Nhộn nhịp dịch vụ đổi tiền lẻ ngày giáp Tết

Việc nhận đổi tiền lẻ ăn chênh lệch là hoạt động bị pháp luật ngăn cấm. Thế nhưng, bất chấp quy định, cứ vào dịp cuối năm, hoạt động mua, đổi tiền lẻ lại diễn ra rầm rộ và trở thành cơ hội kiếm bộn tiền cho không ít người.

“Chợ” đổi tiền lẻ online, phí “nhảy múa”

Những ngày giáp Tết Nguyên đán 2019, nhu cầu đổi tiền lẻ đang rất lớn. Các loại tiền mệnh giá như 10.000 đồng, 20.000 đồng đến 100.000 đồng được đổi nhiều hơn vì phục vụ số đông người mừng tuổi; các loại tiền mệnh giá nhỏ từ 1.000 đồng, 2.000 đồng hay 5.000 đồng chủ yếu dùng đi lễ chùa cũng được săn lùng.

Trong khi lượng cung tiền lẻ tại các ngân hàng khan hiếm, hầu như không có thì hoạt động bên ngoài “chợ đen” lại rất sôi động. Chỉ gần gõ tìm kiếm trên Google hay trên các trang mạng xã hội quen thuộc như Facebook, Zalo cụm từ “đổi tiền lẻ”, hàng triệu kết quả được trả về. Không khác gì với mua hàng online, chỉ cần báo số lượng và loại tiền là đầu mối đổi tiền sẽ chuyển đến tận nơi; giá cả, phí đổi tiền cũng được công khai trên mạng. Tuy nhiên, theo khảo sát của chúng tôi, mức phí đổi tiền lẻ năm nay tại “chợ đen” cao hơn năm ngoái khá nhiều, mỗi nơi áp dụng mức phí khác nhau. Đa số mức phí đổi tiền trung bình thường từ 5-50% tùy mệnh giá. Đặc biệt, tiền mệnh giá càng nhỏ thì phí đổi càng cao. Cụ thể, với những tờ tiền mới, nguyên seri mệnh giá 500 đồng phí đổi cao ngất đến 50%, cứ 100 tờ (50.000 đồng) phải trả phí đổi 250.000 đồng.

Bảng phí đổi tiền lẻ lì xì Tết 2019 của một fanpage.

Trong vai người có nhu cầu đổi tiền, trao đổi với số điện thoại 0986463xxx (hotline của trang facebook “Đổi tiền lẻ”), chúng tôi được một người tự xưng là quản lý fanpage tên Nam, khẳng định: “Bên em tiền loại nào cũng có, nếu chị muốn đổi số lượng lớn thì có thể chuyển khoản trước 1 nửa số tiền cần đổi, sau đó bên em sẽ giao tận nhà và thanh toán nốt số tiền còn lại. Chị nên đổi càng sớm thì càng có nhiều tiền theo ý, chứ để vài ngày nữa phí sẽ tăng cao hơn do lượng người đổi nhiều, mà cũng không có nhiều mệnh giá cho mình đâu”.

Theo lời Nam thì đây là một fanpage đã có uy tín từ lâu vì đổi tiền thấp hơn giá thị trường và đảm bảo đếm đủ tiền cho khách. Cụ thể, đối với loại tiền mệnh giá 200.000 đồng có phí đổi là 5% trên tổng số tiền; loại tiền mệnh giá 100.000 đồng có phí đổi là 6%; loại tiền mệnh giá 50.000 đồng có phí đổi là 8%; 20.000 đồng phí đổi là 10%; 10.000 đồng phí đổi là 15%; tiền loại 2.000 -5.000 đồng có mức phí đổi là “10 ăn 8”, tức là chênh lệch 20%; còn đặc biệt, loại tiền có mệnh giá 500 đồng vì cực kì hiếm nên có mức phí “cắt cổ”, phải mất 150-160 nghìn đồng mới có thể đổi được 100 nghìn đồng tiền lẻ.

