[E - Magazine] Nông nghiệp Thanh Hóa - Từ tiềm năng đến bứt phá

Thanh Hoá – vùng đất giàu truyền thống và tiềm năng, nơi thiên nhiên ưu ái ban tặng địa hình đa dạng, từ đồng bằng phù sa màu mỡ đến trung du và miền núi trập trùng. Khí hậu phân hoá thành nhiều tiểu vùng, thích hợp cho sự phát triển của nhiều loại cây trồng, vật nuôi. Với hơn 900 nghìn héc-ta đất nông nghiệp, chiếm trên 80% diện tích tự nhiên, 102 km đường bờ biển cùng ngư trường rộng lớn hơn 17 nghìn km2, nguồn nước dồi dào từ sông ngòi và hệ thống thủy lợi phong phú, Thanh Hoá hội tụ đầy đủ lợi thế của đồng bằng, rừng và biển.

Người dân xứ Thanh từ bao đời đã gắn bó với nông nghiệp bằng đức tính cần cù, chăm chỉ và sáng tạo. Chính trên mảnh đất này đã hình thành những vựa lúa trù phú, những ngư trường dồi dào, những cánh rừng xanh ngát – làm nên diện mạo của một vùng quê no ấm. Ở bất cứ giai đoạn lịch sử nào, nông nghiệp vẫn luôn được Thanh Hoá xác định là nền tảng căn cốt, là trụ đỡ bền vững cho sự ổn định và phát triển lâu dài.

Bước vào thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm (2021-2025), trong bối cảnh đất nước ngày càng hội nhập sâu rộng với khu vực và thế giới, ngành nông nghiệp Thanh Hoá phải đối mặt với nhiều thách thức: biến đổi khí hậu diễn biến phức tạp, thiên tai, dịch bệnh gia tăng, giá cả thị trường thiếu ổn định. Song, với quyết tâm cao, cùng sự chủ động và sáng tạo, nông nghiệp Thanh Hoá đã kịp thời nắm bắt thời cơ từ các chủ trương, chính sách lớn của Đảng và Nhà nước, tạo động lực thúc đẩy công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, gắn với mục tiêu phát triển nông thôn bền vững. Đặc biệt, quá trình tái cơ cấu ngành nông nghiệp gắn với xây dựng nông thôn mới đã được cụ thể hóa bằng những chương trình hành động thiết thực, mang lại nhiều kết quả nổi bật và toàn diện. Tốc độ tăng trưởng giá trị sản xuất nông, lâm, thủy sản tăng bình quân đạt 3,81%/năm, vượt mục tiêu đề ra 0,81%. Sản lượng lương thực hàng năm ổn định 1,57 triệu tấn, vượt mục tiêu 0,7 triệu tấn.

Diện tích đất nông nghiệp được tích tụ, tập trung để sản xuất nông nghiệp quy mô lớn, ứng dụng công nghệ cao 05 năm 2021 - 2025 tăng thêm 33,8 nghìn ha, vượt mục tiêu 5,6%. Tỷ lệ che phủ rừng ước năm 2025 đạt 54%, đạt mục tiêu đề ra. Tỷ lệ hộ gia đình nông thôn được sử dụng nước hợp vệ sinh ước đến hết năm 2025 đạt 98,5%; đạt mục tiêu đề ra. Các chỉ tiêu về xây dựng nông thôn mới đều đạt và vượt kế hoạch.

Dấu ấn nổi bật của nông nghiệp Thanh Hóa giai đoạn 2021 - 2025 chính là sự thay đổi căn bản trong tư duy: từ sản xuất nông nghiệp đơn thuần sang phát triển kinh tế nông nghiệp. Nếu như trước đây, sản xuất chủ yếu để “đủ ăn, đủ dùng”, thì nay, các mô hình đã gắn chặt với thị trường, hướng đến giá trị gia tăng cao và phát triển bền vững. Những quy trình tiên tiến như sản xuất hữu cơ, VietGAP, nông nghiệp xanh, nông nghiệp tuần hoàn... ngày càng được áp dụng rộng rãi.

Trong lĩnh vực trồng trọt, Thanh Hóa đã tập trung hình thành các vùng sản xuất hàng hóa quy mô lớn, hiện đại, bền vững, ứng dụng mạnh mẽ khoa học - công nghệ để tạo ra sản phẩm chất lượng cao, thích ứng với điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng từng vùng. Cơ cấu cây trồng, giống cây được bố trí hợp lý hơn, góp phần nâng cao hiệu quả sản xuất.

