Tạo động lực phát triển thương mại biên giới

Hiện nay, trên địa bàn biên giới tỉnh ta có 3 cửa khẩu đất liền là cửa khẩu quốc tế Na Mèo (huyện Quan Sơn), cửa khẩu Tén Tằn (huyện Mường Lát) và cửa khẩu phụ Khẹo (huyện Thường Xuân). Những năm gần đây, các lực lượng chức năng, chính quyền các địa phương đã thực hiện có hiệu quả, linh hoạt các hiệp định, quy chế hoạt động thương mại khu vực biên giới đã được ký kết để thúc đẩy hoạt động giao thương, phát triển kinh tế - xã hội ở vùng biên.

Người dân trao đổi hàng hóa tại chợ cửa khẩu quốc tế Na Mèo (Quan Sơn).

Theo đánh giá của Ban Chỉ đạo hoạt động thương mại biên giới, sự điều chỉnh kịp thời và ban hành các văn bản quy phạm pháp luật của các bộ, ngành Trung ương liên quan đến quản lý hoạt động thương mại biên giới là công cụ quan trọng để quản lý, điều hành hoạt động thương mại biên giới. Đồng thời, tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân hoạt động mua bán hàng hóa thuận tiện, khuyến khích đầu tư sản xuất, kinh doanh, đa dạng hóa các loại hình thương mại biên giới. Hiện nay, các hoạt động xuất nhập cảnh, xuất nhập khẩu giữa hai tỉnh Thanh Hóa - Hủa Phăn đã được tạo điều kiện thông thoáng, thuận lợi về thủ tục hải quan. Một số tuyến đường khu vực biên giới đã được đầu tư, cải tạo từ nguồn ngân sách Nhà nước, như: Đường tuần tra biên giới từ km 79 (Quốc lộ 217 đi bản Cha Khót - Mốc quốc giới 331, huyện Quan Sơn); tuyến đường thị trấn Mường Lát - Đồn Biên phòng 483 - Mốc G3, thúc đẩy giao thương hàng hóa thuận tiện hơn. Trong năm 2018, tổng nguồn vốn Trung ương đã hỗ trợ đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng 16 công trình trên khu vực biên giới của tỉnh đạt 22,5 tỷ đồng.

Các cơ quan, các lực lượng chức năng tại cửa khẩu cũng phối hợp triển khai cải cách thủ tục hành chính, hiện đại hóa công tác quản lý, tạo điều kiện thuận lợi nhất cho hàng hóa và phương tiện qua lại cửa khẩu nhanh chóng, giảm được thời gian và chi phí cho các doanh nghiệp tham gia hoạt động xuất, nhập khẩu. Các đoàn công tác của 2 tỉnh Thanh Hóa - Hủa Phăn cũng thường xuyên trao đổi, nắm bắt, điều chỉnh linh hoạt các cơ chế theo những phản ánh, kiến nghị của thương nhân kinh doanh ở khu vực biên giới. Điển hình như từ ngày 10 đến ngày 12-12-2018, đoàn công tác liên ngành của tỉnh do Sở Ngoại vụ chủ trì, phối hợp với Sở Công Thương, Sở Lao động - Thương binh và Xã hội, Công an tỉnh, Cục Hải quan Thanh Hóa và Bộ Chỉ huy Bộ đội Biên phòng tỉnh đã tổ chức triển khai một số nội dung quan trọng tại tỉnh Hủa Phăn. Trong đó, đoàn đã tổ chức hội nghị phổ biến các quy định của pháp luật Lào cho Kiều bào người Việt Nam tại tỉnh Hủa Phăn. Đồng thời, tìm hiểu về tình hình lao động, kinh doanh tại các khu chợ, khu thương mại tại thị xã Sầm Nưa, tỉnh Hủa Phăn; nắm bắt nguyện vọng, những khó khăn, vướng mắc; khảo sát, gặp gỡ một số doanh nghiệp, người lao động của Việt Nam và Thanh Hóa để hỗ trợ về mặt pháp lý trong quá trình kinh doanh, lưu trú, lao động tại tỉnh Hủa Phăn. Tổng kim ngạch xuất nhập khẩu năm 2018 qua khu vực biên giới đất liền tỉnh ta đạt 9,1 triệu USD, tăng 2,3% so với cùng kỳ, trong đó, giá trị xuất khẩu đạt 8,47 triệu USD, tăng 0,9% so với cùng kỳ; giá trị nhập khẩu đạt hơn 623.000 USD, tăng 22,2% so với cùng kỳ.

