[E - Magazine]: Ân tình những dòng sông

Mỗi con sóng vỗ bờ là một lời thì thầm của quá khứ. Mỗi khúc uốn lượn là một chương sử thi về văn hóa và con người.

1. Đứng trên đỉnh núi Vồm, ngắm nhìn sông Chu hiền hòa uốn lượn, bạn sẽ thấy dòng chảy ấy như một nhà hiền triết uyên thâm, lặng lẽ mà sâu sắc. Bắt nguồn từ vùng núi Sầm Nưa (Lào), băng qua Nghệ An để rồi trở về Thanh Hóa, sông Chu không chỉ bồi đắp những cánh đồng phì nhiêu mà còn ghi dấu bao huyền tích. Nó không quá ồn ào, dữ dội như sông Mã, nhưng lại là mạch nguồn tinh túy nuôi dưỡng bao câu chuyện. Tên gọi “sông Chu” hay còn được biết đến với tên gọi sông Lường đã gắn liền với những trang sử oai hùng.

Dòng Chu đã chứng kiến Lê Lợi và Nguyễn Trãi mài son, rửa bút tại Hòn đá mài mực, gột rửa cả những ưu tư, những toan tính, để trí tuệ thêm tỏa sáng, sau đó viết nên bản anh hùng ca “Bình Ngô đại cáo” lừng lẫy, kết thúc 20 năm binh đao. Con sông không chỉ là một dòng nước, mà đã trở thành một “trang giấy khổng lồ” của lịch sử, nơi trí tuệ của dân tộc được hun đúc.

Sông Chu còn ôm ấp một trái tim của vương triều Hậu Lê - vùng đất Lam Kinh. Dòng sông đã chứng kiến sự dựng xây của một triều đại thịnh vượng. Chính dòng nước hiền hòa này đã nuôi dưỡng những câu chuyện kỳ diệu, như chuyện về cây lim 600 năm tuổi đã hiến mình để xây dựng chính điện Lam Kinh, biểu tượng cho sự kiên định và sức mạnh.

Nhưng câu chuyện về sông Chu không chỉ dừng lại ở những triều đại vàng son. Nó còn mang một câu chuyện bi tráng, đầy cảm động về Hoàng Thái hậu Phạm Thị Ngọc Trần - người phụ nữ đã hiến thân mình cho dòng sông, để góp phần làm nên chiến thắng cho non sông, cho mỗi dòng chảy đều mang theo một lời nguyện cầu thiêng liêng.

Và ở hạ nguồn, khi dòng sông Chu đã lặng đi những trầm tích, nó lại trở về với vai trò của một người mẹ hiền hòa, cần mẫn. Tiếng thoi dệt ở làng Hồng Đô vang lên đều đặn, như những nốt nhạc của cuộc sống. Tiếng búa đúc ở làng Chè Đông lại ngân lên từng nhịp, hòa cùng dòng chảy. Những làng nghề trứ danh ấy chính là “những hạt phù sa văn hóa” được dòng Chu hiền hòa tưới tắm, nuôi dưỡng, truyền nối qua bao thế hệ.

Sông Chu không chỉ là dòng chảy của nước, nó là dòng chảy của ký ức, của sự sống, của một nền văn hóa đã hình thành và tồn tại bền bỉ qua hàng thế kỷ.

2. Khi nói về Thanh Hóa, không thể không nhắc đến sông Mã - dòng sông được mệnh danh là “sông Mẹ” linh thiêng. Mỗi người dân xứ Thanh, dù đi đâu về đâu, đều mang trong mình một khúc ca về dòng sông ấy. Dòng chảy ấy không chỉ là mạch nước, mà là một sợi chỉ đỏ xuyên suốt, dệt nên những trang sử hào hùng. Ở thượng nguồn nó là một con “ngựa hoang”, ào ạt, cuồn cuộn qua những ghềnh đá hiểm trở. Nhưng khi về với đồng bằng, nó lại hóa thành một con “rồng hiền lành”, lặng lẽ ôm ấp châu thổ, tạo nên cái nôi của văn hóa Đông Sơn rực rỡ - nơi tiếng trống đồng đã vang vọng từ ngàn xưa, âm vang như một lời hiệu triệu của quá khứ.

