Lạch Trường - ký ức không quên

Nhắc đến Lạch Trường là nhắc tới trận đối đầu lịch sử giữa Hải quân nhân dân Việt Nam và quân dân miền Bắc với đế quốc Mỹ xâm lược. Lần đầu tiên, lực lượng hải quân non trẻ của Việt Nam đọ sức với các phương tiện chiến tranh tối tân, hiện đại của giặc Mỹ và làm nên chiến thắng trận đầu vang dội.

Một góc trung tâm xã Hoằng Trường, huyện Hoằng Hóa hôm nay.

Trong những ngày tháng tám lịch sử, về thăm lại xã Hoằng Trường (Hoằng Hóa), đứng bên Tượng đài lão dân quân Hoằng Trường và Đài chiến thắng trận đầu của Hải quân nhân dân Việt Nam, xã Hoằng Trường (Hoằng Hóa), tôi nao nao nhớ về những chiến sĩ Hải quân nhân dân Việt Nam đã hy sinh cho sự nghiệp giải phóng dân tộc. Thắp nén hương thơm, tỏ lòng thành kính tưởng nhớ các anh, những người đã khuất, những người đã hóa thân vào sóng nước để những chuyến tàu ra khơi, vào lộng bình yên, cho những mẻ lưới “vàng” cất lên mang đầy tôm, cá...

Cách đây 54 năm, năm 1964, nhằm cứu vãn sự thất bại thảm hại trong chiến lược “chiến tranh đặc biệt”, đế quốc Mỹ toan tính một mưu đồ mới, mở cuộc chiến tranh phá hoại ra miền Bắc Việt Nam, nhằm ngăn chặn sự chi viện của hậu phương lớn miền Bắc đối với tiền tuyến lớn miền Nam. Những ngày cuối tháng 7 đầu tháng 8-1964, đế quốc Mỹ liên tục cho tàu chiến xâm nhập vào hải phận miền Bắc Việt Nam để khiêu khích và dò la mạng lưới phòng thủ quân sự ven biển của ta, nhằm tạo cớ mở rộng phạm vi chiến tranh.

Đêm 30-7, chúng cho tàu biệt kích ngụy bắn pháo bừa bãi lên đảo Hòn Mê (Thanh Hóa), Hòn Ngư (Nghệ An), và cho tàu khu trục Ma - đốc đột nhập vào hải phận của ta. Đêm 31-7 rạng sáng 1-8, tàu khu trục Ma-đốc đã tiến sâu vào vùng biển Quảng Bình, vi phạm trắng trợn lãnh hải miền Bắc Việt Nam. Sau đó, ngày 2-8-1964, tàu Ma - đốc xâm nhập vào khu vực Hòn Mê - Lạch Trường của Thanh Hóa.

Với ý chí quyết tâm giữ vững vùng biển, Biên đội tàu phóng lôi 333, 336, 339 của Hải quân Việt Nam đã xuất kích chiến đấu trận đầu, phóng ngư lôi làm tàu Ma-đốc bị thương phải tháo chạy ra khỏi hải phận miền Bắc. Bị đánh đuổi, Mỹ lớn tiếng vu cáo “Tàu phóng lôi của Việt Nam vô cớ công kích tàu Ma - đốc của Mỹ đang đi trên vùng biển quốc tế”. Để đánh lừa dư luận, đêm ngày 4-8-1964, Mỹ đã dựng lên cái gọi là “sự kiện Vịnh Bắc bộ”, lấy cớ tiến hành mở rộng chiến tranh phá hoại ra miền Bắc Việt Nam.

Ngày 5-8-1964, Tổng thống Mỹ Giôn-xơn trực tiếp ra lệnh cho 2 biên đội tàu sân bay, huy động 64 lượt máy bay đánh phá vào các mục tiêu kinh tế và các căn cứ của hải quân ta suốt từ sông Gianh (Quảng Bình), Cửa Hội, Vinh, Bến Thủy (Nghệ An), Lạch Trường (Thanh Hóa) đến Bãi Cháy (Quảng Ninh), mở đầu kế hoạch gây chiến tranh phá hoại quy mô lớn đối với miền Bắc nước ta.

Tại vùng biển Lạch Trường (Thanh Hóa), hạm đội 7 của lực lượng không quân Mỹ bay vào đánh phá từ hòn Nẹ (Hậu Lộc) đến cửa Lạch Trường (Hoằng Hóa). Ngay sau khi máy bay Mỹ xuất hiện bắn phá cửa Lạch Trường và công kích vào các tàu hải quân ta, quân và dân các xã Ngư Lộc, Đa Lộc, Minh Lộc, Hòa Lộc, Hoa Lộc (Hậu Lộc); xã Hoằng Trường (Hoằng Hóa); tự vệ đánh cá Lạch Trường; Đại đội 19 Phòng không bảo vệ trạm ra đa; đồn công an vũ trang 74... nhanh chóng vào vị trí sẵn sàng chiến đấu.

