Thực hiện phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”: Cần sự quan tâm và nguồn lực tương xứng

Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” (TDĐKXDĐSVH) được xem là một giải pháp hữu hiệu, góp phần xây dựng và phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng nhân cách và đạo đức con người. Đồng thời, bảo đảm sự hài hòa giữa phát triển kinh tế với xây dựng đời sống văn hóa (VH) và môi trường VH mới.

Múa Pồn Pôông của người Mường Ngọc Lặc.

Từ điểm...

Phong trào TDĐKXDĐSVH có độ bao phủ rộng, gắn với 5 nội dung và 7 phong trào lớn. Trong đó, 5 nội dung cụ thể là đoàn kết giúp nhau xóa đói, giảm nghèo; thực hiện nếp sống VH, kỷ cương pháp luật; xây dựng môi trường VH xanh-sạch-đẹp; xây dựng các thiết chế VH, thể thao; xây dựng tư tưởng chính trị lành mạnh. 7 phong trào được chú trọng bao gồm phong trào xây dựng gia đình VH; phong trào xây dựng làng VH; phong trào xây dựng cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp đạt chuẩn VH; phong trào “Toàn dân rèn luyện thân thể theo gương Bác Hồ vĩ đại”; phong trào học tập, lao động sáng tạo; phong trào xây dựng người tốt, việc tốt, các điển hình tiên tiến. Do đó, việc triển khai thực hiện phong trào đòi hỏi ý thức trách nhiệm của các cấp, ngành, địa phương và toàn xã hội. Trong đó, tìm ra cách làm phù hợp, gắn với điều kiện thực tế ở mỗi địa phương, được xem là cơ sở để phong trào đạt được kết quả thiết thực.

Khi bắt tay triển khai thực hiện, huyện Hà Trung đã xác định hạt nhân của phong trào TDĐKXDĐSVH là xây dựng gia đình VH. Bởi lẽ, gia đình VH gắn với con người VH, có vai trò quan trọng trong xây dựng đời sống VH và phát triển kinh tế - xã hội. Theo đó, hàng năm có 90% các hộ gia đình trên địa bàn huyện đăng ký xây dựng gia đình VH. Quá trình bình xét tại cộng đồng dân cư, nhiều hộ đạt danh hiệu gia đình VH đã được vinh danh, đồng thời, không công nhận lại danh hiệu cho những hộ không đủ tiêu chuẩn. Điều này đã tạo ra tác động tích cực, nhằm khuyến khích các gia đình tự giác phấn đấu để đạt và giữ danh hiệu gia đình VH. Song, không dừng lại ở việc công nhận danh hiệu, phong trào xây dựng gia đình VH tại huyện Hà Trung ngày càng đi vào thực chất và hiệu quả hơn, khi gắn với nhiệm vụ phát triển kinh tế, cải thiện đời sống và xây dựng gia đình khá giả, hạnh phúc. Đồng thời, chú trọng việc giáo dục truyền thống gia đình, bảo vệ, chăm sóc phụng dư­ỡng ông bà, cha mẹ; thực hiện nếp sống mới, giữ gìn vệ sinh môi trường, phát huy tình làng, nghĩa xóm và các phong tục tập quán tốt đẹp.

Nhằm từng bước nâng cao cả về lượng và chất phong trào xây dựng gia đình VH trên địa bàn, ban chỉ đạo phong trào TDĐKXDĐSVH cấp huyện đã xây dựng thang điểm để các xã, thị trấn triển khai xuống các làng. Mặc dù tiêu chuẩn và thang điểm bình xét mỗi năm một cao hơn, song tỷ lệ gia đình VH trên địa bàn cũng đều tăng qua từng năm. Cũng nhờ triển khai hiệu quả phong trào xây dựng gia đình VH mà đến nay, toàn huyện đã có 178/201 khu dân cư không có tội phạm phát sinh, trong đó có 96/201 khu dân cư 4 năm đạt tiêu chuẩn về an ninh trật tự; 195 khu dân cư không phát sinh người nghiện; 3 xã không có người nghiện là Hà Lai, Hà Vân và Hà Lĩnh; 129 khu dân cư không có tệ nạn và 198 khu dân cư vững mạnh.

