Nâng cao chất lượng dân số đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững

Trong những năm qua, công tác dân số – kế hoạch hóa gia đình (DS-KHHGĐ) của tỉnh đã đạt được những kết quả quan trọng, thể hiện rõ nhất về quy mô dân số, cơ cấu dân số và chất lượng dân số. Về mặt quy mô dân số dần được ổn định, đã đạt mức sinh thay thế, năm 2009 số con trung bình của mỗi cặp vợ chồng trong độ tuổi sinh đẻ là 1,89 con (số liệu Tổng điều tra 1-4-2009) và duy trì đến năm 2017, tỷ lệ sinh con thứ 3 trở lên còn 12,27%, tỷ lệ tăng dân số tự nhiên còn 0,81%.

Phụ nữ xã Nhi Sơn (Mường Lát) được tiếp cận các thông tin về kế hoạch hóa gia đình.

Chỉ tiêu bà mẹ mang thai được tuyên truyền, tư vấn sử dụng viên sắt chống thiếu máu đạt 85%, quản lý thai sản trước và sau sinh được chú trọng. Do vậy, tỷ lệ tử vong mẹ hàng năm đều giảm. Năm 2019, tỷ suất tử vong trẻ em dưới 1 tuổi giảm còn 14,6%o; tỷ suất tử vong trẻ em dưới 5 tuổi còn 22%o; tỷ lệ trẻ em suy dinh dưỡng giảm còn 15%. Hoạt động sàng lọc trước sinh và sơ sinh được chú trọng. Đến nay đã có 30% số bà mẹ mang thai và 60% số trẻ em sinh ra được tầm soát, chẩn đoán, can thiệp và điều trị một số bệnh bẩm sinh...

Có được kết quả đó là do sự tham gia hiệu quả của các cấp, các ngành, các tổ chức xã hội và mọi tầng lớp Nhân dân. Bên cạnh đó, nhiều năm qua, Thanh Hóa đã triển khai thực hiện có hiệu quả các dự án và đề án, nhằm nâng cao chất lượng dân số. Trong đó có đề án sàng lọc trước sinh và sơ sinh; mô hình tư vấn và khám sức khỏe tiền hôn nhân; mô hình can thiệp làm giảm tình trạng tảo hôn và kết hôn cận huyết thống; tăng cường tư vấn và cung cấp dịch vụ DS-KHHGĐ cho vị thành niên/thanh niên; dịch vụ KHHGĐ; Đề án Can thiệp giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh; kiểm soát dân số các vùng biển, đảo và ven biển.

Kết quả thực hiện các mục tiêu về DS-KHHGĐ thời gian qua, đã góp phần đáng kể vào thành tựu phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh. Đồng thời trực tiếp đóng góp vào mức tăng thu nhập bình quân đầu người, giảm sức ép do gia tăng dân số lên các nhu cầu xã hội cơ bản, góp phần ổn định đời sống Nhân dân, xóa đói, giảm nghèo...

Bên cạnh kết quả đạt được, công tác dân số cũng đang đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức. Đó là dân số tỉnh ta đang bước vào giai đoạn chuyển đổi nhân khẩu học chưa từng có trong lịch sử và là một trong 33 tỉnh có mức sinh cao (2,54 con). Đồng thời, chuyển từ mô hình sinh sớm sang mô hình sinh muộn; từ “cơ cấu dân số trẻ” sang giai đoạn “già hóa dân số” và chuyển sang “dân số già”; từ “cơ cấu dân số phụ thuộc” sang “cơ cấu dân số vàng”... Cùng với quá trình CNH, HĐH, việc di cư diễn ra ngày càng mạnh mẽ, với số lượng người di cư ngày càng đông. Ngoài ra, kết quả giảm sinh chưa bảo đảm được tính bền vững, tỷ suất sinh còn chênh lệch giữa các vùng, miền: vùng ven biển, vùng đồng bào công giáo mức sinh còn cao (17 - 18%o), tiềm ẩn nhiều nguy cơ tăng sinh trở lại; tỷ lệ sinh con thứ 3 trở lên có chiều hướng gia tăng; số con trung bình của một phụ nữ trong tuổi sinh đẻ còn cao (2,54 con/phụ nữ/năm 2019, năm 2020 dự ước 2,32 con). Tỷ số mất cân bằng giới tính khi sinh đang ở nhóm cao trong cả nước (114 trẻ trai/100 trẻ gái/năm 2020) và tư tưởng trọng nam, khinh nữ vẫn còn rất nặng nề... Trong khi đó, tỉnh ta cũng chưa có các giải pháp ứng phó với tốc độ già hóa dân số, bảo đảm an sinh xã hội, chăm sóc người cao tuổi. Tỷ lệ lao động chưa qua đào tạo, thiếu việc làm và thất nghiệp còn cao...

Tháng Hành động quốc gia về dân số và Ngày Dân số Việt Nam 26-12-2020, với chủ đề “Nâng cao chất lượng dân số để góp phần phát triển đất nước nhanh, bền vững”, nhằm tuyên truyền sâu rộng chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, về công tác dân số... Qua đó, tạo sự thống nhất về nhận thức của cả hệ thống chính trị và các tầng lớp Nhân dân về chuyển trọng tâm chính sách dân số từ tập trung vào KHHGĐ sang giải quyết toàn diện các vấn đề quy mô, cơ cấu, chất lượng dân số và phân bổ dân cư trong mối quan hệ với phát triển kinh tế, xã hội, bảo đảm quốc phòng - an ninh.

Hưởng ứng tháng hành động, Chi cục DS-KHHGĐ tỉnh đã hướng dẫn trung tâm y tế các huyện, thị xã, thành phố tổ chức nhiều hoạt động truyền thông với những nội dung, hoạt động phù hợp. Trong đó, tập trung tuyên truyền, nhân rộng các mô hình, đề án, kế hoạch về công tác dân số; tuyên truyền về các nội dung nâng cao chất lượng dân số như: lợi ích, ý nghĩa của việc tư vấn và khám sức khỏe trước khi kết hôn; lợi ích, ý nghĩa của việc tầm soát trước sinh và tầm soát sơ sinh. Đặc biệt mỗi gia đình, mỗi người dân hãy nêu cao nhận thức, trách nhiệm, thực hiện tốt chính sách dân số, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống, chất lượng giống nòi.

Bài và ảnh: Tô Hà