[E-Magazine] Xác minh danh tính liệt sĩ là mệnh lệnh từ trái tim!

Hàng thập kỷ đã trôi qua kể từ khi đất nước im tiếng súng, thế nhưng hành trình tìm lại danh tính cho những người con ưu tú của Tổ quốc vẫn chưa thể dừng lại do gặp phải vô vàn thách thức. Nhưng rồi, công nghệ xét nghiệm ADN ví như “chìa khóa” mở ra hy vọng mới cho việc xác định danh tính hài cốt liệt sĩ – việc làm vô cùng ý nghĩa để tri ân những anh hùng đã nằm lại đất mẹ vì bình yên Tổ quốc.

Năm nay 83 tuổi, bà Nguyễn Thị Tròn - vợ liệt sĩ Trương Đình Khang ở thôn Văn Phong, xã Hoằng Tiến, sức đã yếu, thêm nhiều bệnh tật, nhiều ký ức đã phai nhạt nhưng bà không thể nào quên ngày nhận tin chồng hy sinh ở chiến trường B. Xuôi về ký ức, bà tâm sự: “Chồng tôi đã ngã xuống trước làn bom đạn của kẻ thù, trong vòng tay của đồng đội nhưng phần mộ của vẫn chưa được tìm thấy. Còn sống ngày nào tôi còn chờ ngày tìm được hài cốt chồng về”.

Trong tiềm thức, bà thường mơ về chồng. Bà thấy ông mặc áo lính, đang hành quân cùng đồng đội. Bà vội hỏi, sao ông không trở về như lời hẹn ước? Đáp lại, lần nào ông cũng nắm tay, nhìn bà rồi mỉm cười nhưng không nói.

Nhìn bà với khuôn mặt khắc khổ, mắt trũng sâu trên khuôn mặt nhăn nheo, đau đáu một niềm trông đợi. Bà vẫn đợi tin chồng, đợi đến ngày nhận được tin danh tính liệt sĩ Trương Đình Khang được xác định.

Tháng 5/1971, bà Lê Thị Mai, xã Hoằng Lộc gia nhập lực lượng thanh niên xung phong, phục vụ chiến đấu tại tỉnh Quảng Bình. Hơn 1 năm sau, bà cùng 7 thanh niên xung phong người Thanh Hoá hy sinh tại hang Tám Cô. Hơn 50 năm qua, ông Lê Xuân Phước, xã Hoằng Lộc vẫn đau đáu khôn nỗi nhớ về chị gái, mong mỏi có ngày xác định được danh tính hài cốt của bà.

“Trước khi đi thanh niên xung phong, chị đã tổ chức lễ ăn hỏi, rồi anh và chị tôi lên đường nhập ngũ, hai người hẹn nhau khi nào hoà bình sẽ về xây dựng gia đình. Nhưng anh chị đã mãi mãi nằm lại nơi chiến trường bom đạn. Khi nhận được tin chị hy sinh, mẹ đã khóc cạn nước mắt” - ông Phước chia sẻ.

Trong suốt hơn 50 năm sau ngày chị hy sinh, gia đình ông vẫn chưa xác định và tìm được hài cốt. Đến khi triển khai chương trình xét nghiệm ADN, gia đình được thông báo lấy mẫu đối chiếu. Cuối tháng 11 vừa qua, thông qua giám định ADN, niềm mong mỏi của gia đình ông Phước đã thành hiện thực. Liệt sĩ Lê Thị Mai là một trong những liệt sĩ vừa được “trả lại tên” thông qua giám đinh ADN sau hơn nửa thế kỷ. Ông Phước cho biết: “Hôm đấy, vào đến hang Tám Cô, nhận được hài cốt của chị, gia đình tôi mừng khôn xiết! Chúng tôi vẫn luôn mơ ước được gặp lại chị. Giờ đây, điều tưởng chừng không thể đã trở thành sự thật. Được trực tiếp đón hài cốt của chị, tôi chỉ ước mẹ tôi còn sống...”.

