Phát huy vai trò của Hội đồng tư vấn trong công tác giám sát và phản biện xã hội

Hội đồng tư vấn, ban tư vấn, tổ tư vấn là các tổ chức tư vấn hoạt động không chuyên trách của ủy ban MTTQ các cấp, có chức năng tư vấn, tham mưu giúp Ban Thường trực Ủy ban MTTQ những nội dung liên quan đến các lĩnh vực công tác của mặt trận. Đặc biệt trong giai đoạn hiện nay khi giám sát và phản biện xã hội (GS&PBXH) được xác định là một hoạt động cơ bản của MTTQ và các đoàn thể chính trị - xã hội, có vai trò, ý nghĩa quan trọng đối với công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng, thì việc huy động trí tuệ, tâm huyết của đội ngũ tư vấn tham gia vào công tác GS&PBXH có ý nghĩa hết sức quan trọng.

Các thành viên Hội đồng tư vấn tỉnh tham gia hội nghị lấy ý kiến góp ý vào dự thảo thông báo của Ủy ban MTTQ tỉnh tại Kỳ họp thứ 4, HĐND tỉnh khóa XVIII.

Căn cứ vào các văn bản hướng dẫn của Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam, tháng 10-2019, Ban Thường trực Ủy ban MTTQ tỉnh thành lập được 4 Hội đồng tư vấn cấp tỉnh với 27 thành viên, gồm: Hội đồng tư vấn về kinh tế - xã hội, Hội đồng tư vấn về dân chủ - pháp luật, Hội đồng tư vấn về dân tộc – tôn giáo, Hội đồng tư vấn về an ninh – quốc phòng. Đồng thời hướng dẫn, chỉ đạo MTTQ các cấp thành lập các ban tư vấn ủy ban MTTQ cấp huyện và các tổ tư vấn cấp xã. Đến nay, 26/27 ủy ban MTTQ các huyện, thành, thị đã thành lập được 34 ban tư vấn với 190 thành viên; ủy ban MTTQ cấp xã đã thành lập được 423 tổ tư vấn với 1.917 thành viên. Các thành viên của hội đồng tư vấn đều là các chuyên gia, các trí thức, nhà khoa học, người làm công tác lãnh đạo, quản lý có trình độ, am hiểu pháp luật, có kinh nghiệm trên các lĩnh vực của đời sống xã hội, có bản lĩnh chính trị vững vàng, có tâm huyết với hoạt động, công tác mặt trận; có khả năng phân tích, tổng hợp, có chính kiến, kiên trì bảo vệ cái đúng, cái tiến bộ.

Ngay từ khi thành lập, các tổ chức tư vấn của MTTQ đã làm tốt vai trò, chức năng tư vấn, tham mưu giúp cho MTTQ thực hiện tốt vai trò, chức năng của mình, đặc biệt là tham gia xây dựng Đảng, chính quyền, GS&PBXH, xây dựng chính sách, pháp luật,... MTTQ tỉnh đã chủ trì hoặc phối hợp với các cơ quan, tổ chức của đảng, chính quyền các cấp triển khai nhiều chương trình, hoạt động GS; trong đó, tập trung vào GS việc thực hiện chủ trương của Đảng, pháp luật của Nhà nước trên nhiều lĩnh vực và đã mang lại những kết quả đáng ghi nhận. Đặc biệt, năm 2021, Ban Thường trực Ủy ban MTTQ tỉnh đã xây dựng và ban hành kế hoạch, tổ chức triển khai 10 nội dung kiểm tra, GS theo chương trình, kế hoạch đề ra; đã ban hành nhiều văn bản hướng dẫn, triển khai vận động Nhân dân tham gia GS tới MTTQ 27 huyện, thị xã, thành phố để thực hiện đồng bộ, rộng khắp trên địa bàn tỉnh. MTTQ tỉnh đã thành lập 8 đoàn, GS trực tiếp tại 10 huyện, thị xã, thành phố và các đơn vị cấp xã trong tỉnh; GS bằng văn bản tại 17 đơn vị cấp huyện. Tiếp tục phát huy vai trò của ban công tác mặt trận khu dân cư trong hoạt động của tổ GS COVID-19 tại cộng đồng; đồng thời, MTTQ các cấp trong tỉnh đã tổ chức và tham gia 657 cuộc kiểm tra, GS công tác phòng, chống dịch tại các địa phương.