Chỉ trong 5 năm, hơn 10.600 ha đất lúa kém hiệu quả đã được chuyển đổi sang cây trồng khác hoặc kết hợp nuôi trồng thủy sản, mang lại giá trị vượt trội. Trên 33.800 ha đất nông nghiệp đã được tích tụ, tập trung để phục vụ sản xuất quy mô lớn, vượt xa kế hoạch đề ra. Đến năm 2025, giá trị sản xuất trồng trọt trên 1 ha đạt khoảng 127 triệu đồng, tăng hơn 34% so với năm 2020. Quy mô giá trị sản xuất toàn ngành trồng trọt cũng tăng từ hơn 16.183 tỷ đồng năm 2020 lên gần 18.000 tỷ đồng vào năm 2025.

Trong lĩnh vực chăn nuôi, Thanh Hóa đã có những chuyển biến rõ nét về hình thức tổ chức sản xuất: từ chăn nuôi nông hộ nhỏ lẻ sang chăn nuôi tập trung, quy mô lớn, theo mô hình trang trại, gia trại. Đến nay, tỉnh nằm trong nhóm dẫn đầu cả nước về tổng đàn vật nuôi. Sản lượng thịt hơi xuất chuồng tăng gấp 1,3 lần; sản lượng trứng gia cầm tăng 1,14 lần so với năm 2020. Trên cơ sở đó, nhiều chuỗi giá trị đã được hình thành, gắn kết từ sản xuất đến chế biến và tiêu thụ, tập trung vào các sản phẩm chủ lực, sản phẩm có lợi thế cạnh tranh.

Từ năm 2021 đến nay, Thanh Hóa đã thu hút 40 dự án chăn nuôi quy mô lớn, với tổng vốn đầu tư gần 17.700 tỷ đồng. Hiện có 9 dự án đã hoàn thành và đi vào hoạt động, với quy mô 25 nghìn lợn nái, 232 nghìn lợn thịt/năm, 110 nghìn lợn con/năm và 4.900 con bò sữa.

Công tác phòng, chống dịch bệnh được triển khai quyết liệt, hướng dẫn kịp thời; đến nay toàn tỉnh đã xây dựng được 106 cơ sở chăn nuôi an toàn dịch bệnh. Bên cạnh các doanh nghiệp chăn nuôi quy mô lớn, nhiều mô hình chăn nuôi gia súc, gia cầm ứng dụng công nghệ cao, tự động hóa trong sản xuất cũng đã được người dân mạnh dạn đầu tư, góp phần giảm chi phí, nâng cao hiệu quả kinh tế.

Trong lĩnh vực lâm nghiệp, Thanh Hóa kiên định chuyển hướng: từ khai thác rừng tự nhiên sang phát triển rừng kinh tế, rừng gỗ lớn, gắn với bảo tồn đa dạng sinh học. Hằng năm, tỉnh duy trì ổn định hơn 600 nghìn héc-ta rừng được bảo vệ, chăm sóc khoảng 40 nghìn héc-ta và trồng mới tập trung trên 10 nghìn héc-ta rừng. Đến năm 2025, sản lượng khai thác gỗ ước đạt 1,1 triệu m3, tăng gần 400 nghìn m3 so với năm 2020; sản lượng nguyên liệu giấy ngoài gỗ đạt 84 nghìn tấn, tăng 4 nghìn tấn; khai thác tre luồng đạt 63,6 triệu cây, tăng 3,6 triệu cây. Tỷ lệ che phủ rừng toàn tỉnh giữ vững ở mức 54%.

Thanh Hóa cũng tập trung phát triển 45 nghìn héc-ta luồng thâm canh tập trung, ổn định diện tích rừng gỗ lớn trên 56 nghìn héc-ta. Công tác bảo đảm an ninh rừng cơ bản được duy trì ổn định theo hướng bền vững, góp phần cân bằng sinh thái và phát triển lâm nghiệp bền vững. Nhiều mô hình nông – lâm kết hợp được triển khai hiệu quả; chính sách chi trả dịch vụ môi trường rừng được thực thi nghiêm túc, thúc đẩy phát triển kinh tế rừng, tạo điều kiện đẩy mạnh xuất khẩu gỗ và sản phẩm từ gỗ.

Ngành thủy sản Thanh Hóa tiếp tục phát triển mạnh cả ở nuôi trồng, khai thác và dịch vụ hậu cần nghề cá; đồng thời thực hiện tốt công tác phòng, chống khai thác bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU). Đến năm 2025, tổng sản lượng thủy sản toàn tỉnh ước đạt 216 nghìn tấn, tăng 12% so với năm 2020. Trong đó, sản lượng khai thác đạt 140 nghìn tấn, tăng 7,46%; sản lượng nuôi trồng đạt 76 nghìn tấn, tăng 21,63%.