Cũng như các địa phương trên địa bàn tỉnh, khi thực hiện phong trào TDĐKXDĐSVH huyện Tĩnh Gia cũng quan tâm triển khai cả 5 nội dung và 7 phong trào. Song, để phong trào lớn này đi vào thực chất và bền vững, địa phương đã gắn các nội dung với việc xây dựng xã đạt chuẩn VH nông thôn mới. Đến nay, 22/34 xã, thị trấn trên địa bàn đã tổ chức phát động xây dựng xã đạt chuẩn VH nông thôn mới và thị trấn văn minh đô thị. Từ việc thực hiện phát động phong trào, cả hệ thống chính trị từ huyện xuống cơ sở đã tập trung lãnh đạo, chỉ đạo và triển khai thực hiện các nội dung, nhiệm vụ liên quan. Trong đó, chú trọng công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho cán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân về ý nghĩa của việc xây dựng xã đạt chuẩn VH nông thôn mới. Từ đó, huy động mọi nguồn lực xã hội, chung tay xây dựng nông thôn mới, góp phần tạo dựng diện mạo mới cho nông thôn. Với việc chú trọng xây dựng xã đạt chuẩn VH nông thôn mới, tinh thần đoàn kết, giúp nhau phát triển kinh tế, xóa đói, giảm nghèo, đền ơn đáp nghĩa, nhân đạo từ thiện trong cộng đồng dân cư được nhân lên. Các giá trị VH truyền thống được khơi dậy, gìn giữ và phát huy.

... đến diện...

Bắt đầu từ năm 2000 cho đến nay, phong trào TDĐKXDĐSVH đã được triển khai rộng khắp trên địa bàn tỉnh ta. Với nhiều kết quả đạt được trong ngót 19 năm thực hiện, phong trào đã tạo được một luồng sinh khí mới trong đời sống kinh tế - xã hội và đời sống VH - tinh thần. Theo đó, tư tưởng, đạo đức và lối sống VH lành mạnh từng bước được khơi dậy; truyền thống tốt đẹp của dân tộc như “Uống nước nhớ nguồn”, “đền ơn đáp nghĩa”, tinh thần đoàn kết, tương thân tương ái và ý chí tự lực, tự cường được phát huy. Từ đó, tạo cơ sở vững chắc cho sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội, giữ vững quốc phòng - an ninh, trật tự, an toàn xã hội.

Quá trình triển khai thực hiện phong trào, nhiều giá trị VH mới, tiên tiến được chọn lọc, tiếp thu và bồi đắp, trên cơ sở gìn giữ và phát huy các giá trị VH truyền thống xứ Thanh, theo tinh thần Nghị quyết Trung ương 5 khóa VIII về xây dựng nền VH Việt Nam tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc. Đặc biệt, cũng từ phong trào này, hàng nghìn gương điển hình tiên tiến, tập thể kiểu mẫu trên tất cả các lĩnh vực, đã được nhân rộng và tạo được sức ảnh hưởng tích cực và sức lan tỏa ngày càng mạnh mẽ. Đồng thời, đây cũng chính là hạt nhân để thực hiện cả 5 nội dung, 7 phong trào và là động lực khơi dậy, phát huy tài năng, trí tuệ của các cá nhân, tập thể trong học tập, lao động sản xuất ở các cơ quan, đơn vị, làng, bản.

Cùng với đó, các cuộc vận động TDĐKXDĐSVH ở khu dân cư; thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang và lễ hội; xây dựng thiết chế VH cơ sở và phong trào VH, văn nghệ, thể dục, thể thao... cũng đã và đang tạo thành những phong trào thi đua sôi nổi trong từng địa phương, cơ quan, đơn vị. Theo kết quả thống kê của ngành VH, thể thao và du lịch, đến tháng 6 năm 2019, toàn tỉnh đã có 3.257/4.357 làng, thôn, bản, tổ dân phố đăng ký xây dựng làng, thôn, bản, tổ dân phố VH; 470 cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp đạt chuẩn VH cấp tỉnh. Hệ thống thiết chế VH - thể thao được xây dựng tương đối hoàn thiện, với 10 thiết chế cấp tỉnh, 33 thiết chế cấp huyện, 515/635 trung tâm VH - thể thao cấp xã... Còn theo số liệu thống kê của ngành lao động - thương binh và xã hội, thì hiện toàn tỉnh còn 54.918 hộ nghèo (chiếm tỷ lệ 5,59%) và 93.952 hộ cận nghèo (chiếm tỷ lệ 9,57%). Đây là kết quả từ phong trào đoàn kết giúp nhau xóa đói, giảm nghèo đã được triển khai sâu rộng và thu hút sự hưởng ứng tham gia của nhiều ngành, đoàn thể chính trị-xã hội trên địa bàn tỉnh.

