Hò kéo pháo - bài ca đi cùng năm tháng

Nhắc đến chiến dịch Điện Biên Phủ, ta không thể không nhắc đến “Hò kéo pháo” – một sáng tác của nhạc sĩ Hoàng Vân. Là người có mặt trong chiến dịch Điện Biên Phủ năm 1954, nhạc sĩ Hoàng Vân đã chứng kiến bao hiểm nguy, gian nan vất vả của bộ đội ta ngày đêm kéo pháo vượt qua dốc núi phục vụ chiến đấu. Những tấm gương hy sinh anh dũng trên chiến trường Điện Biên Phủ đã thôi thúc nhạc sĩ viết nên nhạc phẩm “Hò kéo pháo” với những lời ca sâu đậm, ghi dấu ấn trong tâm khảm bao người.

Vào khổ đầu bài hát, nhạc sĩ đã viết nên những âm điệu trầm hùng của đoàn quân thầm lặng, không kể đêm ngày kéo pháo lên trận địa với một lòng quyết tâm không thế lực, đạn bom của kẻ thù nào ngăn cản được họ:

“Hò dô ta nào, kéo pháo ta vượt qua đèo

Hò dô ta nào, kéo pháo ta vượt qua núi

Dốc núi cao cao nhưng lòng quyết tâm còn cao hơn núi

Vực sâu thăm thẳm vực nào sâu bằng chí căm thù

Kéo pháo ta lên trận địa đây vùi xác quân thù

(Hai ba nào).

Lời ca từ khi bắt đầu đến những khổ tiếp theo được kết cấu bằng những âm vực mạnh và nhịp lời hát ở khổ thơ đầu như hòa vào nhịp nhích dần của từng đôi chân trầy xước, từng đôi tay bỏng rát mà cứng cáp, những mảng lưng áo thấm đẫm mồ hôi và những ánh mắt quyết tâm của các chiến sĩ đưa pháo lên trận địa trên đỉnh núi cao. Mỗi tiếng “hò dô” cất lên, như từng hơi thở của các chiến sĩ phả vào cỗ pháo, vào lòng quyết tâm, vào chuỗi thời gian vô tận tới hôm nay để rồi khi nghe lại bản nhạc, lòng chúng ta vẫn thổn thức vẹn nguyên tình yêu đồng đội, tình yêu Tổ quốc trong huyết quản mình:

“Hò dô ta nào kéo pháo ta vượt qua đèo

Hò dô ta nào kéo pháo ta vượt qua núi

Gà rừng gáy trên nương rồi dấn bước ta đi lên nào.

Kéo pháo ta sang (qua đèo) trước khi trời hửng sáng

(Hai ba nào).

Với những nhịp phách các nốt nhạc khỏe khoắn đan xen trầm hùng, mỗi lời ca ngân lên, toàn bộ khung cảnh chiến trường lửa đạn, vực sâu, núi cao lần lượt hiện lên vẫn không cản được bước đoàn quân kéo pháo đi trong đêm. Khung cảnh đó hiện lên như một bức tranh đặc tả độc đáo, lay động lòng người với niềm hy vọng tràn ngập trong trái tim người chiến sĩ, rằng mỗi bước gắng sức là tiếp thêm sức mạnh cho ngày mai chiến thắng:

Sắp tới nơi còn một đợt nữa thôi.

Vai ướt đẫm sương đêm cùng mồ hôi.

Tới đích rồi đồng chí pháo binh ơi

Vinh quang thay sức người lao động

Hò dô ta pháo ta vượt đèo.

Lòng quyết tâm sắt gang nào bằng

Hò dô ta nào kéo pháo ta vượt qua đèo

Hò dô ta nào kéo pháo ta vượt qua núi.

Bằng cách dùng tu từ, điệp khúc “Hò dô ta nào kéo pháo ta vượt qua đèo/ Hò dô ta nào kéo pháo ta vượt qua núi” được lặp đi, lặp lại nhiều lần cho thấy bối cảnh chiến trường vô vàn gian lao, thử thách nhưng điều gì khiến cho vị tướng cuối cùng của thực dân Pháp Đờ cát tơ ri phải kéo cờ trắng trên nóc hầm Điện Biên Phủ xin hàng? Đó chính là “Dốc núi cao cao nhưng lòng quyết tâm còn cao hơn núi/ Vực sâu thăm thẳm vực nào sâu bằng chí căm thù” của quân và dân ta. Hai câu thơ đó có sức nặng và mang dấu ấn sâu đậm nhất trong bài, gửi gắm và ký thác nội hàm lời tuyên bố với kẻ thù về sức mạnh tinh thần quật cường của quân và dân ta. Chúng ta còn thấy tinh thần đó ở những câu thơ có ý nghĩa tương tự trong đoạn kết của bài ca:

“Dù lửa nóng trong bom đạn bốc cháy xung quanh ta rồi

Nắm chắc tay không buông rời quyết tâm bảo vệ pháo

Kéo pháo lên trận địa của chúng ta

Tin chắc thắng ta tin tưởng ở trên.

Tới đích rồi đồng chí chúng ta ơi

Mai đây nghe pháo gầm vang trời

Cùng bộ binh đánh tan đồn thù

Thề quyết tâm đánh tan đồn thù”.

Bài ca “Hò kéo pháo” đã một thời vang trên các chiến hào chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ với ý nghĩa cổ vũ cho phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc của đất nước ta thành công. Hôm nay, bài hát vẫn mang nhiều giá trị vừa nhắc nhớ một thời khói lửa chiến trường, vừa như nhắc nhở chúng ta trong cuộc sống hôm nay mỗi khi phải đối mặt với khó khăn, thử thách, hãy luôn nhớ rằng: “Dốc núi cao cao nhưng lòng quyết tâm còn cao hơn núi”. Và chính bởi giá trị nghệ thuật và ý nghĩa lâu bền trong nội hàm lời ca khiến tác phẩm “Hò kéo pháo” luôn được công chúng yêu thích và là bài ca đi cùng năm tháng.

Hoàng Thi Anh