Mặc dù đã có những bước phát triển, tuy nhiên, theo đánh giá của các lực lượng chức năng, hoạt động thương mại biên giới vẫn còn gặp không ít khó khăn. Cửa khẩu quốc tế Na Mèo - Nậm Xôi hiện là địa bàn diễn ra các hoạt động buôn bán, giao thương sôi nổi nhất tại khu vực biên giới. Tuy nhiên, các mặt hàng được buôn bán, trao đổi nơi đây còn khá đơn giản. Hàng hóa của người Việt được bày bán chủ yếu là vải, quần áo, hàng gia dụng. Hàng hóa của Lào đưa sang chủ yếu là các mặt hàng nông sản. Theo thống kê của Đồn Biên phòng cửa khẩu Na Mèo, vào những phiên chợ chính, có khoảng 300 lượt người qua lại cửa khẩu buôn bán, kinh doanh. Với những ngày không có chợ, chỉ có khoảng 100 lượt người qua lại cửa khẩu. Hàng hóa được lưu thông cũng khá đơn giản. Các mặt hàng xuất khẩu chính của tỉnh qua biên giới chủ yếu là vật liệu xây dựng, như: Sắt, xi măng, gạch ceramic, thiết bị vệ sinh và máy móc, thiết bị thi công công trình. Các mặt hàng nhập khẩu là gỗ, lâm sản, nông sản, quặng thiếc...

Đồng chí Vũ Văn Đạt, Chủ tịch UBND huyện Quan Sơn, chia sẻ: Hạn chế nhất khiến hoạt động thương mại biên giới còn cầm chừng là do cơ sở hạ tầng vùng biên giới còn nhiều khó khăn, nhất là hệ thống giao thông nên khó thu hút các nguồn lực xã hội hóa để đầu tư phát triển hạ tầng thương mại biên giới. Hiện nay, khu vực kinh doanh dịch vụ, bến bãi, nhà hàng, khách sạn tại cửa khẩu đã được quy hoạch với 5 ha, tuy nhiên, rất khó thu hút doanh nghiệp đầu tư. Năm 2018, huyện Quan Sơn đã kêu gọi được doanh nghiệp thực hiện chuyển đổi mô hình quản lý, kinh doanh khai thác chợ cửa khẩu Na Mèo; tuy nhiên, do tính chất chợ phiên, chỉ họp 1 lần/tuần nên hiệu quả chưa cao. Bên cạnh đó, hoạt động mua bán, trao đổi vùng biên diễn ra trên diện rộng, địa hình hiểm trở, giao thông đi lại khó khăn. Trình độ dân cư vùng biên giới còn thấp, phát triển kinh tế theo hướng tự cung, tự cấp, sản xuất nông nghiệp quảng canh nên sản phẩm chưa có giá trị kinh tế cao. Vấn đề liên kết giữa sản xuất và các đầu mối tiêu thụ còn manh mún, chưa hiệu quả. Việc thu thuế, phí các mặt hàng kinh doanh tại Lào còn cao, dẫn đến những hạn chế trong kinh doanh của thương nhân người Việt.

Để thúc đẩy hoạt động thương mại biên giới phát triển, Nhà nước cần tiếp tục quan tâm hỗ trợ đầu tư ngân sách xây dựng cơ sở hạ tầng giao thông biên giới; bố trí kinh phí xây dựng hạ tầng thương mại chợ biên giới, chợ cửa khẩu. Bên cạnh đó, cần xem xét, điều chỉnh, ban hành một số chính sách ưu đãi, hỗ trợ riêng để thu hút doanh nghiệp đầu tư, kinh doanh tại địa bàn miền núi, vùng sâu, vùng xa. Hỗ trợ đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực, các chương trình xúc tiến thương mại để các doanh nghiệp có cơ hội quảng bá sản phẩm, phát triển giao thương. Tỉnh cần sớm thành lập Ban Quản lý cửa khẩu quốc tế Na Mèo theo Quyết định số 45/2013/QĐ-TTg ngày 25-7-2013 của Thủ tướng Chính phủ về việc ban hành Quy chế điều hành hoạt động tại các cửa khẩu biên giới đất liền để điều hành các hoạt động tại cửa khẩu. Đẩy nhanh tiến độ xây dựng khu cửa khẩu quốc tế Tén Tằn và chợ cửa khẩu quốc tế Tén Tằn (Mường Lát). Tăng cường cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ công tác kiểm dịch động vật, sản phẩm động vật, kiểm dịch thủy sản, kiểm dịch thực vật cho các trạm thú y, trạm bảo vệ thực vật tại các huyện biên giới, cửa khẩu biên giới để bảo đảm hoạt động thương mại biên giới hiệu quả và thông suốt.

Bài và ảnh: Minh Hằng