Khi chúng tôi thắc tại sao giá đổi tiền chênh lệch lại cao như thế, đặc biệt là những loại tiền mệnh giá thấp như 500 đồng thì Nam trả lời: Loại tiền 500 đồng đổi mất phí cao vì nó hiếm, năm nay Nhà nước không cho in tiền mệnh giá nhỏ nên cũng không có nhiều, hơn nữa, tờ tiền này màu đỏ, mang ý nghĩa may mắn nên được rất nhiều người ưa chuộng, thường “cháy hàng” sớm hơn các loại khác. Chị cứ yên tâm đổi tiền ở đây sẽ không bị thiệt nhiều, còn nếu chị đổi ở chỗ khác thì mức phí còn cao hơn mà tiền có khi còn bị đếm thiếu”.

Không dám công khai mua bán, trao đổi tiền lẻ như trên các trang mạng xã hội, tại các “chợ đen” nổi tiếng với việc đổi tiền lẻ, như: Khu di tích đền Sòng Sơn (thị xã Bỉm Sơn), đền Độc Cước ( TP Sầm Sơn)… việc giao dịch sau lệnh cấm lại nửa kín đáo, nửa công khai.

Trong vai một người đang tìm chỗ gửi xe để đi vào đền Sòng, phóng viên được một “cò” dắt tận tay vào bãi gửi xe rồi thủ thỉ: “Có đổi tiền lẻ không em? Toàn tiền mới, theo seri thôi”. “Giá bao nhiêu chị”? – Tôi hỏi. “Thì vẫn như mọi năm, tùy mệnh giá em ạ. Loại tiền phổ biến thì 10 ăn 9 (tức là 100.000 đồng đổi lấy 90.000 đồng tiền lẻ), còn các loại mệnh giá nhỏ năm nay không sản xuất nên cũng hiếm, giá cao hơn, cao nhất là loại 500 đồng, với mức giá “10 ăn 5”, mà loại này cũng chỉ còn ít thôi, mấy loại kia thì em muốn đổi bao nhiêu cũng có” - “Cò tiền lẻ” phát giá. Lấy lí do không đem theo đủ tiền để đổi, chúng tôi nhanh chóng đi vào phía trong nhưng vẫn nghe giọng người phụ nữ ban nãy gọi với theo đầy ẩn ý: “Tí lại ra chỗ chị “gửi” em nhé”.

Ngoài tiền lẻ, tiền Việt Nam mới thì trong vài năm trở lại đây, vào dịp Tết, các loại ngoại tệ - đặc biệt là tờ 1, 2 USD là mặt hàng được đổi, rao bán rầm rộ trên các website, facebook. Trong đó, dịch vụ đổi 2 USD mới và cũ là ồn ào nhất. Những website này quảng cáo tiền 2 USD được cho là mang lại nhiều may mắn, tài lộc cho người được lì xì. Vì thế, những năm gần đây, rất nhiều người đã tích cực săn lùng loại tiền này vào dịp Tết. Những tờ tiền USD mới, mức độ đắt rẻ luôn phụ thuộc mã số seri. Với tiền cũ thì dựa vào năm sản xuất để đo giá trị, tờ nào phát hành càng lâu, càng “cổ” thì giá trị càng cao.

Bảng phí đổi tiền lẻ trên một website.

Khách VIP mới đổi được tiền mới

Theo ghi nhận của chúng tôi, hầu hết các ngân hàng như VietcomBank, TPBank, VPBank, Viettinbank… khi được đề nghị đổi tiền lẻ mới với số lượng lớn đều “không đủ” hoặc “không có”. Anh Hoàng Đại Nghĩa, nhân viên ngân hàng VPBank, cho biết: “Thông thường là những doanh nghiệp lớn mang lại lợi nhuận cho ngân hàng mới được ngân hàng ưu tiên đổi tiền lẻ, tiền mới. Đối với khách hàng cá nhân, chỉ có những khách hàng thường xuyên có số dư tài khoản tiền gửi, tiết kiệm hàng tỷ đồng mới hy vọng đổi được tiền lẻ, tiền mới từ phía ngân hàng”.