Hoạt động khai thác thủy sản có sự chuyển dịch tích cực: từ nghề cá quy mô nhỏ, chủ yếu ở vùng ven bờ sang nghề cá được cơ giới hóa đồng bộ, hiện đại hơn, mở rộng ra các vùng biển xa bờ với những đối tượng khai thác có giá trị kinh tế cao, phục vụ xuất khẩu.

Nuôi trồng thủy sản từng bước trở thành ngành sản xuất hàng hóa tập trung, ứng dụng kỹ thuật tiên tiến, công nghệ mới thân thiện môi trường, tiết kiệm năng lượng, hướng tới sinh thái hữu cơ. Toàn tỉnh hiện có 4.200 héc-ta nuôi tôm, trong đó 3.200 héc-ta tôm sú và 1.000 héc-ta tôm thẻ chân trắng. Nếu năm 2020, Thanh Hóa mới chỉ có 30 héc-ta nuôi tôm ứng dụng công nghệ cao trong nhà có mái che, thì đến nay diện tích đã tăng lên 250 héc-ta, mang lại hiệu quả kinh tế vượt trội, có thể nuôi tới 3 vụ mỗi năm.

Nhờ đó, sản lượng nuôi trồng thủy sản của Thanh Hóa liên tục tăng. Riêng sản lượng tôm, từ mức 3 nghìn tấn năm 2020, đến năm 2025 đã ước đạt trên 14 nghìn tấn.

Giai đoạn 2021 - 2025, ngành nông nghiệp Thanh Hóa đã bước vào một hành trình mới – hành trình chuyển mình mạnh mẽ. Từ những cánh đồng, trang trại, nương rẫy truyền thống, các vùng sản xuất tập trung, chuyên canh, mang thương hiệu riêng đã hình thành. Ở đó, cây trồng, vật nuôi không còn chỉ là sản phẩm đơn thuần của người nông dân, mà đã trở thành hàng hóa quy mô lớn, gắn kết với công nghệ, doanh nghiệp và chuỗi giá trị bền vững.

Với sự đồng hành của doanh nghiệp, hợp tác xã và những cách làm mới, như liên kết sản xuất, đầu tư chế biến, xây dựng thương hiệu..., nhiều chuỗi nông sản giá trị cao đã được hình thành và nhân rộng. Tất cả những nỗ lực này đã góp phần thúc đẩy kinh tế nông nghiệp Thanh Hóa phát triển nhanh, mạnh và bền vững hơn.

Theo thống kê, toàn tỉnh hiện có 1.620 doanh nghiệp nông nghiệp. Trong đó, có khoảng 250 doanh nghiệp, Hợp tác xã chế biến, kinh doanh lâm sản; 30 doanh nghiệp chế biến nông sản, 80 doanh nghiệp chế biến thủy, hải sản. Cùng với đó, hàng trăm hộ dân, Hợp tác xã, chủ cơ sở sản xuất cũng hưởng ứng, đầu tư vào khâu chế biến để đa dạng hóa sản phẩm nông sản, phát triển thị trường và nâng cao hiệu quả kinh tế cho sản xuất nông nghiệp.

Nhiều doanh nghiệp đã duy trì liên kết sản xuất, bao tiêu sản phẩm, tạo thành chuỗi sản xuất bền vững, như: sản xuất mía đường, sản xuất, chế biến sắn nguyên liệu, sản xuất lúa gạo và các sản phẩm rau, củ quả. Đặc biệt, trong sản xuất lúa gạo, các giống mới, các quy trình sản xuất lúa theo hướng hữu cơ, VietGap, giảm phát thải được áp dụng rộng rãi đã thu hút doanh nghiệp đầu tư, chế biến, tiêu thụ theo chuỗi giá trị, góp phần đưa hạt gạo xứ Thanh vươn tầm thế giới. Thanh Hóa hiện có 8 doanh nghiệp lớn chế biến lúa gạo đang hoạt động với tổng công xuất trên 274 nghìn tấn. Trong đó, có một số doanh nghiệp đã có đơn hàng xuất khẩu gạo chính ngạch đến đến các thị trường có yêu cầu cao.

Không chỉ trồng trọt, trong chăn nuôi, hàng loạt chuỗi liên kết đã được hình thành và ngày càng mở rộng. Từ sữa tươi của Vinamilk, TH true Milk, đến chuỗi sản phẩm gia cầm, lợn sữa, gia công thức ăn chăn nuôi... Các doanh nghiệp đã tạo nên những mắt xích bền chặt, đưa sản phẩm chăn nuôi Thanh Hóa có mặt ở nhiều thị trường trong và ngoài nước.