Thắp nén hương lên ban thờ, người đàn ông tóc muối tiêu nghẹn giọng: “Mẹ ơi, chúng con đã tìm được thông tin của chị. Mẹ đón chị về với mẹ nhé”. Hơn 50 năm mòn mỏi, gia đình liệt sĩ Lê Thị Mai cuối cùng đã thực hiện được ước nguyện cuối đời của người mẹ đã khuất núi.

Cũng như gia đình ông Phước, sau bao nhiêu năm tìm kiếm, đợi chờ trong vô vọng, nay gia đình ông Trần Như Thảo, xã Hoằng Tiến đón nhận niềm vui khi các cơ quan chức năng đã xác định chính xác danh tính hài cốt liệt sĩ thông qua mẫu ADN. Đôi mắt hoe đỏ, run run nâng niu tấm bằng Tổ quốc ghi công của chị gái trên tay, ông Trần Như Thảo, xã Hoằng Tiến lặng người chia sẻ: “Hôm nghe tin báo nhưng chưa có giấy tờ chính thức, tôi và gia đình vừa mừng, vừa lo, mừng là có tin đã tìm thấy chị gái, lo là nhỡ thông tin không đúng thì hụt hẫng lắm. Cả đêm tôi không ngủ được, cứ trằn trọc mãi, thấp thỏm chờ gặp các anh Công an xã thông báo thì mới yên tâm. Bây giờ thì niềm tin và hy vọng của gia đình của tôi đã trở thành hiện thực. Nếu không có sự quan tâm của Đảng, Nhà nước thì chúng tôi không biết tìm cách nào”.

Đó là liệt sĩ Trần Thị Tơ, quê ở xã Hoằng Tiến cũng là một trong những thanh niên xung phong hy sinh tại hang Tám Cô, gia đình những tưởng không bao giờ tìm được lại hài cốt liệt sĩ. Thế nhưng, sau vài tháng lấy mẫu giám định ADN, hài cốt liệt sĩ Trần Thị Tơ đã được xác định danh tính, khép lại hành trình chờ đợi dài hơn nửa thế kỷ của gia đình.

Trong niềm vui được ở ngôi nhà mới vừa hoàn thành, gia đình ông Trịnh Văn Lai ở xã Đông Thành vỡ òa cảm xúc khi nhận được tin hài cốt của liệt sĩ Trịnh Văn Hai - người anh trai của ông, sau nhiều năm tìm kiếm đã được xác định danh tính nhờ kết quả giám định ADN. Không còn là một nén nhang thắp giữa mơ hồ, không còn là dòng chữ “Liệt sĩ chưa biết tên” và những chuyến đi tìm trong mòn mỏi... Lần đầu tiên gia đình ông Lai có thể thắp một nén hương lên phần mộ có dòng tên liệt sĩ Trịnh Văn Hai tại Nghĩa trang Đức Cơ, tỉnh Gia Lai.

Chiến tranh đã lùi xa nhưng trên khắp các nghĩa trang liệt sĩ trải dài từ Bắc vào Nam, vẫn còn biết bao ngôi mộ mang dòng chữ “Liệt sĩ chưa biết tên”. Những câu chuyện của những gia đình trong hành trình tìm kiếm liệt sĩ là minh chứng sinh động cho hiệu quả của xác định danh tính liệt sĩ còn thiếu thông tin bằng phương pháp giám định gen.

Với quyết tâm tìm lại tên cho các anh hùng liệt sĩ, Đảng và Nhà nước đã triển khai xây dựng ngân hành ADN nhằm xác định danh tình hài cốt liệt sĩ còn thiếu thông tin. Tỉnh Thanh Hóa là địa phương có số lượng lớn lực lượng tham gia chiến đấu và phục vụ chiến đấu, vì thế số lượng hài cốt liệt sĩ chưa được quy tập hoặc chưa xác định được danh tính cũng rất lớn, với 37.720 liệt sĩ chưa xác định được thông tin phần mộ. Do đó, Thanh Hoá cũng là một trong những địa phương tiên phong trong việc thu nhận mẫu ADN thân nhân liệt sĩ.