Đặc biệt, vào dịp này, ngân hàng đều ấn định hạn mức được đổi tiền cho nhân viên trong ngân hàng. Thông thường, mỗi mệnh giá 1 cọc/ 1 nhân viên. Tuy nhiên, khi khách hàng cần thì ngân hàng sẵn sàng lấy hạn mức của các nhân viên để đáp ứng nhu cầu của khách hàng. Thậm chí, các cán bộ ngân hàng muốn giữ chân khách hàng cũng phải “hy sinh” hạn mức tiền lẻ, tiền mới của mình để tự đổi cho khách hàng.

Thực tế này chính là lý do giải thích cho việc vì sao đổi tiền trong ngân hàng không mất phí, không cần thủ tục phức tạp nhưng không ít người dân phải tìm đến “chợ đen” để thực hiện giao dịch.

Đại diện Ngân hàng Nhà nước (NHNN) cho biết, nhằm hạn chế những tiêu cực và tiết giảm chi phí cho ngân sách Nhà nước, trong dịp Tết Nguyên đán 2019, NHNN tiếp tục chủ trương không đưa các loại tiền mới in 5.000 đồng trở xuống ra lưu thông. Đây cũng là năm đầu tiên thực hiện không đưa ra loại tiền 10.000 đồng mới in. Các loại tiền có mệnh giá từ 10.000 đồng trở xuống đã qua sử dụng đủ tiêu chuẩn lưu thông vẫn tiếp tục được cung ứng bình thường, đầy đủ cho nhu cầu thanh toán của nền kinh tế. Chủ trương này trong năm 2019 dự kiến sẽ tiết kiệm cho ngân sách nhà nước khoảng 390 tỷ đồng, nâng tổng số tiền tiết kiệm được do không phát hành tiền nhỏ lẻ mới in trong dịp Tết từ năm 2013 đến nay lên gần 2.590 tỷ đồng.

NHNN đảm bảo cung ứng các loại tiền đủ tiêu chuẩn lưu thông, không phân biệt tiền mới hay đã qua sử dụng (kể cả trong dịp Tết Nguyên đán) để đáp ứng nhu cầu thanh toán của nền kinh tế. Bởi, về nguyên tắc, đồng tiền phải được quay vòng sử dụng nhiều lần đến khi không đủ tiêu chuẩn lưu thông thì NHNN mới thu hồi về để tiêu hủy và đưa tiền mới ra thay thế. Do vậy, cơ quan này không có kế hoạch liên quan đến tiền mới phục vụ nhu cầu lì xì Tết cuối năm. Trong số tiền mà Ngân hàng Nhà nước chi nhánh nhận được từ Ngân hàng Trung ương, nếu có tiền mới cũng sẽ được phân bổ xuống các ngân hàng thương mại để đưa ra thị trường lưu thông.

Cơ quan quản lý này đang rà soát và nghiên cứu sửa đổi văn bản quy phạm pháp luật có liên quan để hoàn thiện cơ sở pháp lý, tạo điều kiện thuận lợi trong việc xử lý các hành vi kinh doanh đổi tiền hưởng chênh lệch. NHNN tiếp tục phối hợp với các cơ quan chức năng của tỉnh, thành phố kiểm tra, xử lý kiên quyết những vi phạm liên quan đến đổi tiền lẻ hưởng chênh lệch ngoài thị trường; đồng thời, phát hiện, xử lý nghiêm sai phạm, lợi dụng tiếp tay đổi tiền hưởng lợi bất chính của cán bộ trong ngành ngân hàng.

Tăng Thúy