Trên lĩnh vực lâm nghiệp, toàn tỉnh đã hình thành 10 chuỗi liên kết giữa chủ rừng là hộ gia đình, nhóm hộ với các nhà máy chế biến. Diện tích rừng đã được cấp chứng chỉ quản lý rừng bền vững FSC đạt 36,4 nghìn ha, tăng trên 17 nghìn ha so với năm 2020 với với sự tham gia liên kết của gần 6.500 hộ, tăng 5.300 hộ so với năm 2020.

Về thủy sản, cùng với việc tiếp tục phát triển các mô hình sản xuất nuôi trồng thủy sản theo hình thức hợp tác để tạo vùng sản xuất hàng hóa, liên kết theo chuỗi giá trị, Thanh Hóa đã phát triển mạnh các tổ đoàn kết trên biển, gắn khai thác với các cơ sở chế biến, mở rộng thị trường tiêu thụ, nhất là thị trường xuất khẩu.

Trên mảnh đất xứ Thanh, nông nghiệp không chỉ là kế sinh nhai, mà còn là nơi gửi gắm niềm tin của biết bao thế hệ. Trong giai đoạn 2021 - 2025, tỉnh đã huy động hơn 179.500 tỷ đồng để đầu tư phát triển nông nghiệp, nông thôn. Trong đó, tập trung cho phát triển kết cấu hạ tầng, tăng cường năng lực phòng, chống, giảm nhẹ thiên tai và thích ứng với biến đổi khí hậu. Từ đó, diện mạo nông thôn mới đang dần hình thành: hạ tầng kiên cố hơn, những công trình thủy lợi đê điều - hồ đập ngày càng hoàn thiện, giúp sản xuất vững vàng trước bão lũ, thích ứng tốt hơn với biến đổi khí hậu.

Hàng trăm công trình thủy lợi đã được đầu tư xây dựng, gồm: 114 hồ chứa, 57 đập dâng, 19 trạm bơm, 12 tuyến kênh... Nhiều dự án đã hoàn thành và đi vào sử dụng, như dự án tiêu thoát lũ vùng III Nông Cống, hay dự án WB8 nâng cao an toàn đập. Cùng với đó là những dự án quy mô lớn đang được triển khai trên sông Lèn, sông Chu, vùng Bắc Thanh Hóa. Tất cả nhằm giảm thiểu rủi ro, bảo vệ mùa màng và cuộc sống dân sinh.

Về đê điều, hơn 115 km đê được nâng cấp, 60 cống và 34 km kè được sửa chữa. Những công trình trọng điểm như kè chống sạt lở bờ tả, hữu sông Chu, hay xử lý cấp bách cống xung yếu dưới đê... đang từng ngày được hoàn thiện. Bên cạnh đó, hạ tầng lâm nghiệp, dịch vụ hậu cần nghề cá, nuôi trồng thủy sản cũng liên tục được đầu tư, góp phần tạo nên nền tảng vững chắc cho sự phát triển lâu dài.

Với sự đồng thuận cao của cấp uỷ, chính quyền và các tầng lớp Nhân dân, Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021-2025 của Thanh Hoá đã đạt được nhiều thành tựu to lớn. Tổng huy động nguồn lực cho Chương trình xây dựng NTM giai đoạn 2021 - 2025 khoảng 35.705 tỷ đồng.

Hệ thống hạ tầng đường giao thông nông thôn, trường học, trạm y tế, trung tâm văn hóa, thể thao xã, công trình cấp nước sinh hoạt... được đầu tư xây dựng, nâng cấp. Phong trào hiến đất làm đường, xây dựng công trình hạ tầng được người dân tích cực hưởng ứng, trở thành phong trào sâu rộng, tạo nên sự đồng thuận và sức mạnh cộng đồng. Nhờ đó, diện mạo nông thôn ngày càng khởi sắc, chất lượng đời sống người dân nông thôn không ngừng được nâng cao. Nhiều xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao, nông thôn mới kiểu mẫu. Môi trường, cảnh quan nông thôn đã sáng - xanh - sạch - đẹp hơn, giá trị văn hóa truyền thống được bảo tồn, an ninh chính trị được giữ vững, nhiều vùng nông thôn trở thành nơi đáng sống. Thu nhập bình quân đầu người/năm khu vực nông thôn ước năm 2025 tăng 1,44 lần so với năm 2020. Trước khi sáp nhập các đơn vị hành chính thực hiện chính quyền 2 cấp, Thanh Hóa đã có 15 đơn vị cấp huyện đạt chuẩn và hoàn thành nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới và cũng là một trong những địa phương dẫn đầu cả nước về số xã, đơn vị cấp huyện đạt chuẩn nông thôn mới, nông thôn mới nâng cao.

