Khu Kinh tế Nghi Sơn và các khu công nghiệp: Khi “đầu tàu” chuyển động (Bài 1): Vị thế trung tâm công nghiệp lớn

Sau nửa nhiệm kỳ nỗ lực triển khai các nhiệm vụ, vị thế của một trung tâm công nghiệp lớn của tỉnh Thanh đã dần được khẳng định, tạo động lực thúc đẩy tăng trưởng kinh tế của tỉnh, khu vực và cả nước. Tuy nhiên, bên cạnh đó vẫn còn những hạn chế, tồn tại cần có các giải pháp tổng thể từ nguồn lực tới cơ chế để tháo gỡ, nhằm biến trung tâm công nghiệp lớn này thành một trụ cột tăng trưởng như kỳ vọng.

Liên hợp Lọc hóa dầu Nghi Sơn đóng góp khoảng 30 - 40% nhu cầu xăng dầu nội địa. Ảnh: Minh Hằng

Với lợi thế cảng nước sâu cùng nhiều điều kiện thuận lợi kết nối giao thương nội, ngoại vùng, trong chiến lược phát triển, tỉnh Thanh Hóa đã hoạch định lộ trình Nghi Sơn trở thành một trung tâm công nghiệp ở phía Bắc Tổ quốc. Điều đó đang dần hiện hữu, với nhiều ngành công nghiệp nặng như lọc hóa dầu, nhiệt điện, luyện cán thép, vật liệu xây dựng... đóng góp cao cho tăng trưởng kinh tế và lan tỏa sức hút đầu tư vào các khu công nghiệp (KCN).

10 năm về trước, Nghi Sơn vẫn còn là một miền cát cháy hoang vu. Khi ấy, “siêu dự án” Liên hợp Lọc hóa dầu Nghi Sơn vừa được khởi công, với vô vàn bộn bề, khó khăn trong công tác giải phóng mặt bằng, tổ chức thi công, vận hành thử rồi vận hành chính thức... Vượt qua thách thức, Nghi Sơn hôm nay không chỉ có Liên hợp Lọc hóa dầu Nghi Sơn, mà còn hàng trăm dự án khác đang vận hành, đóng góp hàng trăm ngàn tỷ đồng vào tăng trưởng kinh tế và hàng chục nghìn tỷ đồng vào ngân sách Nhà nước mỗi năm.

Thời điểm hiện tại, Công ty TNHH Lọc hóa dầu Nghi Sơn (NSRP) có công suất chế biến lên tới 200.000 thùng dầu thô mỗi ngày, đáp ứng khoảng 30 - 40% nhu cầu xăng dầu trong nước. Ông So Hasegawa, Tổng Giám đốc NSRP, cho biết: “Với thiết kế được tối ưu hóa, tích hợp đầy đủ các phân xưởng công nghệ xử lý và sản xuất sản phẩm hóa dầu, sản phẩm của nhà máy hoàn toàn có tính cạnh tranh với các thị trường xăng dầu trên thế giới, khẳng định vai trò là dự án trọng điểm về xăng dầu tại Việt Nam”.

Trong giai đoạn 2018 - 2021, NSRP đã đóng góp hơn 3,3 tỷ USD cho nền kinh tế trong nước và tiết kiệm hơn 260 triệu USD nhờ cắt giảm nhu cầu nhập khẩu xăng dầu từ các thị trường khác. Hoạt động của nhà máy đã góp phần quan trọng đưa Khu Kinh tế Nghi Sơn (KKTNS) trở thành đầu tàu kinh tế của tỉnh Thanh Hóa, là động lực thúc đẩy phát triển mạnh mẽ không chỉ kinh tế - xã hội của tỉnh Thanh Hóa, mà cả vùng kinh tế Nam Thanh - Bắc Nghệ và khu vực Bắc Trung bộ; đồng thời, đáp ứng nhu cầu nội địa ngày càng tăng của Việt Nam đối với các sản phẩm lọc, hóa dầu.