Và những vấn đề đặt ra

Khi đánh giá về thực trạng phát triển VH Việt Nam hiện nay, chiến lược phát triển VH đến năm 2020 (ban hành kèm theo Quyết định số 581/QĐ-TTg, ngày 6-5-2009 của Thủ tướng Chính phủ), đã chỉ ra rằng, những thành tựu và tiến bộ đạt được trong lĩnh vực VH còn chưa tương xứng và chưa vững chắc. Đồng thời, cũng chưa đủ mạnh để tác động có hiệu quả đến các lĩnh vực của đời sống xã hội, đặc biệt là lĩnh vực tư tưởng, đạo đức, lối sống. Trong khi đó, sự xuống cấp về đạo đức, lối sống của một bộ phận xã hội, đã ảnh hưởng tiêu cực đến đời sống tinh thần và môi trường VH. Các hiện tượng, hành vi coi thường luật pháp, mất an toàn xã hội, bạo hành gia đình, lối ứng xử thiếu VH nơi công cộng đang gây nhức nhối dư luận xã hội... Thực trạng trên đã và đang đặt ra nhiều câu hỏi liên quan đến hiệu quả thực hiện phong trào TDĐKXDĐSVH. Bởi lẽ, đây vốn được xem là một giải pháp hữu hiệu, góp phần xây dựng và phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng nhân cách và đạo đức con người. Đồng thời, bảo đảm sự hài hòa giữa phát triển kinh tế với xây dựng đời sống VH và môi trường VH mới.

Thực tế cho thấy, có không ít vấn đề liên quan đến phát triển VH và chất lượng xây dựng đời sống VH, rất đáng để suy ngẫm. Chẳng hạn như việc phục hồi và phát huy các giá trị VH truyền thống, trong đó là việc lạm dụng lễ hội, lễ kỷ niệm; hoặc khôi phục lễ hội mang tính phong trào mà chưa khai thác, phát huy được đầy đủ nét độc đáo, bản sắc riêng và giá trị tốt đẹp của nó. Nhiều di sản VH đang đứng trước không ít thách thức, thậm chí có nguy cơ mai một; việc giải quyết mối quan hệ giữa bảo tồn và phát triển vẫn còn lúng túng. Hệ thống các thiết chế và cơ sở vật chất cho hoạt động VH, thể thao dù được xây dựng tương đối hoàn thiện, song tình trạng xuống cấp, chắp vá, thiếu đồng bộ và hiệu quả sử dụng còn thấp. Các công trình VH và khu vui chơi giải trí lớn còn thiếu. Ngân sách đầu tư cho công tác VH và các hoạt động VH chưa tương xứng với yêu cầu mới. Trong khi đó việc huy động các nguồn lực xã hội đầu tư cho VH còn hạn chế. Đội ngũ nhân lực làm công tác VH tại các địa phương, cơ sở vừa thiếu về số lượng, vừa yếu về năng lực, trình độ chuyên môn.

Đặc biệt căn bệnh hình thức, chạy theo thành tích trong xây dựng báo cáo kết quả xây dựng đời sống VH vẫn còn xuất hiện. Trong đó, những con số đẹp vẫn được chú trọng, thay vì hiệu quả thực chất, được phản ánh cụ thể và thiết thực trong đời sống kinh tế - xã hội, VH – tinh thần nhân dân. Mặc dù các địa phương vẫn luôn có một câu đánh giá chung rằng, phong trào TDĐKXDĐSVH đã ngấm sâu và tạo ra sự chuyển biến cả về nhận thức lẫn hành động trong các tầng lớp nhân dân. Tuy nhiên, không thể phủ nhận, không phải ở đâu và lúc nào, phong trào xây dựng gia đình VH, làng, bản, khu phố VH cũng được nhận thức sâu sắc và đồng đều ở tất cả các địa phương. Trong khi đó, ở nhiều vùng nông thôn, nhất là vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào các dân tộc thiểu số, vùng biên giới, hải đảo, hoạt động VH vẫn còn nghèo nàn và có sự chênh lệch trong hưởng thụ VH so với các khu vực thuận lợi như thành phố...

Những khó khăn, thách thức đặt ra khi thực hiện phong trào TDĐKXDĐSVH hiện nay là không nhỏ. Điều đó đòi hỏi các cấp, ngành và từng địa phương, đơn vị phải dành sự quan tâm và nguồn lực tương xứng, để thực hiện phong trào nói riêng và góp phần phát triển VH nói chung.

Khôi Nguyên