Hát Xường giao duyên của người Mường (Ngọc Lặc) trở thành Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

Hát Xường giao duyên của người Mường thuộc các xã Cao Ngọc, Thạch Lập, Minh Sơn của huyện Ngọc Lặc vừa vinh dự được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia.

Hát Xường giao duyên là nét văn hóa truyền thống đặc sắc của người Mường huyện Ngọc Lặc nói riêng và của đồng bào dân tộc Mường tỉnh Thanh Hóa nói chung.

Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch vừa ban hành Quyết định công bố thêm 17 Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, trong đó có Xường giao duyên của người Mường thuộc các xã Cao Ngọc, Thạch Lập, Minh Sơn huyện Ngọc Lặc, tỉnh Thanh Hóa.

Xường là điệu hát dân ca tiêu biểu của người Mường, góp phần làm cho tiếng Mường trở nên trong sáng, đời sống tinh thần của người dân trở nên phong phú hơn. Mọi cung bậc cảm xúc của con người, nhất là tình cảm trai gái được Xường thể hiện một cách tinh tế và sâu sắc. Hát Xường có hai loại chính là Xường tự do và Xường bậc. Được tự do sáng tác và hát từ những lời ca có sẵn – Xường tự do thường được lưu truyền trong cộng đồng từ đời này sang đời khác. Trong khi đó, Xường bậc là hình thức hát đối đáp giữa nam và nữ, dùng để trai gái tỏ tình, làm quen với nhau. Xường có nhiều loại: Xường chúc, Xường kể, nhưng phổ biến nhất vẫn là điệu hát Xường giao duyên – điệu hát mát tay kết duyên cho không biết bao nhiêu trai gái bản nên duyên vợ chồng.

Cứ mỗi dịp Tết đến xuân về, nam thanh nữ tú người Mường lại rủ nhau hát đối từ bản nọ sang bản kia, thể hiện giản dị, mộc mạc những cung bậc cảm xúc trong tình yêu như vui vẻ, hạnh phúc, giận hờn, nũng nịu, … Những đôi trai gái say sưa trong lời ca tiếng hát quên cả giờ về, quấn quýt bên nhau đến tận sáng hôm sau vẫn chưa muốn dứt. Dường như điệu hát Xường đã xóa nhòa thời gian, chỉ còn lại không gian rừng núi mênh mông cùng tình yêu đôi lứa. Nét độc đáo trong điệu Xường giao duyên là lời ca được ứng khẩu ngay tại chỗ, không theo một khuôn mẫu có sẵn mà sáng tạo một cách linh hoạt, hài hòa.

Đã từ lâu, hát Xường giao duyên đã trở thành bản sắc văn hóa truyền thống đặc sắc và đậm nét của người Mường các xã Cao Ngọc, Thạch Lập, Minh Sơn của huyện Ngọc Lặc nói riêng và của đồng bào dân tộc Mường tỉnh Thanh nói chung.

Trước đó, vào năm 2016, cuối năm 2016, Lễ hội Pôồn Pôông của người Mường, Ngọc Lặc-Thanh Hóa đã chính thức được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản phi vật thể cấp quốc gia.

17 di sản văn hóa phi vật thể được đưa vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia đợt thứ 26 gồm:

1. Lượn Cọi của người Tày (Huyện Pác Nặm, tỉnh Bắc Kạn);

2. Nghề rèn của người Nùng An (Xã Phúc Sen, huyện Quảng Uyên, tỉnh Cao Bằng);

3. Hò Cần Thơ (Huyện Thới Lai, quận Ô Môn, quận Cái Răng, thành phố Cần Thơ);

4. Mền Loóng Phạt Ái (Tết Hoa mào gà) của người Cống (Xã Pa Thơm, huyện Điện Biên, xã Nậm Kè, huyện Mường Nhé, xã Pa Tần, huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên);

5. Lễ Gạ Ma Thú (Cúng bản) của người Hà Nhì (Xã Sín Thầu, xã Chung Chải, xã Sen Thượng, xã Leng Su Sìn, huyện Mường Nhé, tỉnh Điện Biên);

6. Lễ hội Chùa Bà Đanh (Xã Ngọc Sơn, huyện Kim Bảng, tỉnh Hà Nam);

7. Hát Dậm Quyển Sơn (Xã Thi Sơn, huyện Kim Bảng, tỉnh Hà Nam);

8. Lễ hội Làng Triều Khúc (Xã Tân Triều, huyện Thanh Trì, Thành phố Hà Nội);

9. Nghề cốm Mễ Trì (Phường Mễ Trì, quận Nam Từ Liêm, Thành phố Hà Nội);

10. Nghi lễ Mo Tham Thát của người Tày (Xã Làng Giàng, huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai);

11. Nghi lễ Then của người Giáy (Huyện Bát Xát, tỉnh Lào Cai);

12. Lễ Cấp sắc của người Dao Quần Chẹt (Xã Xuân Thủy, huyện Yên Lập, tỉnh Phú Thọ);

13. Nghề dệt thổ cẩm truyền thống của người Hrê (Xã Ba Thành, huyện Ba Tơ, tỉnh Quảng Ngãi);

14. Nghệ thuật Rô-băm của người Khmer (Xã Tài Văn, huyện Trần Đề, tỉnh Sóc Trăng);

15. Lễ hội Nghinh Ông (Thị trấn Trần Đề, huyện Trần Đề, tỉnh Sóc Trăng);

16. Nghệ thuật trang trí trên trang phục truyền thống của người Dao Đỏ (Huyện Sơn Dương, huyện Hàm Yên, huyện Chiêm Hóa, huyện Na Hang, huyện Lâm Bình, tỉnh Tuyên Quang);

17. Xường giao duyên của người Mường (Xã Cao Ngọc, xã Thạch Lập, xã Minh Sơn, huyện Ngọc Lặc, tỉnh Thanh Hóa).

M.C