Cũng tại KKTNS, từ năm 2021 đến nay Nhà máy Nhiệt điện BOT Nghi Sơn 2 bước vào giai đoạn “nước rút” lắp đặt thi công và đi vào vận hành. Trong bối cảnh dịch bệnh COVID-19 đặt ra nhiều thách thức về nhân lực, điều kiện vận hành và trang thiết bị, với hỗ trợ của các cấp, ngành ở Trung ương và tỉnh Thanh Hóa, tháng 8-2022 dự án có vốn đầu tư nước ngoài 2,8 tỷ USD - lớn thứ 2 tại KKTNS đã đi vào vận hành thương mại. Nghi Sơn hiện nay đã chính thức trở thành trung tâm năng lượng của cả nước, với 2 nhà máy nhiệt điện phát tổng công suất hơn 11,4 tỷ kWh hàng năm lên lưới điện quốc gia, tạo sức lan tỏa mạnh mẽ về thu hút đầu tư trong khu kinh tế trọng điểm này.

Cùng với sản xuất, đáp ứng nhu cầu về năng lượng, tại KKTNS hàng trăm nhà máy sản xuất vật liệu xây dựng, bao bì và các sản phẩm công nghiệp cũng đang hoạt động hiệu quả. Chỉ tính riêng Công ty CP Tập đoàn VAS Nghi Sơn đã có 6 dự án triển khai tại KKTNS từ luyện cán thép tới dịch vụ cảng... Riêng sản phẩm thép, với lợi thế thương hiệu và chất lượng, tiêu chuẩn sản phẩm, sức cạnh tranh trên thương trường, chỉ trong vài năm gần đây thép VAS Nghi Sơn đã xuất khẩu thành công sang 10 thị trường, trong đó có nhiều thị trường khó tính như: Nhật Bản, Hoa Kỳ, Anh Quốc, Guatemala... Hiện Nhà máy luyện cán thép Nghi Sơn số 2 của Công ty CP Tập đoàn VAS Nghi Sơn có công suất 3 triệu tấn/năm, tổng mức đầu tư gần 8.000 tỷ đồng đang nỗ lực cán đích để đưa vào vận hành, hứa hẹn “ra lò” những dòng sản phẩm mới theo công nghệ thép DANIELI của Italia hiện đại bậc nhất châu Âu.

Phòng điều khiển trung tâm Nhà máy Nhiệt điện BOT Nghi Sơn 2.

Theo Ban Quản lý KKTNS và các KCN, trong giai đoạn 2021 - 2023 giá trị sản xuất công nghiệp, dịch vụ thương mại tại KKTNS đạt gần 492.000 tỷ đồng, giá trị xuất khẩu đạt 6.453 triệu USD. Hoạt động sản xuất tại KKTNS đã mang lại nguồn thu ngân sách hơn 51.000 tỷ đồng trong cùng giai đoạn. Đặc biệt, trong năm 2022, số thu ngân sách từ các hoạt động sản xuất tại KKTNS đạt tới hơn 20.000 tỷ đồng, đóng góp gần 50% số thu ngân sách của tỉnh, và là động lực chính để lần đầu tiên Thanh Hóa chính thức gia nhập nhóm các tỉnh, thành có số thu ngân sách từ 50.000 tỷ đồng mỗi năm.

Cùng với KKTNS, hàng nghìn nhà máy tại các KCN trên địa bàn tỉnh cũng đã khẳng định hiệu quả sản xuất, cùng KKTNS xây dựng nên danh mục đa dạng gồm 26 sản phẩm công nghiệp trọng điểm của tỉnh, với chỉ số sản xuất công nghiệp tăng trưởng đều đặn trong những năm gần đây.

Điển hình như KCN Bỉm Sơn hiện đã thu hút được 3 nhà đầu tư hạ tầng và 55 nhà đầu tư thứ cấp vào sản xuất, kinh doanh, với tỷ lệ lấp đầy đạt 60%. Hiện có 30 dự án đã đi vào hoạt động với các sản phẩm ưu thế trên thị trường như: Công ty TNHH Công nghiệp Intco Việt Nam; Dự án Oceanus Outwear; Nhà máy DS HI-TECH Vina; nhà máy sản xuất dây điện ô tô của Công ty DS Hitech... Với vai trò là đầu tàu công nghiệp phía Bắc của tỉnh, KCN Bỉm Sơn đang tiếp tục được quan tâm, đầu tư các công trình kết cấu hạ tầng kỹ thuật và đang được nhiều nhà đầu tư trong các lĩnh vực lắp ráp ô tô, cơ khí chế tạo, sản xuất vật liệu xây dựng cao cấp, điện tử, sản phẩm công nghiệp công nghệ cao, dược phẩm, chế biến nông, lâm sản xuất khẩu... quan tâm tìm hiểu.