Là tỉnh có diện tích rộng, dân số đông, với đặc điểm địa lý có nhiều địa bàn miền núi, biên giới xa xôi, giao thông đi lại rất khó khăn, thời tiết khắc nghiệt... Vì vậy những chuyến đi thu mẫu ADN của các lực lượng chức năng không đơn giản là “gõ cửa từng nhà” mà các lực lượng thực thi nhiệm vụ phải rất vất vả trèo đèo, lội suối, tranh thủ mọi thời gian để đến từng nhà, gặp gỡ từng người thân của liệt sĩ để tiến hành thu nhận mẫu ADN.

Xã miền núi Thạch Lập với hơn 90% dân số là người dân tộc Mường là nơi sinh sống của gia đình mẹ liệt sĩ Phạm Thị Chũ. Tuổi già khiến mẹ quên đi nhiều điều nhưng khi nhắc đến tên con trai là liệt sĩ Phạm Văn Trọng (sinh năm 1960) đã hi sinh tại mặt trận phía Tây Nam khi mới tròn 19 tuổi, mẹ vẫn rất nhớ như in ngày tiễn con lên đường theo tiếng gọi thiêng liêng của Tổ quốc. Trong câu chuyện kể về người con trai đã hy sinh, ánh mắt mẹ vẫn đượm buồn khi đất nước đã hòa bình thống nhất mà mẹ vẫn chưa biết con mình đang yên nghỉ ở đâu. Chính vì vậy khi có chương trình thu thập mẫu ADN để phục vụ công tác tìm kiếm, quy tập liệt sĩ, mẹ mừng và hy vọng nhiều lắm.

Với tinh thần “không để sót một mẫu nào, không nhầm một thân nhân nào; hành động khẩn trương nhưng tuyệt đối chính xác, tôn trọng thân nhân và danh dự liệt sĩ”, Từ ngày 3/7/2025 đến ngày 27/7/2025, Thanh Hóa phối hợp với các đơn vị chức năng thu nhận nhận được 36.845 mẫu, hoàn thành công tác thu nhận mẫu AND cho 100% kế hoạch .

Trải qua các cuộc kháng chiến, đấu tranh giải phóng dân tộc và bảo vệ Tổ quốc, nhiều người con ưu tú của quê hương Thanh Hóa đã anh dũng hy sinh vì độc lập, tự do của Tổ quốc, hiện vẫn đang nằm lại đâu đó giữa đất trời quê hương; nhiều liệt sĩ chưa được gọi đúng tên, chưa được trở về trong vòng tay yêu thương của gia đình.

Thông qua dự án ngân hàng AND liệt sĩ và thân nhân, nhiều liệt sĩ trên địa bàn tỉnh Thanh Hoá và cả nước đã được xác định danh tính. Viết tiếp những câu chuyện tri ân đầy nhân văn, Chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hóa đã có thư kêu gọi các cơ quan, đơn vị, tổ chức doanh nghiệp; đồng bào, chiến sĩ trong và ngoài tỉnh Thanh ủng hộ kinh phí phân tích mẫu ADN của thân nhân liệt sĩ phục vụ xác định danh tính hài cốt liệt sĩ còn thiếu thông tin trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa.

