Hiệu quả đề án giảm thiểu tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống

Xác định tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống (HNCHT) trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) không chỉ làm ảnh hưởng đến sức khỏe, chất lượng dân số mà còn là nguyên nhân dẫn đến nghèo khó, kém phát triển. Thanh Hóa đã và đang đề ra nhiều giải pháp nhằm hướng tới mục tiêu đến năm 2025 lùi tình trạng tảo hôn và HNCHT trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.

Hội thi tuyên truyền giảm thiểu tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống tại Trường THCS Xuân Thái (Như Thanh).

Mường Lát là huyện vùng cao, biên giới, tỷ lệ dân số là người DTTS chiếm 94,7%, trình độ dân trí không đồng đều, nhiều tập quán lạc hậu còn tồn tại trong đời sống, sinh hoạt của người dân. Từ năm 2020 đến tháng 4/2022, huyện Mường Lát có 960 cặp kết hôn, trong đó có 151 cặp tảo hôn, 1 cặp HNCHT.

Thực hiện Đề án 498 giai đoạn II (2021-2025) và Tiểu dự án 9.2 về “Giảm thiểu tình trạng tảo hôn và HNCHT trong vùng đồng bào DTTS và miền núi”, huyện Mường Lát đã ban hành kế hoạch và chỉ đạo các cơ quan chuyên môn, UBND các xã, thị trấn đẩy mạnh công tác tuyên truyền về hệ luỵ của tình trạng tảo hôn và HNCHT trong đồng bào DTTS; xác định vai trò, trách nhiệm của các cấp, ngành trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo phối hợp thực hiện đề án. Qua 3 năm triển khai, huyện đã duy trì và triển khai 2 mô hình tại xã Nhi Sơn và Trung Lý – là 2 địa phương có tỷ lệ tảo hôn và HNCHT cao. Đồng thời, thành lập Ban Chỉ đạo thực hiện mô hình “Giảm thiểu tảo hôn và HNCHT”; thành lập các Câu lạc bộ “Phòng ngừa tảo hôn và HNCHT” ở các bản (mỗi bản ít nhất 1 câu lạc bộ). Cùng với đó là triển khai các hoạt động truyền thông, vận động, tư vấn, can thiệp nhằm thay đổi hành vi và sự tham gia của cộng đồng thực hiện ngăn ngừa, giảm thiểu tảo hôn và HNCHT trên địa bàn, như tổ chức các hội nghị tuyên truyền đến thôn bản, người dân và lồng ghép nội dung tuyên truyền vào các hội nghị của xã, của thôn, bản, của các tổ chức đoàn thể, các hoạt động văn hóa, văn nghệ trên địa bàn; tổ chức các đội, tổ tư vấn lưu động đến thôn, bản... Các thôn, bản lồng ghép đưa vào hương ước, quy ước các chế tài xử lý vi phạm về tảo hôn và HNCHT phù hợp với quy định của pháp luật và phong tục, tập quán của địa phương... Với các giải pháp đồng bộ, số vụ việc vi phạm về tảo hôn và HNCHT giảm hằng năm.

Tại huyện Như Thanh, hằng năm, trên cơ sở kế hoạch của tỉnh, huyện đã xây dựng kế hoạch tổ chức các hoạt động tuyên truyền giảm thiểu tảo hôn và HNCHT thông qua các hội nghị, tập huấn, nói chuyện truyền thông, hội thi (sân khấu hóa), giao lưu văn hóa - văn nghệ, tuyên truyền qua pano, áp phích, sản phẩm truyền thông. Huyện cũng xây dựng 2 mô hình điểm tại Trường THPT Như Thanh II và Trường THCS&THPT Như Thanh về tuyên truyền giảm thiểu tảo hôn và HNCHT; tổ chức 34 buổi nói chuyện truyền thông tại các trường THPT, trường dân tộc nội trú và Trường THCS Xuân Thái cho 6.428 học sinh; tổ chức sinh hoạt Câu lạc bộ Phòng chống tảo hôn tại Trường THCS Dân tộc nội trú huyện... Các buổi tuyên truyền, nói chuyện đã góp phần nâng cao nhận thức cho cán bộ và Nhân dân, từ đó hạn chế tình trạng tảo hôn và HNCHT trong vùng đồng bào DTTS. Từ năm 2022 đến nay, toàn huyện chỉ có 5 trường hợp tảo hôn, không có trường hợp HNCHT.

Ông Cầm Bá Tường, Phó trưởng Ban Dân tộc tỉnh, cho biết: "Thực hiện Quyết định số 498/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ giai đoạn II (2021-2025) và Tiểu Dự án 9.2 “Giảm thiểu tình trạng tảo hôn và HNCHT trong vùng đồng bào DTTS và miền núi” thuộc Dự án 9 của Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021-2025, Ban Dân tộc tỉnh đã tham mưu với UBND tỉnh ban hành Kế hoạch số 99/KH-UBND về triển khai thực hiện Đề án “Giảm thiểu tình trạng tảo hôn và HNCHT trong vùng DTTS tỉnh Thanh Hóa giai đoạn 2021-2025” (giai đoạn II)".

Theo đó, từ năm 2022 đến nay, Ban Dân tộc đã phối hợp tổ chức 2 hội nghị tập huấn về kiến thức và kỹ năng tuyên truyền cho 247 đại biểu là đội ngũ báo cáo viên, tuyên truyền viên cấp xã thuộc các xã đặc biệt khó khăn, xã biên giới; đội ngũ báo cáo viên, tuyên truyền viên cấp huyện của các huyện vùng DTTS và miền núi của tỉnh. Ban cũng thực hiện biên soạn, phát hành các sản phẩm truyền thông tuyên truyền thực hiện và cấp phát đến 174 xã, 21 thôn, bản vùng DTTS và miền núi của tỉnh.

Tại các huyện, trong 2 năm 2021, 2022 đã tổ chức được 41 hội nghị tuyên truyền cho 5.038 người là cán bộ xã, thôn, bản, đại diện các tổ chức đoàn thể tại thôn, bản người có uy tín, người dân và học sinh. Bên cạnh đó là các hoạt động lồng ghép tuyên truyền tại các hội nghị của xã, thôn, bản, sinh hoạt văn nghệ, thể thao tại cộng đồng... Các huyện đã xây dựng được 3 mô hình thôn, bản, 13 mô hình xã, 11 mô hình trường học để tập trung, đẩy mạnh các hoạt động tuyên truyền...

Với sự tập trung lãnh đạo, chỉ đạo quyết liệt, đến nay, tỷ lệ tảo hôn trên địa bàn các huyện vùng DTTS và miền núi của tỉnh đang có xu hướng giảm từ 2,38% năm 2021 xuống còn 2,34% năm 2022. Nhiều huyện không còn tỷ lệ tảo hôn như: Thạch Thành, Cẩm Thủy, Bá Thước và các huyện giáp ranh có xã, thôn vùng DTTS và miền núi. Qua công tác tuyên truyền và tổ chức thực hiện đề án, đa số người dân đã nhận thức được tầm quan trọng và mức độ ảnh hưởng của việc tảo hôn và HNCHT không chỉ có tác động xấu tới sức khỏe, sinh sản... mà còn là hành vi vi phạm pháp luật về hôn nhân và gia đình. Tạo được sự đồng thuận trong xã hội để ngăn ngừa tình trạng tảo hôn và HNCHT, góp phần nâng cao chất lượng dân số và nguồn nhân lực vùng DTTS.

Bài và ảnh: Tô Hà