Nhân Ngày Thế giới không thuốc lá (31-5):

Bảo vệ thanh, thiếu niên khỏi tác động của việc quảng cáo các sản phẩm thuốc lá và sử dụng thuốc lá

Đó là chủ đề của Ngày Thế giới không thuốc lá năm 2020 (31-5) được Tổ chức Y tế thế giới (WHO) lựa chọn với mục đích thông tin tới cộng đồng tác hại của việc nghiện chất nicotine có trong các sản phẩm thuốc lá, đồng thời kêu gọi các quốc gia thực hiện những chính sách mạnh mẽ để bảo vệ giới trẻ trước nguy cơ sử dụng các sản phẩm thuốc lá.

Diễu hành, cổ động, tuyên truyền kêu gọi mỗi người dân tích cực tham gia PCTHTL và không hút thuốc lá.

Theo thống kê của Bộ Y tế, người tiêu dùng của nước ta hàng năm phải chi tới 31.000 tỷ đồng cho việc mua thuốc lá. Bên cạnh đó, tổng chi phí điều trị và tổn thất do mất sức lao động vì đau ốm và tử vong sớm của 5 nhóm bệnh trong số 25 bệnh do sử dụng thuốc lá gây ra như ung thư phổi, ung thư đường tiêu hóa - hô hấp trên, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, nhồi máu cơ tim, đột quỵ là hơn 23.000 tỷ đồng/năm. Để hạn chế gánh nặng bệnh tật này không còn cách nào khác ngoài việc giảm tỉ lệ sử dụng thuốc lá trong người dân. Tuy nhiên, hành trình này còn gian nan. Nhìn vào tỉ lệ hút thuốc lá cao ở Việt Nam hiện nay, nhiều ý kiến cho rằng, nguyên nhân là do người dân dễ dàng tiếp cận với thuốc lá ở bất kỳ nơi đâu. Theo một số chuyên gia kinh tế, tỉ lệ hút thuốc cao còn do giá thuốc lá ở Việt Nam khá thấp so với các nước trong khu vực. Bên cạnh đó, việc giám sát, xử phạt chưa nghiêm của cơ quan chức năng cũng khiến cho cuộc chiến này vẫn còn nhiều khó khăn.

Tại Thanh Hóa, công tác phòng chống tác hại thuốc lá (PCTHTL) trên địa bàn được sự quan tâm của Quỹ PCTHTL – Bộ Y tế; sự quan tâm chỉ đạo của cấp ủy, chính quyền các cấp, sự phối hợp chặt chẽ của các cơ quan truyền thông với các cơ quan, sở, ban, ngành và sự đồng tình ủng hộ cũng như nhận thức về PCTHTL của người dân đã được nâng lên và tạo nhiều chuyển biến tích cực... Đặc biệt, Chủ tịch UBND tỉnh ban hành kế hoạch PCTHTL giai đoạn 2019 - 2020. Triển khai mục tiêu kế hoạch này, năm 2019, 100% lãnh đạo cơ quan và các đơn vị trực thuộc hiểu biết về quy định của Luật PCTHTL; 60% người dân tại cộng đồng hiểu biết về tác hại của thuốc lá; 50% người dân tại cộng đồng hiểu biết về các bệnh do hút thuốc lá gây ra; 40% người dân tại cộng đồng biết về quy định của Luật PCTHTL. Tỉnh Thanh Hóa đã kiện toàn ban chỉ đạo về PCTHTL; ban hành kế hoạch về PCTHTL; 75% cơ quan hành chính của tỉnh thực hiện nghiêm quy định cấm hút thuốc tại nơi làm việc trong nhà; 672 trường mẫu giáo thực hiện nghiêm quy định cấm hút thuốc trong khuôn viên trường học; 682 trường tiểu học thực hiện nghiêm quy định cấm hút thuốc trong khuôn viên trường học; 200 trường THCS thực hiện quy định nghiêm cấm hút thuốc trong khuôn viên trường học; 100% các bệnh viện tuyến tỉnh, huyện có quy định về việc thực thi môi trường không khói thuốc trong khuôn viên đơn vị; 60% các bệnh viện tuyến tỉnh, huyện thực thi nghiêm môi trường không khói thuốc trong khuôn viên đơn vị...