Theo đánh giá của Ban Quản lý KKTNS và các KCN, sau gần 3 năm thực hiện Chương trình phát triển KKTNS và các KCN tỉnh Thanh Hóa giai đoạn 2021 - 2025, phần lớn các nhiệm vụ đã được triển khai tích cực và có hiệu quả. Để trợ lực cho lộ trình trở thành trung tâm công nghiệp lớn, tỉnh Thanh Hóa đã ban hành nhiều đề án, chính sách hỗ trợ trong lĩnh vực công nghiệp, xuất nhập khẩu, phát triển nguồn nhân lực... Công tác cải cách thủ tục hành chính, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, xúc tiến đầu tư được chú trọng. Công tác lập và quản lý quy hoạch được chú trọng và thực hiện kịp thời, làm cơ sở pháp lý cho triển khai các thủ tục đầu tư.

Cũng trong giai đoạn 2021 - 2023, việc đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng tại KKTNS được các bộ, ngành ở Trung ương và tỉnh rất quan tâm, bố trí nguồn lực đầu tư. Hiện Bộ Giao thông - Vận tải đã triển khai đầu tư tuyến đường bộ cao tốc Bắc - Nam đoạn qua KKTNS cơ bản hoàn thành; dự án cải tạo, nâng cấp luồng hàng hải vào các bến cảng khu vực Nam Nghi Sơn, tỉnh Thanh Hóa cũng đã được phê duyệt và triển khai đầu tư từ năm 2022. Tuyến đường bộ ven biển đoạn từ huyện Quảng Xương đi thị xã Nghi Sơn dự kiến khởi công trong năm nay và dự kiến hoàn thành, đưa vào khai thác trước ngày 31-12-2024; trong đó đoạn qua khu đô thị trung tâm KKTNS sẽ nghiên cứu thực hiện trong giai đoạn 2021 - 2025, tạo điều kiện kết nối KKTNS với nhiều vùng kinh tế năng động trong và ngoài tỉnh.

Tỉnh Thanh Hóa cũng đã ưu tiên dành nguồn vốn ngân sách 4.747 tỷ đồng để tập trung đầu tư hoàn thiện kết cấu hạ tầng trong KKTNS. Qua đó, đưa vào sử dụng một số công trình kết nối nội bộ trong KKTNS, như: đường Đông Tây 4 đi Cảng Nghi Sơn; cải dịch sông Tuần Cung, tuyến đường Hải Hòa - Bình Minh... Đồng thời triển khai nhiều công trình hạ tầng thiết yếu, các dự án đầu tư trọng điểm, các khu tái định cư... tạo điều kiện và động lực cho việc thu hút đầu tư, phát triển sản xuất, kinh doanh tại KKTNS và các KCN.

Từ sự quan tâm, triển khai các nhiệm vụ cụ thể, trong bối cảnh khó khăn do dịch bệnh COVID-19 và suy thoái kinh tế toàn cầu, các mục tiêu đặt ra trong chương trình phát triển KKTNS và các KCN đã đạt được những kết quả đáng ghi nhận. Tổng giá trị sản xuất từ KKTNS và các KCN mang lại đạt hơn 546.000 tỷ đồng; giá trị xuất khẩu hàng hóa đạt 9.505 triệu USD; thu ngân sách Nhà nước đạt hơn 52.700 tỷ đồng; giải quyết việc làm cho gần 98.000 lao động... Đến nay, KKTNS và các KCN đã thu hút được 714 dự án đầu tư trong và ngoài nước. Nhiều dự án đã khánh thành, đang hứa hẹn tạo ra sản phẩm công nghiệp mới gia tăng năng lực sản xuất ngành công nghiệp tỉnh nhà.

Ghi nhận những thành quả đến từ hoạt động của KKTNS và các KCN, phát biểu tại cuộc họp nghe báo cáo kết quả thực hiện chương trình phát triển này, Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Nguyễn Văn Thi nhấn mạnh: Nửa nhiệm kỳ vừa qua nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh diễn ra trong bối cảnh đặc biệt, với rất nhiều khó khăn, thách thức đến từ tình hình thế giới, dịch bệnh và nội tại. Trong bối cảnh này, tỉnh Thanh Hóa vẫn là điểm sáng trong thu hút đầu tư, tăng trưởng kinh tế - xã hội so với cả nước. Kết quả tăng trưởng này phần lớn đến từ đóng góp của “đầu tàu” KKTNS và các KCN.

Bài và ảnh: Minh Hằng

Bài 2: Những “nốt trầm”.