Chàng trai khuyết tật xứ Thanh vẽ ước mơ bằng những hạt gạo

Không may mắn như những người bình thường khác, lúc hơn 1 tuổi, Cao Văn Tuân (SN 1987, thị trấn Tân Phong, huyện Quảng Xương, Thanh Hoá) bị ngã khiến một bên chân của anh bị tật vĩnh viễn. Dù khiếm khuyết một phần cơ thể, nhưng vượt qua mặc cảm, Cao Văn Tuân luôn chăm chỉ, nỗ lực trong học tập. Năm 2009, anh tốt nghiệp ngành Hán Nôm, khoa Ngữ Văn, trường Đại học Khoa học Huế.

Tốt nghiệp đại học ngành Hán Nôm, nhưng Cao Văn Tuân lại bén duyên với nghề làm tranh gạo. 10 năm gắn anh bó với nghề, Cao Văn Tuân còn dạy cho hàng chục người khuyết tật giống mình có công việc làm bằng nghề này.

Cao Văn Tuân chia sẻ, anh bắt đầu làm tranh gạo vào năm 2010. Ban đầu anh làm để tặng bạn bè, người thân, sau đó phát hiện tranh của mình được rất nhiều người yêu thích, anh đã làm để bán ra thị trường. Theo anh Tuân, quy trình để hoàn thiện một bức tranh gạo được, người nghệ nhân phải trải qua rất nhiều bước. Đặc biệt, người thợ phải thật sự tập trung và có tính kiên trì. Nếu không có được hai điều này, bức tranh sẽ bị phá nét.

Để thổi hồn vào những bức tranh gạo, anh Tuân rất coi trọng khâu chọn nguyên liệu. Gạo dùng để làm tranh phải là những hạt to dài, đủ ngày, không phải loại gạo chín ép. Nếu không được lựa kỹ, khi rang hạt gạo sẽ không lên màu đẹp. Bên cạnh đó, nếu gạo không đảm bảo, chất lượng và độ bền của bức tranh sẽ bị giảm đi rất nhiều.

Sau khi chọn được nguyên liệu, khâu rang gạo được xem là quan trọng nhất. Tranh gạo đặt tính chất tự nhiên lên hàng đầu nên không được sử dụng màu nhuộm, vì vậy để tạo ra màu sắc tự nhiên, người thợ phải rang gạo hoàn toàn thủ công để tạo ra những mẻ gạo với màu sắc đậm, nhạt khác nhau. Để hạt gạo rang được đều màu, người thợ phải xử lý nhiệt độ hết sức khéo léo để từ một hạt gạo màu trắng dần chuyển sang trắng sữa, trắng ngà, vàng mơ, vàng đậm, nâu nhạt, nâu đậm, nâu đen và đen…

Anh Cao Văn Tuân đã sáng tạo cho mình được 14 màu gạo rang: đen, trắng, trắng sữa, trắng ngà, vàng sẫm, vàng nhạt, màu đỏ, đỏ nhạt, đỏ sẫm, màu nâu, nâu nhạt, nâu sẫm… Sau khi gắn gạo lên tranh, để bức tranh được bền, đẹp, có độ bóng, anh Tuân dùng keo bóng phết lên bề mặt của bức tranh. Vì thế, các bức tranh gạo của anh có độ bền khá lâu, có những bức đã treo cả chục năm nhưng màu sắc vẫn còn như mới.

Mỗi bức tranh, anh Tuân phải làm 2-3 ngày mới hoàn thành, còn những bức tranh đòi hỏi sự cầu kỳ, kỹ thuật cao thì phải mất từ 2 đến 4 tuần mới xong. Anh Tuân chia sẻ: “Trong khoảng 2 năm đầu vừa mày mò học vừa làm, có nhiều lúc thất bại vì không có thầy dạy, hơn nữa chưa tìm ra cách phối màu làm sao cho đẹp, chưa tìm được nguyên liệu để bảo quản hạt gạo mốc, mối mọt. Ngoài ra, thị trường chưa mở rộng khiến mình có lúc chán nản. Tuy nhiên, mình nghĩ không những đã mất khá nhiều thời gian để tìm hiểu, học hỏi mà cũng là công việc mình đam mê nên mình lại cố gắng.”

Vào năm 2014, anh Tuân tham gia Hội người khuyết tật Thanh Hoá. Tại đây, nhiều người khiếm khuyết giống như anh cũng có mong muốn được học hỏi nghề làm tranh gạo. Anh Tuân đã không ngần ngại bỏ thời gian, công sức truyền nghề miễn phí cho người khuyết tật và người dân có nhu cầu học. Không những dạy trực tiếp cho các học viên, nhiều người ở xa còn nhờ anh chỉ dẫn online. Đến nay, anh đã dạy nghề làm tranh gạo cho hơn 50 người, trong đó còn có một số người không khuyết tật nhưng có hoàn cảnh khó khăn muốn có công việc làm thêm.

Anh Đoàn Đình Sinh, một học viên khuyết tật vừa học vừa làm ở cơ sở tranh gạo của anh Tuân chia sẻ: “Tôi biết đến anh Tuân khi tham gia Hội người khuyết tật. Gặp anh Tuân, tôi không những được học nghề mà còn học được rất nhiều thứ từ anh Tuân như tính kiên nhẫn, lạc quan, vượt lên số phận… Đến nay, sau 4 tháng được anh Tuân dạy nghề, tôi đã có thể kiếm thêm thu nhập mỗi tháng 2-2,5 triệu đồng từ nghề này”.

“Mỗi học viên để làm được một bức tranh gạo phải học khoảng 3-4 tháng. Lúc đầu, học viên đến học lẻ tẻ, dần dần họ đến đông hơn. Mình mới kết thúc một lớp học với 10 học viên vào tháng 11 vừa qua” – anh Tuân cho biết.

Sau khi đào tạo đội ngũ học viên này thành thạo việc, anh tiếp tục tạo công ăn việc làm cho họ bằng cách nhận hàng đặt rồi gửi cho các học viên làm. Hiện nay có 20 học viên liên tục có đơn hàng để làm, thu nhập khoảng 2,5 triệu - 4 triệu đồng/người/tháng tuỳ theo năng suất làm việc.

Mới đây, anh Tuân được Bộ trưởng Bộ LĐ-TB&XH Đào Ngọc Dung tặng bằng khen “Là những tấm gương sáng thầm lặng vì cộng đồng đã có thành tích xuất sắc trong lĩnh vực an sinh xã hội”. Hiện nay, Anh Tuân là Giám đốc HTX tranh đồ mỹ nghệ Tâm Phát, Phó Chủ nhiệm CLB thanh thiếu niên khuyết tật khởi nghiệp và phát triển tỉnh Thanh Hoá.

Anh Tuân cho biết, với nghề làm tranh gạo, mỗi tháng anh thu nhập 8-10 triệu đồng. Vào dịp lễ Tết, thu nhập có thể cao hơn vì nhận được nhiều đơn hàng. Mong muốn của “nghệ nhân” Cao Văn Tuân là học viên khuyết tật của anh luôn có đơn hàng làm, để có thu nhập, cuộc sống bớt khó khăn hơn.

Hoàng Đông