Thông qua Chương trình mỗi xã một sản phẩm (OCOP), các địa phương chú trọng đầu tư nâng cao chất lượng, xây dựng thương hiệu cho nông sản. Nhiều sản phẩm đặc hữu của tỉnh như lúa cá Hà Trung, nếp cái hạt cau, nếp cay Nọi, bưởi Luận Văn được khôi phục, phát triển theo hướng hữu cơ và đặc sản vùng miền. Đến nay, toàn tỉnh có 645 sản phẩm OCOP được công nhận, trong đó: Có 02 sản phẩm đạt 5 sao, 59 sản phẩm đạt 4 sao còn lại là các sản phẩm 3 sao.

Nhìn về chặng đường phía trước, ngành Nông nghiệp Thanh Hóa không chỉ đối diện với những thời cơ mới, mà còn cả những thách thức không nhỏ từ biến đổi khí hậu, thị trường và yêu cầu hội nhập. Trong bối cảnh ấy, một mục tiêu lớn đã được xác định cho giai đoạn 2026 - 2030, xây dựng nền nông nghiệp bền vững, an toàn, hiện đại và có sức cạnh tranh cao.

Đó là nền nông nghiệp dựa trên công nghệ cao, nông nghiệp thông minh, gắn với tích tụ, tập trung đất đai để hình thành những vùng chuyên canh hàng hóa quy mô lớn. Đó cũng là nền nông nghiệp biết ứng phó với biến đổi khí hậu, gìn giữ đa dạng sinh học, đồng thời hình thành những chuỗi khép kín từ sản xuất - chế biến - tiêu thụ sản phẩm.

Cùng với phát triển nông nghiệp là xây dựng nông thôn mới đi vào chiều sâu, hiệu quả, bền vững: từ nông thôn mới nâng cao, kiểu mẫu, hướng đến nông thôn mới thông minh, nông thôn mới hạnh phúc - nơi người dân không chỉ đủ đầy về vật chất, mà còn được hưởng thụ những giá trị văn hóa, môi trường sống trong lành và gắn kết cộng đồng bền chặt. Nhiều chỉ tiêu lớn đã được ngành nông nghiệp đề ra trong nhiệm kỳ tới, như: Tốc độ tăng trưởng bình quân hàng năm đạt 3% trở lên; Sản lượng lương thực có hạt hàng năm ổn định ở mức 1,5 triệu tấn; Diện tích đất nông nghiệp được tích tụ, tập trung để sản xuất nông nghiệp quy mô lớn, ứng dụng công nghệ cao tăng thêm 50.000 ha trở lên; Tỷ lệ che phủ rừng của tỉnh đến năm 2030 đạt 54,5%; Đến hết năm 2030, tỷ lệ hộ dân nông thôn sử dụng nước hợp vệ sinh đạt 99,5%, trong đó, tỷ lệ hộ dân nông thôn sử dụng nước sạch theo tiêu chuẩn Việt Nam đạt 75%. Hoàn thành các chỉ tiêu về xây dựng Nông thôn mới, Ocop. Đó không chỉ là những con số, mà còn là khát vọng dựng xây một nền nông nghiệp hiện đại, giàu bản sắc, nông thôn trù phú và hạnh phúc - để Thanh Hóa thực sự trở thành điểm sáng trên bản đồ nông nghiệp Việt Nam trong thập kỷ tới.

Giai đoạn 2021 - 2025, ghi dấu nông nghiệp Thanh Hóa chuyển mình mạnh mẽ, hiện đại và bền vững. Từ những cánh đồng, trang trại, rừng và vùng nuôi trồng thủy sản đến các chuỗi sản phẩm mang thương hiệu riêng, năng suất, chất lượng và giá trị nông sản đều được nâng cao. Hàng trăm công trình thủy lợi, đê điều, hạ tầng nông thôn được xây dựng, góp phần bảo vệ sản xuất nông nghiệp trước thiên tai.

Những kết quả ấy là nền tảng vững chắc để nông nghiệp Thanh Hóa bước vào giai đoạn mới – giai đoạn đổi mới, hội nhập và phát triển bền vững, nơi con người, công nghệ và khát vọng cùng tạo dựng tương lai trù phú cho vùng đất này.

Đồ họa: Mai Huyền

Xuất bản: 5:31:10:2025:15:07