Dân chủ và bình đẳng hoạt động tranh tụng tại phiên tòa

Xác định là một trong những giải pháp đột phá nâng cao chất lượng công tác xét xử, giải quyết các loại án, Ban Cán sự Đảng, lãnh đạo Tòa án Nhân dân tỉnh đã tập trung lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện dân chủ, đúng pháp luật hoạt động tranh tụng tại phiên tòa. Thông qua đó vừa góp phần đảm bảo xét xử đúng người, đúng tội, không kết án oan sai, không bỏ lọt tội phạm, vừa giúp phiên tòa diễn ra dân chủ, khách quan, đúng với tinh thần cải cách tư pháp.

Một phiên tòa sơ thẩm xét xử án hình sự tại Tòa án Nhân dân tỉnh.

Năm 2024, Tòa án Nhân dân hai cấp trong tỉnh đã giải quyết, xét xử 11.961 vụ, việc các loại trong tổng số 13.249 vụ, việc thụ lý, đạt tỷ lệ 90,2%. Số vụ việc còn lại hầu hết mới thụ lý, đang được tòa án giải quyết trong thời hạn luật định. Trong số này, tỷ lệ giải quyết án hình sự đạt 97,8% với 2.726 vụ/5.409 bị cáo bị đưa ra xét xử. Riêng Tòa án Nhân dân tỉnh đã giải quyết, xét xử 622 án hình sự sơ thẩm và phúc thẩm với 1.334 bị cáo.

Theo đánh giá của Tòa án Nhân dân tỉnh, chất lượng giải quyết, xét xử các vụ án hình sự trong năm 2024 tiếp tục được nâng lên. Không có trường hợp nào xét xử oan, không bỏ lọt tội phạm. Hình phạt mà tòa án áp dụng đối với các bị cáo bảo đảm nghiêm minh, tương xứng với tính chất, mức độ, hành vi và nhân thân của người phạm tội trong từng vụ án. Qua đó đã góp phần đảm bảo tính thượng tôn pháp luật, đáp ứng yêu cầu của công tác phòng, chống tội phạm trong tình hình hiện nay.

Theo thẩm phán Phạm Văn Long, Chánh tòa Hình sự, Tòa án Nhân dân tỉnh, để đạt được kết quả trên Tòa án Nhân dân tỉnh đã quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện đồng bộ, quyết liệt các giải pháp để nâng cao chất lượng công tác xét xử, giải quyết các loại án. Trong đó có việc tập trung nâng cao chất lượng hoạt động tranh tụng tại phiên tòa. Thông qua giải pháp này không chỉ đảm bảo phiên tòa diễn ra công khai, dân chủ, bình đẳng, đảm bảo quyền và nghĩa vụ của các bên tham gia tố tụng, vừa góp phần giúp hội đồng xét xử đưa ra phán quyết đúng người, đúng đội, đúng pháp luật.

Cụ thể, bám sát quy định của pháp luật về tố tụng, các thẩm phán đã dành thời gian nghiên cứu kỹ lưỡng, thận trọng nội dung, chứng cứ, hồ sơ vụ án, bản cáo trạng của cơ quan công tố làm cơ sở để giải quyết, xét xử các loại án. Trong phiên tòa, hoạt động tranh tụng được áp dụng ở hầu hết các phần, đảm bảo các bên tham gia tố tụng được trình bày hết quan điểm, chính kiến của mình. Các bước trình tự, thủ tục của hoạt động tranh tụng được thực hiện theo luật định. Trên cơ sở kết quả tranh tụng và xem xét toàn diện, đầy đủ các chứng cứ, ý kiến của kiểm sát viên, người bào chữa, bị cáo... thẩm phán đưa ra phán xét đúng người, đúng tội, đúng pháp luật. Như trong phần xét hỏi, các hội đồng xét xử thường đặt các câu hỏi gợi mở để các bên tham gia tố tụng trình bày nội dung liên quan, nhằm đảm bảo tính thống nhất về lời khai, chứng cứ so với hồ sơ vụ án và cáo trạng tòa thụ lý.

Hoạt động tranh tụng tại các phiên tòa ở Tòa án Nhân dân tỉnh được thể hiện nổi bật nhất trong phần tranh luận. Tại đây, với thái độ công tâm, khách quan, hội đồng xét xử dành thời gian tối đa để các bên tham gia tố tụng trình bày quan điểm, ý kiến của mình trên tinh thần dân chủ và bình đẳng. Đồng thời đảm bảo quyền bào chữa của bị cáo, nhất là những người bị hạn chế năng lực hành vi nghe, nói... Và để phần tranh luận tại tòa đạt kết quả cao nhất, ngoài phát huy tinh thần trách nhiệm “Phụng công, thủ pháp, chí công, vô tư”, hội đồng xét xử đã làm tốt vai trò trọng tài để các bên tham gia tố tụng tranh luận để đưa ra phán quyết đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, không kết án oan sai, không bỏ lọt tội phạm.

Trên thực tế, đã có không ít phiên tòa tại Tòa án Nhân dân tỉnh, hội đồng xét xử đã trả hồ sơ, yêu cầu điều tra bổ sung; hoặc hủy kết quả bản án sơ thẩm, do qua hoạt động tranh tụng xuất hiện tình tiết mới, khác với hồ sơ vụ án ban đầu, hoặc còn ý kiến khác nhau. Như trong vụ xét xử bị cáo C.B.X và 4 đồng phạm diễn ra tại Tòa án Nhân dân tỉnh vào năm 2024 về các tội danh tham nhũng, hội đồng xét xử đã quyết định trả hồ sơ do kết quả giám định mức độ thiệt hại hành vi phạm tội của bị cáo gây ra chưa đảm bảo. Một phiên xử phúc thẩm trước đó không xa, hội đồng xét xử đã quyết định hủy kết quả bản án sơ thẩm và yêu cầu điều tra lại theo thủ tục chung do bị cáo chứng minh được mức độ thiệt hại do hành vi phạm tội gây ra thấp hơn nhiều so với mức giám định thiệt hại theo hồ sơ vụ án.

Thẩm phán Phạm Văn Long cho biết thêm: Không chỉ có trong các phiên tòa hình sự, mà trong xét xử, giải quyết các loại vụ việc nói chung tại Tòa án Nhân dân tỉnh, hoạt động tranh tụng đều được thực hiện nghiêm túc, dân chủ, bình đẳng, đúng pháp luật. Từ thực tiễn chứng minh, hoạt động này không chỉ góp phần nâng cao chất lượng xét xử các loại án mà còn đảm bảo phiên tòa diễn ra dân chủ, khách quan, minh bạch, đúng với chủ trương cải cách tư pháp của Đảng hiện nay.

Bài và ảnh: Đồng Thành