Tôi đã thấy những di chỉ khảo cổ học ở Núi Đọ, một “xưởng chế tác” của người nguyên thủy cách đây 40 vạn năm. Những chiếc rìu đá, mảnh tước còn sót lại như những bằng chứng câm lặng, kể lại câu chuyện về buổi bình minh của loài người, về những “người khổng lồ chân đất” đã di cư từ miền sơn cước xuống đồng bằng, chiến đấu với thiên nhiên khắc nghiệt. Dòng sông Mã không chỉ bồi đắp phù sa, mà còn cõng trên mình cả một nền văn minh.

Và trên dòng sông ấy, có một địa danh không thể nào quên - cầu Hàm Rồng. Nơi đây, sông Mã không còn là dòng chảy hiền hòa nữa, mà trở thành một chiến lũy kiên cố, “trái tim thép” kiên cường, bất khuất, nơi rất nhiều máy bay Mỹ đã bị dìm xuống dòng sông này. Máu của những chiến sĩ đã hòa cùng dòng nước, làm nên một bản hùng ca bất tử. Để rồi, mỗi khi ngang qua ta đều cảm nhận được một luồng khí thiêng liêng cuộn chảy.

Sông Mã, mãi mãi là chứng nhân của một thời đại không thể nào quên.

3. Bên cạnh những dòng sông vĩ đại đã đi vào sử sách, Thanh Hóa còn có một mạng lưới sông ngòi chằng chịt, mỗi dòng chảy mang một câu chuyện riêng, một số phận riêng. Chúng không hùng vĩ, nhưng lại thấm đẫm ân tình, lặng lẽ viết nên những trang sử đời thường.

Tôi ấn tượng với câu chuyện của sông Đơ ở Sầm Sơn - một dòng chảy nhỏ bé nhưng mang trong mình một quá khứ oai hùng. Nó không phải là một dòng sông tự nhiên, mà là “hậu duệ” của kênh Nhà Lê - một con đường thủy cổ được đào từ thời Lê Hoàn. Kênh đào ấy từng là một chiến lũy kiên cố, từng chứng kiến mũi tên xé gió, tiếng quân reo, và dìm sâu cánh quân Nguyên Mông của tướng quân Toa Đô. Sông Đơ hiện tại với mặt nước lấp lánh và hai bờ thơ mộng, chính là một chiến binh đã giũ sạch bụi trận mạc, lặng lẽ làm đẹp cho cảnh quan đô thị, nhưng vẫn không quên câu chuyện của mình.

Những phụ lưu của sông Mã cũng mang trong mình những nét riêng không thể nào trộn lẫn. Sông Bưởi, với vẻ đẹp thơ mộng, đã từng phải mang trên mình những vết sẹo từ nạn ô nhiễm. Dòng nước từng xanh trong, nay đục ngầu, như một lời than khóc. Nhưng rồi, dòng sông ấy đã “tự chữa lành”, hồi sinh mạnh mẽ, để những mảng xanh lại trở về với đôi bờ. Câu chuyện của sông Chàng ở Như Xuân cũng vậy. Dòng sông từng bị “vàng tặc” cào xới, làm cho hoang tàn, nhưng nó đã kiên cường “vá mình”, trở lại xanh trong, mang lại sự sống no ấm cho những ruộng lúa, nương ngô và cuộc sống yên bình cho người dân.

Mỗi dòng sông là một khúc ca, mỗi dòng chảy là một chương sử. Chúng không chỉ bồi đắp phù sa, mà còn nuôi dưỡng tâm hồn, truyền thống và nét đẹp của con người nơi đây.

Sau tất cả, dù chảy qua bao nhiêu miền đất, gặp gỡ bao nhiêu con người, tất cả các dòng sông xứ Thanh đều hòa vào nhau, và cuối cùng trở về với đại dương. Chúng lặng lẽ chở nặng phù sa, chở nặng những ký ức, và mãi mãi là một phần không thể tách rời của hồn thiêng xứ Thanh. Chúng đã, đang và sẽ mãi hát khúc ca vĩnh hằng về một mảnh đất hào hùng và giàu ân tình.

Nội dung: Lương Đình Khoa

Ảnh: Tư liệu Internet

Đồ họa: Mai Huyền

Xuất bản: 5:19:09:2025:19:00