Khi trợ giúp pháp lý đến với người nghèo và đồng bào dân tộc thiểu số

Những năm qua, tỉnh ta triển khai có hiệu quả chính sách trợ giúp pháp lý (TGPL) trong các chương trình giảm nghèo tại các huyện nghèo và các thôn, bản đặc biệt khó khăn. Qua đó, giúp người dân ở các khu vực này tiếp cận, tìm hiểu pháp luật, từng bước nâng cao nhận thức pháp luật.

Truyền thông về thực hiện chính sách giảm nghèo cho đồng bào dân tộc thiểu số xã Pù Nhi (Mường Lát).

Theo số liệu thống kê của Trung tâm Trợ giúp pháp lý Nhà nước (TGPLNN) tỉnh, giai đoạn 2016-2020, trung tâm đã tổ chức 80 hội nghị tập huấn, phổ biến, giáo dục pháp luật cho 3.300 đại biểu là lãnh đạo chủ chốt huyện, xã, trưởng các tổ chức chính trị - xã hội tại 11 huyện miền núi; 35 hội nghị tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật cho 60.000 đại biểu là cán bộ, hội viên các tổ chức đoàn thể thuộc MTTQ và đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS); trang bị bổ sung sách pháp luật cho tủ sách tại 100 xã nghèo; biên soạn và phát hành hơn 20.000 cuốn đề cương tuyên truyền pháp luật, 200.000 tờ gấp pháp luật, 9.800 cuốn bản tin tư pháp trong đó có nhiều nội dung thiết thực phổ biến pháp luật về giảm nghèo nhanh và bền vững; cấp trên 3.000 tờ báo, cuốn tạp chí cho vùng DTTS; thực hiện gần 1.000 cuộc tư vấn pháp luật, hòa giải, tham gia tố tụng để bào chữa cho các bị can, bị cáo trong các vụ án hình sự, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho các đương sự trong các vụ án dân sự, hành chính... cho các đối tượng được TGPL là người nghèo, người có công với cách mạng, người DTTS, trẻ em, phụ nữ là nạn nhân của bạo lực gia đình. Các vụ việc chủ yếu thuộc lĩnh vực pháp luật hình sự; dân sự, hôn nhân và gia đình; hành chính và lĩnh vực pháp luật khác... Số người được TGPL trong các vụ án hình sự, dân sự phần lớn là người DTTS sinh sống tại vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn. Nhiều bị can, bị cáo không biết chữ, không thông thạo tiếng phổ thông và thiếu hiểu biết về pháp luật, nên dễ bị các đối tượng xấu rủ rê, lôi kéo thực hiện các hành vi vi phạm pháp luật. Một số trường hợp phạm tội do nhất thời không kiềm chế được bản thân, gây ra hậu quả đau lòng cho phía bị hại. Quá trình tham gia tố tụng để TGPL cho đối tượng, các trợ giúp viên của Trung tâm TGPLNN tỉnh đã tư vấn, giải thích quy định của pháp luật cho đối tượng hiểu, động viên về mặt tâm lý, đồng cảm, chia sẻ với người được TGPL, đồng thời tìm biện pháp để có hướng bào chữa tốt nhất cho họ.

Do nông nổi, chưa nhận thức rõ hậu quả của hành vi vi phạm pháp luật, H.V.T., ở xã Nhi Sơn (Mường Lát) đã cùng bạn trộm cắp xe máy của anh L.V.K., xã Mường Lý. Theo quy định, H.V.T. là đối tượng được TGPL vì là người DTTS. Theo khoản 1, Điều 113, Bộ luật Hình sự năm 2015, hành vi của H.V.T. có thể bị phạt tù từ 1-3 năm. Trong quá trình điều tra, đối tượng H.V.T. đã có thái độ ăn năn, hối cải, nhận thấy rõ hành vi sai trái của mình và có bồi thường, khắc phục hậu quả. Do vậy, tham gia tranh tụng, bào chữa, trợ giúp viên pháp lý đã đưa ra những chứng cứ thuyết phục, đề nghị hội đồng xét xử giảm án cho bị cáo. Hội đồng xét xử Tòa án Nhân dân huyện Mường Lát đã thống nhất tuyên phạt án treo với bị cáo H.V.T., tạo cơ hội cho T. làm lại cuộc đời.

