Năm mới, xem người dân tộc Mông Mường Lát làm giấy bản thờ cúng

Giấy bản là vật liêng thiêng không thể thiếu trong đời sống văn hóa tâm linh của người dân tộc Mông huyện biên giới Mường Lát (Thanh Hóa). Loại giấy này được dùng để thờ cúng và các nghi lễ quan trọng trong năm của mỗi gia đình. Hàng năm, vào dịp Tết Nguyên đán, người dân nơi đây lại vào rừng lấy nguyên liệu về làm giấy bản truyền thống đón năm mới.

Giấy bản của người dân tộc Mông Thanh Hóa được làm thủ công với nhiều công đoạn đòi hỏi sự khéo léo, tỉ mỉ.

Nguyên liệu làm giấy được người dân vào rừng chọn chặt những cây họ nhà tre, luồng (vầu, nứa…) còn non rồi bỏ mắt, chỉ lấy phần ống dài, sau đó dùng dao tước bỏ phần vỏ màu xanh bên ngoài.

Những đoạn vầu, luồng được chẻ thành từng thanh nhỏ như chiếc đũa rồi rửa sạch, sau đó cho vào nồi gang đổ ngập nước và nấu trong thời gian 12 tiếng đồng hồ cho nguyên liệu mềm nhừ.

Nguyên liệu sau khi nấu được vớt ra cho lên thớt đập thật nhuyễn.

Việc đập nguyên liệu cũng rất quan trọng, vì nguyên liệu càng mềm, càng nhỏ, sẽ càng tạo ra độ mịn cho giấy thành phẩm.

Sau khi được đập nhuyễn, các nguyên liệu trên sẽ được ngâm trong nước, rồi lọc đi lọc lại, bỏ phần bã để cho ra phần nước cốt mịn nhất.

Công đoạn lọc lấy hỗn hợp làm giấy cũng phải tỉ mỉ, nếu lọc sơ sài chất lượng giấy không mịn, nhưng nếu lọc kỹ quá thì độ kết dính sẽ giảm cũng làm ảnh hưởng đến giấy.

Bà Thao Thị Cho, bản Cá Nọi, xã Pù Nhi, huyện Mường Lát, cho biết: Theo phong tục của người dân nơi đây, con gái trước khi về nhà chồng phải biết làm giấy bản. Để có đủ giấy dùng trong năm mới, mỗi dịp Tết Nguyên đán, phụ nữ nơi đây lại gác lại mọi việc để vào rừng lấy nguyên liệu làm giấy.

Bột giấy được phơi trên khung bằng vải. Trước khi phơi, khung được rửa sạch để bột giấy không bị dính bụi bẩn ảnh hưởng đến độ kết dính, chất lượng giấy

Khi đem phơi phải chọn phơi đúng ngày nắng to thì giấy mới trắng, mịn và đẹp. Mỗi tấm giấy bản được làm ra sẽ có kích thước 1,2 m x 1,5 m.

Theo phong tục, tập quán, vào ngày 30 Tết, người dân nơi đây sẽ thực hiện một nghi lễ thiêng liêng nhất trong năm, đó là làm lễ cúng và thay bàn thờ gia tiên. Loại giấy này sẽ được dùng để làm bàn thờ gia tiên của mỗi gia đình người Mông trong năm mới. Quan niệm thay giấy bàn thờ gia tiên mỗi khi năm hết Tết đến là nghi lễ thể hiện lòng kính trọng, nhớ về tổ tiên của đồng bào dân tộc Mông Mường Lát. Ngoài ra, giấy bản còn được dùng trong các nghi lễ cúng tế quan trọng trong năm của mỗi gia đình hoặc sử dụng trong đám ma…

Giấy bản là vật linh thiêng không thể thiếu trong đời sống văn hóa cũng như các hoạt động tâm linh của người dân nơi đây. Bao đời nay, phong tục này vấn luôn được đồng bào dân tộc Mông lưu giữ

Hoàng Giang