Trong thư nêu rõ: “Trải qua các cuộc kháng chiến, đấu tranh giải phóng dân tộc và bảo vệ Tổ quốc, hàng vạn người con ưu tú của quê hương Thanh Hóa đã lên đường theo tiếng gọi thiêng liêng của Tổ quốc, dũng cảm chiến đấu và hy sinh. Máu xương của các liệt sĩ đã hòa vào đất mẹ, góp phần làm nên những trang sử hào hùng, bất diệt của dân tộc Việt Nam... Tôi trân trọng kêu gọi và rất mong các cá nhân, cơ quan, đơn vị, các doanh nghiệp trong và ngoài tỉnh bằng tình cảm, lòng biết ơn, sự tri ân và trách nhiệm của mình hãy quan tâm, chung tay đóng góp ủng hộ kinh phí để chương trình được triển khai hiệu quả, sớm giúp các liệt sĩ tìm lại danh tính, quê hương và gia đình”.

Thời gian qua, nhiều địa phương trong đã tích cực triển khai và ủng hộ kinh phí phục vụ công tác xét nghiệm ADN nhằm xác định danh tính các liệt sĩ chưa rõ thông tin. Đây là hoạt động có ý nghĩa nhân văn sâu sắc, thể hiện sự quan tâm, trách nhiệm của các cấp ủy, chính quyền và toàn xã hội đối với công tác đền ơn đáp nghĩa.

Ông Trương Văn Tài, Chủ tịch UBND xã Tân Tiến cho biết: “Hưởng ứng thực hiên thư kêu gọi của Chủ tịch UBND tỉnh ủng hộ kinh phí phân tích mẫu ADN của thân nhân liệt sĩ phục vụ xác định danh tính hài cốt liệt sĩ còn thiếu thông tin trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa, địa phương đã triển khai kịp thời và được cán bộ, các tầng lớp Nhân dân địa phương tham gia với tinh thần trách nhiệm cao nhất, mức ủng hộ cao nhất, để góp phần cùng với Đảng và Nhà nước xoa dịu nỗi đau chiến tranh, trả lại tên cho các liệt sĩ đã quên mình hy sinh vì độc lập, tự do của Tổ quốc”.

Tại các địa phương, từ nguồn ngân sách địa phương, sự đóng góp của các cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp và các tầng lớp Nhân dân, nhiều địa phương đã chủ động bố trí kinh phí để phối hợp với các cơ quan chức năng tiến hành lấy mẫu sinh phẩm từ hài cốt liệt sĩ và thân nhân, phục vụ công tác giám định ADN. Một số địa phương còn ban hành kế hoạch, văn bản chỉ đạo cụ thể, tạo điều kiện thuận lợi cho thân nhân liệt sĩ tham gia cung cấp thông tin, mẫu xét nghiệm, góp phần đẩy nhanh tiến độ xác minh danh tính.

Công tác thu nhận, phân tích mẫu ADN lần này là một hành trình thiêng liêng, nối liền quá khứ với hiện tại, hiện thực hóa khát vọng đoàn tụ của nhiều gia đình thân nhân liệt sĩ. Việc làm này còn khẳng định đạo lý “uống nước nhớ nguồn”, “đền ơn đáp nghĩa” của dân tộc, thể hiện sự tri ân sâu sắc của Đảng, Nhà nước và Nhân dân đối với những người đã anh dũng hy sinh vì độc lập, tự do của Tổ quốc. Đồng thời, đây cũng là hoạt động có ý nghĩa giáo dục truyền thống cách mạng, bồi đắp lòng yêu nước và trách nhiệm của thế hệ trẻ đối với lịch sử và các giá trị tốt đẹp của dân tộc.

Còn nhiều người con anh hùng của Tổ quốc vẫn hòa mình trong lòng đất Mẹ. Những bia mộ chưa tên tuổi, cũng chưa được trở về quê hương. Nhưng họ không lẻ loi, bởi luôn có đồng đội ở bên, luôn có thế hệ sau tưởng nhớ, biết ơn, nâng niu sự hy sinh xương máu ấy. Xin các anh hãy cứ yên nghỉ bên đồng đội. Bởi, hành trình đi tìm và đón các anh trở về vẫn đang còn đang tiếp tục...

Nội dung và Ảnh: Hoàng Lan

Đồ họa: Mai Huyền

Xuất bản: 0:21:12:2025:08:47