Chất vấn tại nghị trường: Công tâm và khách quan để đi đến cùng bản chất vấn đề

Phiên chất vấn và trả lời chất vấn tại nghị trường là cơ hội để các đại biểu HĐND thể hiện quyền và trách nhiệm trước cử tri. Đồng thời, đây cũng là phiên họp nhận được nhiều sự quan tâm, kỳ vọng của đông đảo Nhân dân, với mong muốn các đại biểu sẽ đi đến cùng bản chất vấn đề, bằng sự công tâm, khách quan, trung thực và cả cái tâm, cái tầm, bản lĩnh của người đại biểu dân cử.

Đại biểu Hoàng Anh Tuấn (Hậu Lộc) chất vấn tại Kỳ họp thứ 7, HĐND tỉnh khóa XVIII. Ảnh: P.V

Đi đến cùng vấn đề “nóng”!

Đất đai là nguồn lực quan trọng cho phát triển. Tuy nhiên, đây cũng là lĩnh vực “nóng” nhất hiện nay, do tư liệu sản xuất đặc biệt này chưa phát huy đúng tiềm năng; việc sử dụng đất còn lãng phí, hiệu quả thấp; việc tiếp cận quyền sử dụng đất vẫn là một trong những rào cản; công tác quản lý Nhà nước về đất đai còn bộc lộ nhiều bất cập; việc thể chế hóa chủ trương, chính sách, pháp luật về đất đai chưa đồng bộ... Là lĩnh vực có tính bao trùm, với nội hàm rộng, do đó, để việc chất vấn đạt hiệu quả, việc quy nội hàm đất đai về phạm vi hẹp, sẽ giúp các đại biểu đi đến cùng vấn đề. Xuất phát từ yêu cầu đó, tại Kỳ họp thứ 7, HĐND tỉnh đã lựa chọn một trong những khía cạnh “gai góc” nhất trong công tác quản lý và sử dụng đất hiện nay để đưa vào phiên chất vấn: Hiệu quả giao đất dự án cho các nhà đầu tư.

Liên quan đến nội dung này, các đại biểu Hoàng Anh Tuấn, Đỗ Ngọc Duy, Cao Tiến Đoan, Lê Hữu Quyền, Lê Thị Hương... đã tập trung chất vấn: Nhiều dự án được tỉnh giao đất, nhưng qua nhiều năm nhà đầu tư không triển khai dự án, gây lãng phí tài nguyên, vậy đâu là nguyên nhân và giải pháp xử lý? Nhiều dự án đã được thu hồi đất, tỉnh sẽ xử lý các dự án này như thế nào? Vì sao vẫn còn hơn 100 dự án vẫn chưa thu hồi? Thanh Hóa có xảy ra hiện tượng nhà đầu tư đăng ký nhưng không thực hiện dự án mà chuyển nhượng dự án để hưởng lợi hay không? Thanh Hóa có bao nhiêu dự án mà nhà đầu tư buộc phải chuyển nhượng do không còn “sức” để thực hiện? Bao nhiêu dự án đã bị thu hồi đất do chậm giải phóng mặt bằng? Tỷ lệ thanh tra, kiểm tra các dự án còn thấp, lý do vì sao?...

Trên tinh thần trách nhiệm, khách quan và cầu thị, đồng chí Lê Đức Giang, Phó Chủ tịch UBND tỉnh đã thẳng thắn chỉ rõ, vẫn còn một số dự án triển khai đầu tư chậm, kéo dài, không đưa đất vào sử dụng, đã vi phạm Luật Đất đai, Luật Xây dựng và ảnh hưởng đến môi trường đầu tư của tỉnh. Làm rõ các nguyên nhân chủ quan và khách quan dẫn đến thực trạng trên (gồm cả trách nhiệm của chính quyền, nhà đầu tư, người dân và “lỗ hổng” cơ chế, chính sách, pháp luật đất đai); đồng chí Phó Chủ tịch UBND tỉnh cũng nhấn mạnh các giải pháp cương quyết và mạnh mẽ của tỉnh để khắc phục tình trạng chậm triển khai các dự án, gây lãng phí tài nguyên đất đai và tháo gỡ những “điểm nghẽn” liên quan đến cơ chế, chính sách quản lý, sử dụng đất đai trên địa bàn tỉnh. Đặc biệt, trên tinh thần không lảng tránh những vấn đề “nhạy cảm”, ví như hiện tượng “sang tay” dự án để hưởng lợi của các nhà đầu tư không đủ năng lực, đồng chí Phó Chủ tịch UBND tỉnh khẳng định: Tỉnh sẽ tiến hành rà soát để nắm bắt thực trạng và có biện pháp xử lý nghiêm nếu phát hiện các trường hợp chuyển nhượng dự án trái quy định của pháp luật.

