Nợ đọng BHXH - “Khối u” vẫn còn nhức nhối (Bài cuối): Vướng mắc trong khởi kiện doanh nghiệp nợ BHXH

Đồng bộ các giải pháp để chấn chỉnh tình trạng nợ đọng BHXH, BHYT, BHTN

Theo quy định tại Khoản 2 Điều 21 Luật BHXH số 58/2014/QH13 quy định trách nhiệm của người sử dụng lao động: Đóng BHXH theo quy định tại Điều 86 và hằng tháng trích từ tiền lương của người lao động theo quy định tại Khoản 1 Điều 85 của luật này để đóng cùng một lúc vào quỹ BHXH”.

Như vậy, hằng tháng doanh nghiệp có trách nhiệm thực hiện đóng BHXH theo quy định nêu trên. Tuy nhiên hiện nay nhiều doanh nghiệp không chấp hành nghiêm quy định nên dẫn đến tình trạng chậm đóng BHXH, BHYT, BHTN và có chiều hướng gia tăng làm ảnh hưởng đến quyền lợi của người tham gia cũng như hoạt động của ngành BHXH. Theo đó, việc chậm đóng BHXH, BHYT, BHTN của các doanh nghiệp đã làm ảnh hưởng lớn đến việc tổ chức thực hiện các chế độ chính sách của ngành BHXH. Ngành BHXH không có cơ sở để giải quyết quyền lợi cho người lao động tại các đơn vị chậm đóng, nhất là khi người lao động bị ốm đau, thai sản, tai nạn lao động không được thanh toán chế độ; một số người lao động đến tuổi nghỉ hưu không được chốt sổ BHXH để giải quyết chế độ hưu trí, khiến cuộc sống của họ gặp nhiều khó khăn trước những áp lực của cuộc sống.

Để khắc phục tình trạng trên, ngành BHXH tiếp tục quyết liệt triển khai đồng bộ các giải pháp, đó là: Thường xuyên báo cáo để tiếp tục tranh thủ sự lãnh đạo, chỉ đạo cấp ủy, chính quyền địa phương trong công tác tổ chức thực hiện chính sách BHXH, BHYT, BHTN, nhất là trong công tác đôn đốc thu, giảm số tiền chậm đóng BHXH, BHYT, BHTN; triển khai thực hiện các nội dung theo quy định tại Công văn số 9647 của Chủ tịch UBND tỉnh về chấn chỉnh việc chậm trích nộp BHXH, BHYT, BHTN trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa; phân công rõ trách nhiệm trong chỉ đạo, đôn đốc tổ chức thực hiện công tác giảm số tiền chậm đóng, hàng tháng gửi thông báo kết quả đóng BHXH, BHYT, BHTN đến chủ sử dụng lao động kịp thời để thực hiện đôn đốc việc đóng, nộp BHXH, BHYT, BHTN. Thực hiện kiểm tra, thanh tra theo thẩm quyền; chủ động phối hợp với cơ quan Lao động - Thương binh và Xã hội, Thanh tra, Công an, Liên đoàn Lao động và các cơ quan có liên quan thành lập đoàn thanh tra chuyên ngành đóng BHXH, BHYT, BHTN đối với các đơn vị chậm đóng từ 3 tháng trở lên, trong đó tập trung vào các đơn vị chậm đóng với số tiền lớn, thời gian kéo dài.

Phối hợp với các đơn vị có liên quan và cơ quan công an để thu thập hồ sơ, tài liệu chứng minh yếu tố gian dối, gian lận trong chậm đóng BHXH, BHYT, BHTN để hoàn thiện hồ sơ chuyển cơ quan điều tra xử lý đối với doanh nghiệp cố tình trốn đóng, chậm đóng BHXH, BHYT, BHTN cho người lao động theo quy định của pháp luật; công khai trên các phương tiện thông tin đại chúng các doanh nghiệp chậm đóng BHXH, BHYT, BHTN với số tiền lớn, thời gian kéo dài; phối hợp đề nghị MTTQ, các tổ chức công đoàn, các hội đoàn thể... tăng cường công tác giám sát việc thực hiện BHXH, BHYT, BHTN cho người lao động đối với đơn vị sử dụng lao động trên địa bàn. Bên cạnh đó, NLĐ nên theo dõi tình hình đóng BHXH của mình thông qua phần mềm VSSID của BHXH, nếu thấy đơn vị không đóng BHXH thì cần kiến nghị ngay với cơ quan chức năng để kịp thời bảo vệ quyền lợi cho mình.