MTTQ tỉnh đã tích cực triển khai thực hiện PBXH, nhất là đối với các dự thảo văn bản của UBND, HĐND tỉnh có liên quan trực tiếp đến quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của Nhân dân và quyền, trách nhiệm của MTTQ. Qua đó, phát hiện những nội dung còn thiếu, chưa sát, chưa đúng, chưa phù hợp với thực tế cũng như với quy định của pháp luật và chủ trương của Đảng. Từ đó, có kiến nghị điều chỉnh, bổ sung, góp phần bảo đảm tính đúng đắn, phù hợp, đáp ứng với đòi hỏi thực tiễn và chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Trong năm 2021, Ban Thường trực Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh đã chủ trì tổ chức 11 cuộc PBXH.

Nhiều ý kiến PBXH của MTTQ tỉnh, thành viên các tổ chức tư vấn đã được các cơ quan soạn thảo tiếp thu, đánh giá cao, đã và đang trở thành một kênh thông tin quan trọng, cần thiết giúp cấp ủy, chính quyền khi xem xét, quyết định các vấn đề trong công tác lãnh đạo, quản lý, điều hành; đồng thời tạo điều kiện để các tầng lớp Nhân dân phát huy quyền làm chủ trong việc tham gia vào quá trình xây dựng các chính sách, quy định và các đề án, dự án, chương trình của địa phương có liên quan đến quyền và nghĩa vụ của Nhân dân.

Tuy nhiên, hoạt động của các tổ chức tư vấn thời gian qua vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu, nhiệm vụ của mặt trận trong thời kỳ mới. Một số tổ chức chưa phát huy hết tiềm năng của các thành viên, do vậy chất lượng tư vấn ở một số lĩnh vực còn hạn chế. Một số thành viên trong tổ chức tư vấn hoạt động chưa hiệu quả do phải kiêm nhiệm nhiều nhiệm vụ; mối quan hệ, phối hợp giữa các tổ chức tư vấn chưa thường xuyên. Kết quả GS&PBXH chưa đều, phản biện còn ít, nhất là ở cấp xã. Một số tổ chức tư vấn còn hoạt động một cách hình thức, thiếu tính chủ động...

Để phát huy vai trò của các hội đồng tư vấn, trong thời gian tới, ủy ban MTTQ các cấp cần hướng dẫn các tổ chức tư vấn xây dựng chương trình, kế hoạch hoạt động hàng năm sát với nhiệm vụ trọng tâm của MTTQ. Thường xuyên tổ chức hội nghị giao ban để đánh giá kết quả hoạt động và nắm bắt tình hình tư tưởng, dư luận Nhân dân. Hàng năm, lựa chọn chuyên đề phù hợp để tổ chức hội nghị, hội thảo nhằm phát huy trí tuệ, uy tín, kinh nghiệm của các thành viên. Bảo đảm kinh phí hoạt động của tổ chức tư vấn theo quy định của pháp luật. Tiếp tục kiện toàn tổ chức và nâng cao chất lượng các hội đồng tư vấn, ban tư vấn, cộng tác viên, đảm bảo 100% ủy ban MTTQ cấp huyện, ít nhất 50% ủy ban MTTQ cấp xã thành lập tổ chức tư vấn và hoạt động có hiệu quả.

Bài và ảnh: Phan Nga

Nâng cao hơn nữa chất lượng công tác phản biện xã hội

Phản biện xã hội (PBXH) thông qua MTTQ là một trong những kênh quan trọng, góp phần tiếp tục hoàn chỉnh, bổ sung, điều chỉnh các chính sách, dự án, đề án, nghị quyết, quyết định... của HĐND, UBND trước khi ban hành đạt được kết quả tốt, Nhân dân yên tâm tin tưởng thực hiện, chấp hành.