Đảng ta đã sớm khẳng định, giáo dục là quốc sách hàng đầu và đầu tư cho giáo dục là góp phần hiện thực hóa khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc. Song khách quan nhìn nhận, thực trạng giáo dục Việt Nam hiện nay ví như một bức tranh hòa trộn giữa các gam màu sáng – tối, với nhiều thành tựu đã được khẳng định và cả những hạn chế, bất cập “kinh niên” đang được đặt ra và cần giải quyết một cách cấp bách. Trong bối cảnh chung ấy, giáo dục Thanh Hóa đã đạt được nhiều thành quả quan trọng, góp phần tích cực vào sự nghiệp đổi mới, xây dựng và phát triển quê hương, đất nước; nhưng đồng thời cũng đang bộc lộ không ít khâu yếu, điểm nghẽn và kết quả đạt được cũng chưa tương xứng với truyền thống hiếu học, cùng sự quan tâm Tỉnh ủy, HĐND, UBND và kỳ vọng của toàn xã hội.

Nhằm “mổ xẻ” để làm rõ những mặt hạn chế, những bất cập còn tồn tại trong giáo dục hiện nay, các đại biểu Lê Thị Như Hoa, Phạm Kim Tân, Cầm Bá Chái, Lê Thị Thu Hiền, Hàn Văn Hải, Lê Văn Châu, Thao Thị Dua... đã tập trung chất vấn về nguyên nhân tỷ lệ đạt trường chuẩn quốc gia của tỉnh cao, nhưng chất lượng giáo dục đại trà lại thấp? Giải pháp chủ yếu để thu hẹp chênh lệch chất lượng giáo dục giữa miền núi và miền xuôi? Nguyên nhân và giải pháp khắc phục tình trạng dạy thêm, học thêm tràn lan? Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy và học đang được triển khai ra sao? Nguyên nhân dẫn đến tình trạng giáo viên chuyển từ miền núi về miền xuôi?... Trả lời chất vấn của đại biểu, đồng chí Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo Trần Văn Thức đã tập trung làm rõ các giải pháp nâng cao chất lượng giáo dục. Đồng thời, lý giải, làm rõ thêm nhiều vấn đề “nóng”, như tình trạng dạy thêm, học thêm tràn lan. Theo đồng chí, đây là nhu cầu chính đáng của nhiều phụ huynh và học sinh, vấn đề là cách thức quản lý hoạt động này sao cho phù hợp, hiệu quả và đúng quy định hiện hành. Hoặc đối với vấn đề giữ vững vị thế top đầu của chất lượng giáo dục mũi nhọn, đồng chí Giám đốc Sở cho rằng, giải pháp căn cơ là phải có sự đầu tư nguồn lực thỏa đáng, có chính sách đãi ngộ tốt và nhất là có đội ngũ giáo viên chất lượng...

Nắm vững quyền tranh luận để truy vấn và phản biện cho thấy quyết tâm đi đến cùng vấn đề “nóng” của HĐND. Theo đó, đồng chí Đỗ Trọng Hưng, Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh đã đề nghị các đại biểu trả lời chất vấn cần làm rõ hơn vấn đề và đi vào trọng tâm câu hỏi; còn đại biểu chất vấn nên “theo đến cùng” vấn đề. Với sự định hướng của đồng chí Chủ tịch HĐND tỉnh, đại biểu Cao Tiến Đoan tiếp tục chất vấn nhiều lần nội dung: Đối với những dự án “lỗi” không thuộc về doanh nghiệp, mà do giải phóng mặt bằng chậm, nhưng dự án vẫn bị thu hồi thì nhà đầu tư có được hỗ trợ thiệt hại hay không? Các cán bộ có liên quan sẽ bị xử lý kỷ luật ra sao?. Còn đại biểu Cầm Bá Chái tiếp tục yêu cầu Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo nêu rõ các giải pháp đột phá và sự quyết tâm của ngành, nhằm kéo gần khoảng cách giáo dục miền núi – miền xuôi?...