Nhiều người dân ở Lạch Trường vẫn còn nhớ về những kỷ niệm đánh Mỹ ngày ấy. Đó là, tại khu vực Lạch Trường, pháo thủ Đặng Đình Lống của tàu 146 bị thương cả hai chân, nhưng kiên quyết không rời vị trí chiến đấu. Anh dùng thắt lưng cột chặt thân mình vào giá súng để tiếp tục bắn và quan sát máy bay, kịp thời truyền thông tin cho chỉ huy. Anh đã cùng đồng đội chiến đấu đến hơi thở cuối cùng, góp phần bắn rơi 1 máy bay Mỹ. Hiện nay, hai kỷ vật thiêng liêng là khẩu súng 14 ly 5 cùng chiếc thắt lưng của liệt sĩ Đặng Đình Lống được trưng bày tại Bảo tàng Hải quân. Mỗi khi đến thăm bảo tàng, ngắm lại những kỷ vật này, những cựu chiến binh lại bồi hồi thương nhớ người đồng đội đã chiến đấu ngoan cường, hy sinh anh dũng, góp phần viết nên bản hùng ca trận đầu chiến thắng của Hải quân nhân dân Việt Nam.

Những câu chuyện cảm động về tình quân dân trong chiến đấu luôn được các cựu chiến binh hải quân và nhân dân địa phương ghi nhớ, kể lại trong những ngày gặp mặt. Như chuyện nữ dân quân Hoàng Thị Khuyên ở xã Hòa Lộc trong tình thế nguy cấp để cứu chiến sĩ hải quân Trần Đình Huyến bị thương ở bụng, vết thương quá nặng mà không có gì băng bó, nữ dân quân đã cởi phăng chiếc áo đang mặc trên mình để buộc cho chiến sĩ Huyến; hay chuyện Hoàng Văn Mão, là xã đội trưởng dân quân Hòa Lộc, một người bơi rất giỏi, đã bơi ra tận khu vực tàu hải quân bị đắm, lặn xuống biển để tìm vớt thi thể chiến sĩ hải quân hy sinh; hoặc chuyện Trung đội lão dân quân xã Hoằng Trường phụ trách khẩu trung liên cùng con cháu chiến đấu kiên cường; chuyện về hai cô gái Nguyễn Thị Vy (17 tuổi), Lê Thị Thảo (20 tuổi) chưa từng quen với sóng cả nhưng vẫn xung phong vượt sóng ra khơi dưới làn bom đạn địch để cứu chữa thương binh, tiếp đạn cho tàu hải quân chiến đấu; đoàn viên Tô Thị Đạo không tiếc thân mình nhiều lần tiếp máu cứu sống thương binh. Sự chi viện, chăm sóc của nhân dân khu vực Lạch Trường đã làm tăng thêm sức chiến đấu của lực lượng hải quân ta, góp phần vào chiến thắng vẻ vang.

Trong trận chiến đấu ngày 5-8-1964, quân dân toàn miền Bắc bắn rơi 8 máy bay Mỹ, bắn bị thương nhiều chiếc khác, bắt sống 1 giặc lái. Cùng với chiến công ngày 2-8 đánh đuổi tàu khu trục Mỹ, chiến thắng ngày 5-8 đã mở đầu trang sử oanh liệt, hào hùng của Hải quân nhân dân Việt Nam. Riêng tại Thanh Hóa, trong cả 2 đợt chiến đấu ngày 2 và 5-8 ở Lạch Trường bắn rơi 2 máy bay giặc Mỹ. Ngày 5-8-1964 trở thành ngày truyền thống đánh thắng trận đầu của Hải quân nhân dân Việt Nam và quân, dân miền Bắc, tại Thanh Hóa đó là ngày kỷ niệm Chiến thắng Lạch Trường.

54 năm đã trôi qua... Lạch Trường năm xưa, nay đã trở thành một vùng cửa biển tấp nập với những đoàn tàu đánh cá hàng ngày nhộn nhịp ra khơi vào lộng. Chúng tôi, thế hệ trẻ được sinh ra trong thời bình chỉ biết đến chiến tranh qua sách vở, nhưng luôn khắc ghi công ơn của lớp lớp cha anh, những con người đã góp phần tô thắm trang sử vàng của quê hương, đất nước bằng những hành động dũng cảm trong chiến đấu, bằng nghĩa tình quân dân thắm đượm bảo vệ vùng biển, vùng trời của Tổ quốc, để Lạch Trường mãi mãi không thể nào quên trong tâm trí những người con đất Việt hôm nay và mai sau.