Để tiếp tục đổi mới và nâng cao hơn nữa chất lượng, hiệu quả công tác PBXH của MTTQ, theo tôi, cần có nhận thức đúng đắn và coi trọng công tác PBXH của MTTQ; đa dạng hóa hoạt động PBXH; lựa chọn phù hợp thành phần tham gia thực hiện PBXH; chuẩn bị kỹ lưỡng, chu đáo, thuận lợi, đầy đủ công tác chuẩn bị hội nghị PBXH và làm tốt công tác tổng hợp, báo cáo kết quả PBXH.

Có nhận thức đúng và coi trọng PBXH thì công tác chuẩn bị và PBXH mới thực chất và đạt được chất lượng, hiệu quả cao. Để hoạt động PBXH có chất lượng, hiệu quả, nên áp dụng mô hình 4 bước: nghiên cứu tài liệu, khảo sát thực tế, hội nghị phản biện, tổng hợp. Mỗi nghị quyết, quyết định, đề án, dự án... đều gắn liền với một lĩnh vực, một phạm vi xã hội, không gian, thời gian nhất định và có những yêu cầu, nội dung khác nhau, do vậy, việc lựa chọn phù hợp thành phần tham gia thực hiện PBXH rất quan trọng để đảm bảo cho chất lượng phản biện đạt kết quả cao, tránh được tình trạng tranh luận không đáng có. Bên cạnh đó, việc chuẩn bị tốt về tài liệu, công tác điều hành, thời gian, địa điểm tổ chức hội nghị cũng là căn cứ quan trọng để giúp đạt được hiệu quả cao của hội nghị phản biện. Vì vậy, trước khi phản biện một vấn đề, lĩnh vực, Ban Thường trực Ủy ban MTTQ tỉnh cần yêu cầu các cơ quan chức năng khi gửi tài liệu để tổ chức phản biện phải đầy đủ, nhất là các báo cáo giải trình, các tài liệu kết quả điều tra, khảo sát (nếu có), tài liệu so sánh với các nơi, các lĩnh vực tương tự đã và đang được thực hiện... Khâu cuối cùng, cũng là quan trọng nhất, là việc lựa chọn, tổng hợp các ý kiến tham luận, lập báo cáo phản biện của Thường trực MTTQ gửi đến cơ quan có thẩm quyền để tiếp tục hoàn chỉnh các văn bản pháp quy trước khi quyết định ban hành. Báo cáo phản biện của MTTQ chính là kết quả của quá trình tổ chức phản biện, phải xác định rõ nội dung nào đã thống nhất, nội dung nào cần điều chỉnh, nội dung nào đề nghị nghiên cứu lại hoặc không nên đưa vào, lý do tại sao, thể hiện chất lượng, hiệu quả công tác PBXH của MTTQ, phản ánh được mong muốn, quyền và lợi ích của Nhân dân.

Nguyễn Đức Thắng

Ủy viên Hội đồng tư vấn Kinh tế - Xã hội

Phát huy vai trò giám sát của Nhân dân trong xây dựng Đảng, chính quyền

Trong những năm qua, với vai trò giám sát hoạt động của Hội đồng tư vấn (HĐTV) cấp tỉnh đã giúp cho việc giám sát của MTTQ ngày càng đi vào chiều sâu, có trọng tâm, trọng điểm, thực chất, hiệu quả, được cấp ủy, chính quyền các cấp đánh giá cao, Nhân dân đồng thuận, đưa được cơ chế, chính sách, quy định pháp luật của Đảng, Nhà nước, của tỉnh đi vào cuộc sống, góp phần tích cực trong tham gia xây dựng Đảng, chính quyền trong sạch, vững mạnh.