Có thể nói, việc “nâng lên đặt xuống”, “trao đi đổi lại” giữa đại biểu chất vấn và đại biểu bị chất vấn; cùng với sự định hướng, gợi mở của chủ tọa kỳ họp, nhằm nâng hoạt động chất vấn lên một mức cao hơn là truy vấn và phản biện, nội dung chất vấn liên quan đến đất đai và giáo dục đã cơ bản thỏa mãn yêu cầu của đại biểu và mong mỏi của cử tri. Đồng thời, cho thấy các đại biểu đã nắm rất kỹ, rất vững, rất thấu đáo “đề bài” để có cách lý giải rõ ràng, minh bạch, thuyết phục và phù hợp với tình hình thực tiễn cũng như quy định của pháp luật.

Tạo luồng sinh khí mới!

Chất vấn – về bản chất – là 2 mặt của một vấn đề. Một mặt, đó là việc đại biểu thực hiện quyền hỏi và yêu cầu phải được giải thích rõ ràng các vấn đề “nóng”, bức xúc đã và đang được dư luận và cử tri quan tâm; hay những vấn đề quan trọng, thậm chí là hệ trọng, có ảnh hưởng sâu rộng đến mọi mặt đời sống kinh tế - xã hội. Mặt khác, đó là việc người giữ chức danh được bầu, phê chuẩn thực hiện trách nhiệm trả lời để làm sáng tỏ vấn đề được đại biểu chất vấn. Hay như lý giải của TS Bùi Ngọc Thanh, nguyên Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội, thì mỗi lĩnh vực chất vấn được “cột chặt” với trách nhiệm cá nhân từng chức danh bị chất vấn, cho nên bản thân mỗi chức danh phải tự giác phấn đấu vươn lên và khiếm khuyết ở mỗi lĩnh vực không thể đổ thừa, cũng không phải chuyện tập thể chịu trách nhiệm chung chung.

Phiên chất vấn thành công sẽ tạo luồng sinh khí mới cho hoạt động nghị trường, khi các vấn đề được đưa ra thảo luận một cách công khai, khách quan và được “kết lại” bằng một nghị quyết có thể thỏa mãn yêu cầu, mục đích của người chất vấn và cử tri. Hay nói cách khác, quyết sách ấy có thể giúp “hạ nhiệt” vấn đề “nóng”, hoặc trở thành “lời giải” cho nan đề, thậm chí là “chìa khóa” khởi động một cỗ máy trì trệ... Xuất phát từ ý nghĩa và mục đích ấy, hoạt động chất vấn đóng vai trò rất quan trọng và có tác động lớn đến hiệu lực, hiệu quả hoạt động giám sát của HĐND. Cũng vì lẽ đó, việc HĐND tỉnh Thanh Hóa chọn đất đai và giáo dục làm “đề bài” cho phiên chất vấn tại Kỳ họp thứ 7, không chỉ cho thấy sự cầu thị, trách nhiệm và tinh thần dám đi đến cùng vấn đề đang gây bức xúc dư luận của cơ quan đại diện cho quyền làm chủ của Nhân dân; mà còn là một “phép thử” đối với các đại biểu – kể cả đại biểu chất vấn và bị chất vấn – về khả năng đối diện và giải quyết các vấn đề “nóng”, gai góc, vừa có tính cấp bách vừa mang tính lâu dài như đất đai, hay vấn đề hệ trọng liên quan đến “nguyên khí quốc gia” như giáo dục – đào tạo. Đồng thời, tăng cường trách nhiệm của các đại biểu trong việc nắm bắt thấu đáo, toàn diện được vấn đề, để việc chất vấn và trả lời chất vấn “đúng” và “trúng”.

Với tinh thần đi thẳng vào vấn đề “nóng” để xem xét, đánh giá trực diện, trên tinh thần cầu thị, khách quan, không né tránh, không đùn đẩy trách nhiệm; đồng thời, vấn đề được lựa chọn chất vấn phải bám sát hơi thở cuộc sống, “đúng” với yêu cầu đặt ra trong thực tiễn và “trúng” tâm nguyện của cử tri. Đặc biệt, việc điều hành phiên chất vấn của chủ tọa được thực hiện một cách khoa học, linh hoạt, có sự định hướng, dẫn dắt để phiên chất vấn đi vào trọng tâm, trọng điểm. Nhờ đó, phiên chất vấn tại Kỳ họp thứ 7, HĐND tỉnh khóa XVIII đã tiệm cận được mục tiêu đề ra và góp phần đưa hoạt động chất vấn trở thành “công cụ giám sát” có hiệu lực mạnh và hiệu quả cao của cơ quan dân cử.

Khôi Nguyên