Tuy nhiên, công tác PCTHTL trên địa bàn tỉnh vẫn gặp nhiều khó khăn do thuốc lá là sản phẩm gây nghiện, tỷ lệ người dân sử dụng thuốc lá hiện vẫn còn cao. Công tác truyền thông mới chỉ tập trung tại một số kênh truyền thông của tỉnh với thời lượng, số lượng còn khiêm tốn, chưa đạt hiệu quả cao; chế tài trong luật chưa được triển khai mạnh mẽ, quyết liệt, khó thực hiện, chủ yếu cũng chỉ là vận động tuyên truyền. Thẩm quyền xử phạt còn nhiều hạn chế, chưa cụ thể, lực lượng chuyên trách còn rất thiếu, mỏng, không thể bao phủ hết tất cả những địa điểm, vị trí cần phải kiểm tra, giám sát như luật quy định...

Theo một số chuyên gia, Luật PCTHTL (có hiệu lực từ năm 2013) đã quy định cấm hút thuốc lá nơi công cộng, gồm cơ sở y tế, trường học, nơi làm việc, bến xe... Một số nghị định khác của Chính phủ như Nghị định 176/2013/NĐ-CP ban hành ngày 14-11-2013 hay Nghị định 155/2016/NĐ-CP ban hành ngày 18-11-2016 (có hiệu lực từ ngày 1-2-2017) đã quy định cụ thể các mức xử phạt hành chính với hành vi vi phạm hút thuốc lá tại nơi công cộng. Song, nhìn vào thực tế đang diễn ra, hầu như không ai quan tâm, không ai thực hiện, cũng không cơ quan nào kiểm tra, giám sát việc thực thi khiến luật chỉ trên... giấy. Bản thân người dân chưa có ý thức đầy đủ về tác hại của thuốc lá và chưa biết nhiều thông tin về Luật PCTHTL. Tại rất nhiều khu vực công cộng có biển cấm hút thuốc, nhưng người hút thuốc lá vẫn vô tư “nhả khói” mà không quan tâm tới sự khó chịu của những người bên cạnh cũng như ảnh hưởng của khói thuốc với sức khỏe với những người phải hít khói thuốc lá thụ động. Chưa kể, các hãng sản xuất và phân phối thuốc lá vẫn đang tìm mọi cách để quảng cáo sản phẩm tới người tiêu dùng; việc hút thuốc tại những nơi công cộng vẫn diễn ra thường xuyên.

Hưởng ứng Ngày Thế giới không thuốc lá 31-5 và Tuần lễ Quốc gia không thuốc lá năm 2020 với chủ đề “Bảo vệ thanh, thiếu niên khỏi tác động của việc quảng cáo các sản phẩm thuốc lá và sử dụng thuốc lá”, Sở Y tế - cơ quan thường trực Ban chỉ đạo PCTHTL tỉnh đã có công văn gửi các sở, ban, ngành, cơ quan cấp tỉnh, UBND các huyện, thị xã, thành phố đẩy mạnh tuyên truyền tác hại của việc sử dụng sản phẩm thuốc lá và các quy định của Luật PCTHTL; thực hiện các quy định về môi trường không khói thuốc. Trong đó nêu cao trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan, tổ chức, địa phương, người đứng đầu các địa điểm cấm hút thuốc lá trong việc tổ chức thực hiện quy định cấm hút thuốc và nêu cao vai trò gương mẫu không hút thuốc của người đứng đầu; treo biển cấm hút thuốc lá tại các địa điểm cấm hút thuốc như: tại nơi làm việc, cơ sở y tế, trường học, khách sạn, nhà hàng. Đưa quy định về việc không hút thuốc trong các đám cưới, đám tang, lễ hội trên địa bàn dân cư vào hương ước. Đưa nội dung PCTHTL vào kế hoạch hoạt động năm của đơn vị; xây dựng kế hoạch hoạt động PCTHTL hằng năm và triển khai thực hiện tại cơ quan, đơn vị...

Bài và ảnh: Tô Hà