Để nâng cao vai trò giám sát của HĐTV trong thời gian tới, theo tôi, cần nâng cao hơn nữa vai trò giám sát của Nhân dân trong việc xây dựng Đảng, chính quyền trong sạch, vững mạnh. Phải lựa chọn những vấn đề Nhân dân còn băn khoăn, bức xúc, cử tri kiến nghị nhiều lần mà chưa giải quyết nhằm nâng cao hiệu quả, hiệu lực của các kết luận sau giám sát. HĐTV cần chủ động và linh hoạt trong hình thức giám sát, xác định đối tượng giám sát qua nghiên cứu, xem xét, phối hợp với giám sát đầu tư cộng đồng, cấp có thẩm quyền và trên cơ sở ý kiến của người dân, doanh nghiệp liên quan đến chính sách của Nhà nước... Trong giai đoạn hiện nay, xã hội phát triển đa chiều, một bộ phận cán bộ, đảng viên có chức, có quyền nắm giữ kinh tế có biểu hiện suy thoái về đạo đức, tự diễn biến, tự chuyển hóa, tham nhũng, lãng phí, làm trái nguyên tắc. Chính vì vậy, công tác giám sát của Nhân dân, của MTTQ vô cùng quan trọng và cần thiết, góp phần làm cho xã hội phát triển, công bằng, phát hiện kịp thời để điều chỉnh các cơ chế, chính sách, các quyết định đem lại lợi ích cho Nhân dân, cho đất nước, cho tỉnh nhà. Vì vậy, vai trò giám sát của HĐTV của MTTQ là việc làm cần thiết, không thể thiếu trong giai đoạn hiện nay.

Muốn phát huy vai trò giám sát, phản biện của HĐTV, theo tôi, MTTQ cần lựa chọn các thành viên trong HĐTV có kinh nghiệm chuyên môn chuyên sâu, có uy tín tập hợp quần chúng. Tập huấn, bồi dưỡng, cung cấp tài liệu, những thông tin cần thiết nâng cao kiến thức, kinh nghiệm cho các thành viên HĐTV. Tổ chức cho các thành viên HĐTV đi tham quan, học hỏi kinh nghiệm những tỉnh đã làm tốt vai trò giám sát của HĐTV trong xây dựng địa phương vững mạnh, bởi hoạt động của HĐTV là hoạt động của MTTQ; giám sát của MTTQ là giám sát của Nhân dân.

Nguyễn Kế Quang

Chủ nhiệm HĐTV Dân tộc – Tôn giáo

Để tăng hiệu quả hoạt động của các hội đồng tư vấn

Để thực hiện tốt công tác giám sát, phản biện xã hội (PBXH), MTTQ cần thu thập nhiều thông tin qua nhiều kênh khác nhau, trong đó, kênh thông tin của các hội đồng tư vấn (HĐTV) là rất quan trọng.

Là thành viên của HĐTV Dân chủ - Pháp luật của MTTQ tỉnh, tôi thường được dự các cuộc họp PBXH các văn bản pháp quy thuộc thẩm quyền của HĐND, UBND ban hành do Ban Thường trực Ủy ban MTTQ tổ chức. Trong các cuộc họp PBXH, các thành viên của các HĐTV thảo luận khá sôi nổi, nêu lên những chính kiến của mình, đồng tình hay chưa đồng tình về một vấn đề nào đó được đề cập trong văn bản soạn thảo do cơ quan soạn thảo trình bày; những vấn đề chưa rõ đề nghị cơ quan soạn thảo giải trình thêm... Nhiều ý kiến của các thành viên HĐTV đã được các cơ quan soạn thảo chấp nhận, bổ sung cho phù hợp với tình hình thực tế và mặt bằng chung của các tỉnh bạn, như: phản biện về chi trả cho công nhân thuyền nan trong thời kỳ chống Mỹ cứu nước; về thu phí rác thải ở các vùng trong tỉnh; về thu lệ phí các tàu, thuyền ra vào các cảng cá của tỉnh... Có thể khẳng định, các ý kiến của các thành viên HĐTV trong các cuộc họp PBXH là nguồn tư liệu quan trọng để Ban Thường trực Ủy ban MTTQ tỉnh nghiên cứu, tham khảo trong PBXH các văn bản pháp quy thuộc thẩm quyền HĐND và UBND tỉnh ban hành.

Ngoài việc phản biện các văn bản pháp quy của HĐND và UBND tỉnh ban hành, các thành viên HĐTV còn tham gia phản biện Hiến pháp, các luật và bộ luật, các báo cáo chính trị của đảng bộ các cấp qua các thời kỳ. Có thể nói, dù tham gia phản biện ở lĩnh vực nào, các thành viên các HĐTV đều nhiệt tình và trách nhiệm cao bởi vì đại bộ phận các thành viên đều là cán bộ nghỉ hưu, nhiều người trong thời gian công tác đã kinh qua công tác quản lý, lãnh đạo có nhiều kinh nghiệm thực tế.