Nguyễn Văn Tám

Giám đốc BHXH tỉnh Thanh Hóa

Trao thêm quyền khởi kiện cho công đoàn cấp trên

Thực hiện quyền khởi kiện theo Luật BHXH, LĐLĐ tỉnh đã chuyển 19 hồ sơ sang tòa án khởi kiện các đơn vị nợ BHXH, thế nhưng không thể thực hiện được. Theo quy định, việc khởi kiện phải do đại diện công đoàn cơ sở đứng ra đại diện cho công nhân, thế nhưng thực tế đại diện công đoàn lại là người làm công và được ông chủ trả lương nên việc khởi kiện không thể thực hiện. Trong khi đó, người lao động có tâm lý ngại va chạm, sợ mất việc nên cũng không dám đứng ra khởi kiện.

Vướng mắc hiện nay là tâm lý người lao động không muốn khởi kiện, ngại ra tòa và muốn có việc làm ổn định, sợ không dám ủy quyền cho công đoàn khởi kiện, trừ trường hợp doanh nghiệp đó phá sản rồi, lao động không làm ở đó nữa. Thêm vào đó, đối với công đoàn cơ sở không dám làm thủ tục ủy quyền cho công đoàn cấp trên đứng ra khởi kiện, xuất phát từ nhiều lý do, vì công đoàn cơ sở phụ thuộc doanh nghiệp; hơn nữa cơ chế bảo vệ công đoàn cơ sở không có, bất lợi cho họ là khi họ đại diện khởi kiện thì sẽ bất lợi khi sang doanh nghiệp khác xin việc...

Từ những vướng mắc bất cập như trên, cần thiết phải sửa đổi hành lang pháp lý liên quan để tạo điều kiện cho tổ chức công đoàn cơ sở có thể tiến hành khởi kiện DN nợ BHXH mà không cần tới sự ủy quyền của NLĐ. Thủ tục, hồ sơ khởi kiện cần đơn giản hóa, nhanh gọn, vì nhiều cán bộ công đoàn cơ sở và NLĐ nhận thức pháp luật còn hạn chế, khó có thể hoàn tất đầy đủ giấy tờ khởi kiện theo yêu cầu của tòa án. Cách giải quyết tốt nhất cho vấn đề trên vẫn là cần phải sửa đổi Bộ luật Lao động và Luật Tố tụng dân sự. Theo đó, nên trao thêm quyền khởi kiện DN nợ BHXH cho tổ chức công đoàn cơ sở cấp trên. Phương án này sẽ tránh được tâm lý e ngại của công đoàn cơ sở cấp dưới khi phải trực tiếp khởi kiện DN vì thực tế là cán bộ công đoàn cơ sở đang nhận lương từ chính DN. Đồng thời, BHXH là cơ quan có chức năng hỗ trợ thông tin và cùng bám sát việc thu hồi nợ BHXH từ các DN để các quy định về công tác khởi kiện của công đoàn được đồng bộ, thống nhất. Điều quan trọng hơn, mỗi lao động cần mạnh dạn lên tiếng, tố cáo các đơn vị, DN vi phạm về BHXH, nhằm đảm bảo các quyền lợi chính đáng cho mình.

Nguyễn Xuân Tuấn

Trưởng Ban chính sách pháp luật

và quan hệ lao động, Liên đoàn Lao động tỉnh

Hoàn thiện cơ chế bảo vệ quyền lợi người lao động

Việc dây dưa, nợ đóng BHXH, BHYT, BHTN là thực trạng đáng lo ngại nhiều năm qua, kéo theo nhiều hệ luỵ, không chỉ gây khó khăn cho việc thực hiện các chính sách an sinh xã hội, mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến quyền và lợi ích hợp pháp của người lao động.

