Ký ức sau mùa gặt

Đó là lúc cánh đồng còn trơ lại những gốc rạ, nắng không còn vàng ruộm, mà là một màu thu nhàn nhạt, không gian lý tưởng cho lũ trẻ trong làng.

Nhà tôi không có trâu nên phải bắt thân với những đứa trẻ trong xóm để được chúng cho ra đồng chơi cùng. Ra đồng, ngoài chăn trâu còn được bắt cá, công việc quen thuộc nhưng đứa nào cũng thích. Cuối chiều lại nhóm lửa nướng cá. Những chú cá đắp bùn đốt bằng rơm mới, chín từ từ, bùn khô tróc ra là ăn được. Chúng tôi thường kèm với rau má vặt từ bờ ruộng hoặc với ngó cây hoa súng.

Thằng Đại hơn tôi một tuổi nhưng học kém mấy lớp. Vì phải học với những đứa ít tuổi hơn nên nó xấu hổ, bỏ đi chăn vịt thuê cho trại vịt của huyện.

Mỗi mùa gặt, trại vịt lại đưa mấy nghìn con vịt về cánh đồng làng tôi. Thằng Đại học kém nhưng giỏi chăn vịt và bắt cá. Nó chỉ lội xuống cánh đồng dùng tay không loáng cái đã bắt được những con cá to. Tôi nằn nì mua cá của nó đem về nhà, nói dối là mình bắt được. Không có tiền trả, tôi lấy cắp gạo đưa cho nó nhưng bị phát hiện. Bố mẹ không yêu cầu tôi bắt cá nhưng tôi tự thấy mình kém hơn những đứa trẻ trong làng, nên không chịu. Những lần sau tôi phải trả cho nó bằng công. Thằng Đại bắt tôi đuổi vịt cùng, quần dính đầy cỏ may, ướt sũng, sặc mùi phân vịt. Cuối buổi tôi nhảy xuống sông tắm, xong phơi quần trên bờ đến lúc nhan nhát khô mới mặc để về nhà. Có lần bị lũ trẻ trong xóm giấu mất, chỉ biết ngồi khóc, may có đứa nào tốt bụng về báo mẹ tôi đem quần ra.

Chăn vịt là công việc không hề nhẹ nhàng, nhưng đủ để những đứa trẻ như tôi thích thú. Lũ vịt sợ bùi nhùi nên chúng tôi quản lý bằng cách đặt những con bùi nhùi rơm ở những bờ ruộng ngăn cho vịt không sang cánh đồng khác dễ lạc đàn.

Có lần bị đứa xấu bụng nhổ hết bùi nhùi thế là lũ vịt đi hết sang trại vịt bên cạnh, phải mấy ngày sau mới đuổi được trở lại chuồng. Chúng tôi bị quản lý trại vịt phạt, dọa bắt lên công an. Thế là chúng tôi xin chuyển sang nuôi vịt con. Những chú vịt xinh xắn như cục bông, ngoan hiền, chỉ bơi trong cánh đồng, kệ chúng tôi ngồi trên bờ để chơi đùa hoặc đi bắt cá. Có lần một chú vịt con chết, chúng tôi bàn nhau chôn cất. Thằng Đại cắt bẹ chuối làm chiếc quan tài, còn tôi thì dùng gậy đuổi vịt đào huyệt, lấy cỏ may làm hương, quỳ vái lạy.

Những câu chuyện con trẻ cứ thế trôi đi một cách hồn nhiên quên vất vả, quên cái đói nghèo. Tôi may mắn được học lên cao, thoát ly khỏi lũy tre làng, cánh đồng và dòng sông Hoạt.

Hôm rồi về quê, tôi dẫn lũ trẻ đến cánh đồng nơi có trại vịt cũ gắn với những ký ức tuổi thơ. Tôi đứng nhìn xa xăm ra cánh đồng sau mùa gặt, những gốc rạ chỏng chơ, lòng nặng trĩu. Nghe kể thằng Đại đi nghĩa vụ quân sự, phục viên về làng tiếp tục theo nghề nuôi vịt, nhưng không may dính dịch bệnh khiến nó thất bát, mất nhà, phải bỏ đi biệt xứ. Những đứa trẻ khác cùng trang lứa cũng mỗi đứa một việc, nhưng cơ bản không được ưng ý. Nghề nông ở làng tôi dù đã hiện đại hóa rất nhiều nhưng cũng chỉ khiến thoát đói, nhưng chưa thể hết nghèo ngay được. Một làng quê chỉ hai vụ lúa khó để cho nông dân mơ xa. Đã thấp thoáng những gia trại trên những gò đất cao giữa cánh đồng, nhưng tương lai còn phụ thuộc nhiều điều lắm.

Trên cánh đồng làng sau mùa gặt không còn ai đi bắt cá như thời chúng tôi nữa. Đồng làng bị lạm dụng phun thuốc trừ sâu khiến cho cua cá chết dần, dai như con đĩa cũng chết. Tôi cố để kể về đàn chuồn kim bay lượn như thế nào trên những triền cỏ may kia cho con tôi, nhưng chúng không thể hình dung ra.

Mọi thứ đều phải thay đổi để thích ứng với nhịp sống của làng, nhưng vẫn khiến tôi tiếc nuối. Dưới cánh đồng kia là kỷ niệm một thời, mà lũ trẻ bây giờ không thể biết được nó đáng sống như thế nào.

Gió vẫn mê mải thổi trên cánh đồng, đâu biết lòng người xa xứ nặng ưu tư.