Nếu trong lĩnh vực PBXH, các HĐTV hoạt động tích cực, hiệu quả thì trong hoạt động giám sát còn nhiều hạn chế bởi chương trình giám sát hàng năm của MTTQ tỉnh được Thường trực Tỉnh ủy phê duyệt, do đó, các thành viên HĐTV không có cơ sở pháp lý và điều kiện để tổ chức giám sát độc lập mà chỉ cử thành viên của HĐTV tham gia giám sát của mặt trận theo yêu cầu. Vì thế, để các thành viên HĐTV tỉnh có điều kiện tham gia hoạt động giám sát của MTTQ, chúng tôi đề nghị Ban Thường trực cho các HĐTV cử thành viên tham gia đoàn giám sát của mặt trận với số lần tham gia nhiều hơn để tăng thêm hiệu quả hoạt động giám sát của các HĐTV.

Đỗ Hữu Thích

Chủ nhiệm HĐTV Dân chủ - Pháp luật

Một số giải pháp để nâng cao chất lượng hoạt động giám sát, phản biện của các hội đồng tư vấn

Thực hiện quy chế hoạt động, thời gian qua, dưới sự chỉ đạo, điều hành của Ban Thường trực Ủy ban MTTQ tỉnh, các hội đồng tư vấn (HĐTV) đã tích cực tham gia các hoạt động giám sát, phản biện xã hội (PBXH) và góp ý vào các dự thảo nghị quyết, đề án của UBND tỉnh đạt kết quả thiết thực, góp phần nâng cao chất lượng hoạt động, vai trò, vị thế của MTTQ tỉnh.

Tuy nhiên, từ thực tiễn hoạt động của các HĐTV tôi thấy còn bộc lộ một số hạn chế và tồn tại, như: Chưa chủ động xây dựng kế hoạch công tác hàng quý và công tác năm cũng như tổ chức sinh hoạt định kỳ 6 tháng, cả năm theo quy định. Hoạt động của HĐTV chủ yếu phụ thuộc vào hoạt động của Ban Thường trực Ủy ban MTTQ tỉnh nên thường bị động, chưa phát huy tốt tiềm năng, thế mạnh về trí tuệ, nhiệt huyết, uy tín của các ủy viên thuộc HĐTV. Kết quả hoạt động về số lượng cũng như chất lượng các cuộc giám sát, phản biện còn khiêm tốn, bất cập. Nguyên nhân của những hạn chế, tồn tại nêu trên là do Ủy ban MTTQ tỉnh và các HĐTV chưa xây dựng được quy chế phối hợp hoạt động; dự thảo văn bản cần phản biện của MTTQ chưa chủ động, chưa được xác định cụ thể trong chương trình công tác của HĐTV cũng như ban thường trực ủy ban MTTQ các cấp; chưa có các quy định các ủy viên HĐTV được mời tham gia các cuộc giám sát chuyên đề của Đoàn ĐBQH, HĐND tỉnh liên quan đến lĩnh vực tư vấn của các HĐTV...

Để góp phần nâng cao chất lượng hoạt động giám sát, PBXH của các HĐTV, theo tôi, Ban Thường trực Ủy ban MTTQ tỉnh cần phối hợp với các HĐTV khẩn trương xây dựng và ban hành quy chế phối hợp hoạt động giữa Ban Thường trực Ủy ban MTTQ tỉnh với HĐTV. Yêu cầu các cơ quan ban hành văn bản có sự phản hồi tiếp thu hay không tiếp thu, lý do không tiếp thu các kết luận phản biện cho HĐTV và ban thường trực ủy ban MTTQ các cấp biết. Một điều quan trọng nữa là Ban Thường trực Ủy ban MTTQ tỉnh cần bổ sung vào quy chế hoạt động của các HĐTV nhiệm vụ, quyền hạn: Các ủy viên HĐTV được mời tham gia giám sát chuyên đề, đóng góp ý kiến vào dự thảo các văn bản quy phạm pháp luật do Đoàn ĐBQH và HĐND tỉnh đề nghị liên quan đến quyền, lợi ích hợp pháp của Nhân dân.

Lê Văn Cuông

Phó Chủ nhiệm HĐTV Dân chủ - Pháp luật