có lợn thì mới chịu người ta giam nhốt mãi, nếu là người thì thế nào cũng kiếm cách phá lồng mà ra”...

Có thể nói, Báo Thanh Niên hội tụ đủ các tiêu chí một tờ báo cách mạng đầu tiên của giai cấp vô sản và Nhân dân Việt Nam. Bởi ngay từ đầu, tờ báo này đã hoạt động theo phương thức mác xít về báo chí: người tuyên truyền tập thể, cổ động tập thể, tổ chức tập thể. Trải qua lịch sử ra đời và phát triển lâu dài, Báo Thanh Niên đã trở thành dấu son cho cả một dòng báo chí mới, báo chí cách mạng của Đảng ta. Nói cách khác, Báo Thanh Niên đã trở thành “người mở đường” cho nền báo chí cách mạng của nước Việt Nam mới.

... đến một thế kỷ vẻ vang

Tròn một thế kỷ ra đời và đồng hành cùng dân tộc - từ khi còn nằm dưới sự kiểm soát, kìm kẹp của chế độ thực dân, đến khi đất nước được độc lập, thống nhất hoàn toàn, có thể nói, lịch sử báo chí cách mạng Việt Nam gắn liền với lịch sử dân tộc. Nhiệm vụ của báo chí cách mạng Việt Nam từ khi ra đời đã được cắt nghĩa đơn giản mà lớn lao: tuyên truyền để giai cấp biết mục đích tranh đấu. Chính vì lẽ đó mà khi nói về lịch sử vẻ vang của báo chí cách mạng Việt Nam, có thể tự hào mà khẳng định rằng, chặng đường mà báo chí đã đi qua luôn gắn với những mốc son sáng chói nhất của lịch sử dân tộc.

Đoàn cán bộ, phóng viên Báo Thanh Hóa (nay là Báo và Đài Phát thanh - Truyền hình Thanh Hóa) trong chuyến công tác tại tỉnh Điện Biên năm 2024.

Đó là góp phần vào quá trình vận động thành lập Đảng, huấn luyện cán bộ, chuẩn bị cơ sở lý luận, chính trị, tư tưởng và tổ chức cho việc thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam vào ngày 3/2/1930. Đó là ra sức cổ vũ Nhân dân làm nên cao trào cách mạng 1930-1931, phong trào vận động dân chủ 1936-1939 và tiến tới Tổng khởi nghĩa giành chính quyền tháng Tám năm 1945. Và cũng từ nền tảng này, báo chí tiếp tục trở thành vũ khí đấu tranh sắc bén trên mặt trận chính trị - tư tưởng, cùng toàn Đảng, toàn dân và toàn quân bước vào các cuộc kháng chiến trường kỳ, gian khổ 30 năm để đánh thắng thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, thu giang sơn về một mối và đưa cả nước đi lên chủ nghĩa xã hội.

Báo chí cách mạng Việt Nam là sản phẩm tất yếu của quá trình đấu tranh lâu dài, gian khổ của Nhân dân ta và là diễn đàn của Nhân dân. Nói cách khác, báo chí cách mạng Việt Nam thể hiện ý chí, nguyện vọng đa dạng của các tầng lớp Nhân dân trong nước, cũng như của người Việt Nam ở nước ngoài. Qua đó, thu hút trí tuệ toàn dân vào việc hoạch định chính sách; thu hút nhân tài cống hiến tài năng cho đất nước. Hay là diễn đàn nói lên tiếng nói đấu tranh chống lại các âm mưu, thủ đoạn, luận điệu sai trái của các thế lực thù địch; nạn tham nhũng, lãng phí, tiêu cực... Đặc biệt, qua diễn đàn báo chí, Nhân dân thực hiện quyền giám sát tối cao đối với mọi công việc của đất nước, thực hiện quyền làm chủ của mình.

Báo chí cách mạng đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam và lấy việc phục vụ Nhân dân làm mục tiêu cao cả. Lý tưởng, mục tiêu, tôn chỉ cao nhất của báo chí cách mạng là góp phần vào sự nghiệp đấu tranh lật đổ ách thống trị của thực dân, phong kiến, xóa bỏ các hình thức bóc lột; giành độc lập dân tộc, mang lại tự do, hạnh phúc cho Nhân dân; xây dựng, bảo vệ và phát triển đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Nói cách khác, nhiệm vụ tổng quát của báo chí ngày nay là phục vụ mục tiêu độc lập dân tộc gắn với chủ nghĩa xã hội, thực hiện dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh. Do đó, báo chí không chỉ cần đáp ứng ngày càng tốt hơn nhu cầu thông tin của Nhân dân, mà còn phải góp phần nâng cao dân trí, thúc đẩy phát triển xã hội, mở rộng giao lưu quốc tế.

Để hoàn thành sứ mệnh vẻ vang ấy, báo chí cách mạng Việt Nam không chỉ phát huy truyền thống lịch sử vẻ vang, để tạo dựng nên một nền báo chí lớn, phát triển toàn diện; mà còn từng bước tiến lên hiện đại và mở rộng giao lưu, hợp tác với nhiều nền báo chí trên thế giới. Đặc biệt, thấm nhuần lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh, rằng nhà báo là chiến sĩ trên mặt trận tư tưởng, đội ngũ những người làm báo Việt Nam đã và đang tiếp tục dùng ngòi bút trách nhiệm và nhân văn của mình, để cùng góp sức dựng xây nên Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa giàu đẹp, văn minh, hạnh phúc.

Bài và ảnh: Khôi Nguyên