Là cơ quan tham mưu, giúp UBND tỉnh quản lý Nhà nước về lĩnh vực BHXH, BHTN, Sở Lao động – Thương binh và Xã hội đã phân công nhiệm vụ cụ thể cho các phòng, ban chuyên môn, đơn vị trực thuộc sở để thực hiện chính sách BHXH, BHTN. Công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm trong việc chậm đóng, nợ đóng BHXH, BHTN được thực hiện thường xuyên theo kế hoạch và đột xuất. Hằng năm, sở đã xây dựng kế hoạch thanh tra, kiểm tra, trong đó kết hợp thanh tra, kiểm tra về BHXH, BHTN với thanh tra, kiểm tra pháp luật lao động, an toàn vệ sinh lao động. Qua thanh tra phát hiện một số sai phạm về BHXH, BHTN của các doanh nghiệp như: Chưa tham gia BHXH cho người lao động đầy đủ, ghi sai chức danh tham gia BHXH so với hợp đồng lao động, tiền lương đóng BHXH, BHTN chưa đúng quy định, đã trừ tiền đóng BHXH, BHYT, BHTN của người lao động vào lương nhưng chưa trích nộp cho cơ quan BHXH, chậm nộp BHXH... Tuy nhiên, chất lượng chưa thực sự tạo bước chuyển biến mạnh mẽ.

Trong giai đoạn 2020-2022, Sở Lao động – Thương binh và Xã hội đã chủ trì làm việc với một số đơn vị có nợ đọng lớn, kéo dài, tuy nhiên do các đơn vị không còn hoạt động trên địa bàn tỉnh, làm ăn thua lỗ, giải thể nên việc thu nợ rất khó khăn... Vì vậy cần nhanh chóng hoàn thiện cơ chế bảo vệ quyền lợi người lao động. Theo đó, đề nghị Chính phủ cần hoàn thiện hệ thống pháp lý về việc khởi kiện các đơn vị nợ đọng ra tòa, đưa ra các chế tài đủ mạnh, đảm bảo sức răn đe nhằm giảm thiểu số lượng đơn vị nợ đọng BHXH, BHTN, số tiền nợ BHXH, BHTN; cần quy định cụ thể, dễ thực hiện xử lý hình sự đối với các doanh nghiệp nợ đọng BHXH, BHYT, BHTN; ban hành quy định về phương án xử lý tiền nợ BHXH, BHTN tồn đọng kéo dài (không còn khả năng trả nợ) của các doanh nghiệp đã ngừng hoạt động, giải thể, phả sản hoặc chủ bỏ trốn, làm căn cứ giải quyết chế độ cho người lao động; tăng số lượng thanh tra viên lao động để đáp ứng nhu cầu quản lý số lượng doanh nghiệp trên địa bàn...

Lê Đình Tùng

Phó Giám đốc Sở Lao động - Thương binh và Xã hội

Mong có cơ chế bảo đảm quyền lợi cho những người lao động như chúng tôi

Là công nhân Xí nghiệp gạch Đông Văn, Công ty CP Hancorp.2 (thuộc Tổng Công ty Xây dựng Hà Nội -CTCP, Bộ Xây dựng), đóng trên địa bàn phường Quảng Thịnh (TP Thanh Hóa), tôi tham gia BHXH đã được hơn 25 năm, hằng tháng công ty đều trích nộp BHXH.

Tuy nhiên, trong nhiều năm (từ tháng 8 năm 2012 đến 30-4-2020), công ty không đóng BHXH, nên mỗi lần đi khám, chữa bệnh, công nhân chúng tôi không được hưởng chế độ BHYT, không được chi trả các phúc lợi xã hội, tiền ốm đau, thai sản...

Đến thời điểm này, tôi và gần 100 công nhân vẫn chưa chốt được sổ BHXH. Nghiêm trọng hơn là từ tháng 2 năm 2018, Xí nghiệp gạch Đông Văn đã ngừng hoạt động; tháng 2 năm 2020, công ty gửi thông báo chấm dứt hợp đồng lao động từ ngày 30-4-2020 tới người lao động; ngày 6-5-2020, công ty đã có quyết định chấm dứt hợp đồng lao động với người lao động từ 1-5-2020... Vì thế người lao động gặp rất nhiều khó khăn trong cuộc sống cũng như tìm kiến công ăn việc làm mới. Chúng tôi đã rất nhiều lần tập trung kiến nghị, gửi đơn đến các cơ quan chức năng; Phó Thủ tướng Chính phủ, lãnh đạo tỉnh Thanh Hóa cũng đã có ý kiến chỉ đạo nhưng đến nay vẫn chưa được giải quyết triệt để quyền, lợi ích chính đáng, hợp pháp của người lao động.

Lê Xuân Trường

Công nhân Công ty CP Hancorp.2