Ngoài tham gia tố tụng để bào chữa cho các bị can, bị cáo trong các vụ án hình sự, cũng trong giai đoạn 2016-2020, Trung tâm TGPLNN tỉnh đã thực hiện nhiều cuộc TGPL lưu động tại các thôn, bản trên địa bàn các huyện miền núi và phát hành hàng chục ngàn tờ gấp pháp luật tuyên truyền về Luật TGPL, Bộ luật Hình sự, Bộ luật Dân sự, Luật Hôn nhân và Gia đình. Đồng thời, tư vấn, giải đáp trực tiếp vướng mắc của người dân liên quan đến pháp luật; phát hiện nhu cầu TGPL và cung cấp dịch vụ TGPL kịp thời... Tham gia buổi TGPL lưu động của Trung tâm TGPLNN tỉnh, chị Lê Thị Mỷ, xã Sơn Thủy (Quan Sơn) và người dân trong xã đã được tuyên truyền, phổ biến các quy định của pháp luật về hôn nhân gia đình, những chính sách với người khuyết tật, quy định về bồi thường đất ở... Chị Mỷ cho biết: Chương trình này rất có ý nghĩa với đồng bào DTTS chúng tôi. Qua đây, người dân chúng tôi hiểu rõ hơn về các quy định của pháp luật, sống và làm việc không vi phạm pháp luật.

Để từng bước nâng cao chất lượng TGPL, hoạt động truyền thông cho các đối tượng đặc thù tiếp cận pháp luật không ngừng được đẩy mạnh. Các hoạt động truyền thông tại cơ sở được tiến hành bằng các hình thức: Tuyên truyền tại thôn, bản, các phiên chợ, sinh hoạt văn hóa cộng đồng. Nội dung tuyên truyền được các trợ giúp viên, chuyên viên, cộng tác viên tại các thôn, bản tập trung vào giáo dục pháp luật, thực hiện các chế độ, chính sách được thụ hưởng; giúp người dân biết về quyền được TGPL miễn phí. Bên cạnh các hoạt động truyền thông TGPL, Nhân dân còn dễ dàng tiếp cận với hoạt động TGPL khi có nhu cầu. Các trợ giúp viên pháp lý tham gia bào chữa, đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho nguyên đơn, bị đơn dân sự, bị can, người có quyền lợi thuộc diện được TGPL trong tố tụng dân sự, hình sự và hành chính. Các cơ quan tiến hành tố tụng đảm bảo cho trợ giúp viên pháp lý, luật sư là cộng tác viên khi tham gia tố tụng thực hiện đầy đủ các quyền và nghĩa vụ của người bào chữa, người bảo vệ quyền lợi theo quy định của pháp luật. Nhờ đó, công tác TGPL tại cơ sở được đẩy mạnh, tạo điều kiện cho những người được TGPL sinh sống tại những xã thuộc vùng sâu, vùng xa không có điều kiện tiếp cận dịch vụ TGPL.

Để nâng cao hiệu quả, bảo đảm quyền được TGPL của đồng bào DTTS, thời gian tới trung tâm sẽ tiếp tục đổi mới hình thức, phương thức truyền thông TGPL để người dân hiểu và nắm rõ quyền lợi của mình. Đồng thời, tăng cường trợ giúp lưu động tại các xã, thôn, bản đặc biệt khó khăn, để phát hiện, cung cấp dịch vụ TGPL kịp thời; chú trọng bồi dưỡng, nâng cao nghiệp vụ, kỹ năng cho các trợ giúp viên TGPL; đẩy mạnh công tác phối hợp giữa các cơ quan liên quan trong hoạt động tố tụng để đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của người dân ở các vùng khó khăn của tỉnh.

Bài và ảnh: Trần Hằng