Gặp lại “vua phá bom” Cao Xuân Thọ - người vinh dự 4 lần được gặp Bác

“Người ta được gặp Bác một lần đã thấy mình rất hạnh phúc và vinh dự, còn tôi vinh dự hơn khi được gặp Bác 4 lần. Được Người trực tiếp ân cần, dặn dò và biểu dương, khen thưởng... Đó là những khoảnh khắc hạnh phúc nhất trong cuộc đời của một người lính...”. Đó là tâm sự của người lính Cụ Hồ, người thanh niên xung phong năm xưa từng được mệnh danh là “vua phá bom” Cao Xuân Thọ.

Cụ Cao Xuân Thọ tự hào, vinh dự được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân.

Danh hiệu “vua phá bom”

Vào một chiều tháng 5, tôi tìm về căn nhà cụ Cao Xuân Thọ, xã Hoằng Giang (Hoằng Hóa). Cụ Thọ năm nay đã ngoài 90 tuổi nhưng ký ức những ngày phục vụ chiến trường Điện Biên với người lính, cựu thanh niên xung phong (TNXP) Cao Xuân Thọ như chỉ mới hôm qua. Cụ nhớ như in từng con đường, từng vị trí, từng hình dáng quả bom mình đặt tay phá. Trò chuyện với chúng tôi, cụ Thọ xúc động kể: “Năm 1946, tôi rời quê hương Thanh Hóa lên đường theo tiếng gọi của Tổ quốc. Đến năm 1947, tôi vào quân ngũ Đại đoàn 308, Trung đoàn 108 phục vụ chiến dịch Thu Đông. Năm 1949-1951, thì phục vụ chiến dịch Cao – Bắc – Lạng, sau đó thì đi học quân báo bên Trung Quốc”. Đầu năm 1951, cụ Cao Xuân Thọ trở về nước và gia nhập đội TNXP phục vụ chiến dịch Hòa Bình, Thượng Lào và chiến dịch Điện Biên Phủ. Trong thời gian phục vụ chiến dịch Điện Biên Phủ, cụ Thọ được giao giữ chức vụ Đội trưởng đội phá bom Đại đội 404, Đội TNXP 40. Đơn vị của cụ được giao phá bom phục vụ kháng chiến ở “ngã ba lửa” Cò Nòi, nơi giao nhau của những con đường huyết mạch vào Điện Biên Phủ. Đây được xem là huyết mạch nối đường 13 với đường 41, là cửa ngõ tiến vào Tây Bắc, là tuyến đường nối đồng bằng Bắc bộ, Chiến khu Việt Bắc, khu IV với chiến trường Điện Biên. Mọi hoạt động chi viện lực lượng, vận chuyển vũ khí, lương thực... lên chiến trường Điện Biên đều phải qua nút thắt quan trọng này, vì vậy địch đã tìm mọi cách nhằm chặt đứt sự chi viện của quân dân ta với chiến dịch.

Nhớ về những ngày tháng gian khổ, hào hùng ấy, đôi mắt người lính già rực sáng, cụ kể tiếp: “Pháp triệt để lợi dụng điểm yếu của ngã ba Cò Nòi để tập trung không quân đánh phá ác liệt nhằm chặt đứt con đường huyết mạch duy nhất lên Điện Biên Phủ. Số lần đánh phá ngày một dày đặc hơn. Có ngày chúng ném xuống đây 300 quả bom phá, bom nổ chậm, bom bươm bướm với trọng lượng 69 tấn thuốc nổ. Tốp máy bay này vừa rời đi, tốp máy bay khác lại kéo đến, chưa phá xong loạt trước, loạt sau lại rải xuống. Bom chồng bom, thi nhau phát nổ, khói lửa ngập trời. Nhưng bom đạn địch không thắng nổi ý chí của anh em chúng tôi. Các đại đội đã hạ quyết tâm “TNXP còn thì mạch máu giao thông được giữ vững”.

Nói đến đây, khuôn mặt cụ lại chùng xuống, giọng trầm tư. Cụ bảo lần nào đi phá bom cũng xác định mình sẽ chết. Trong đời binh nghiệp của mình, nhớ nhất là lần uống nước mắm để phá bom, đây cũng chính là 1 trong 4 lần “được” đồng đội làm truy điệu sống. Đó là vào một buổi chiều tháng 3-1954, cụ được lệnh về hỗ trợ gỡ bom nổ chậm tại cầu Tà Vài với độ sâu gần 4m. “Lệnh của cấp trên phải phá được bom trước 18h. Đồng chí Trần Văn Cam lặn xuống thăm dò nhưng ngoi lên luôn vì rét quá. Chợt nhớ đến kinh nghiệm của người dân đi biển, tôi liền xin chỉ huy vài lít nước mắm nguyên chất rồi nhắm mắt uống liền 3 – 4 bát. Sau một hồi lặn xuống thì phát hiện quả bom nằm trong khe đá. Trước khi lặn, tôi dùng dây rừng buộc vào người rồi thống nhất, lúc nào ốp được bộc phá vào ngòi, đấu dây cháy chậm xong thì giật ba lần để anh em kéo lên bờ. Sau 10 phút kích nổ, một tiếng nổ vang trời, bọt nước tung trắng xóa cao hàng chục mét. Cầu Tà Vài được thông, làm tôi quên mất cái lạnh, quên cả những hiểm nguy mình vừa mới trải qua”.

Kết thúc chiến dịch, người lính TNXP Cao Xuân Thọ đã phá được trên 100 quả bom các loại; được Bác Hồ tặng 3 lần Huy hiệu của Người, được tặng thưởng Huân chương Chiến công hạng Ba, là Chiến sĩ Thi đua toàn quốc của lực lượng công - nông – binh... Với những gì đã cống hiến, năm 2014, cụ được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân.

Vinh dự 4 lần được gặp Bác

Dù đã ở cái tuổi “xưa nay hiếm”, nhưng trong tâm trí của “vua phá bom” Cao Xuân Thọ như vẫn còn vẹn nguyên một thuở, nhất là những kỷ niệm về những lần cụ được gặp Bác. Trò chuyện với chúng tôi, cụ Cao Xuân Thọ vui mừng kể: “Tháng 12-1953, tôi cùng đồng đội về Chiến khu Việt Bắc dự Đại hội Chiến sĩ thi đua yêu nước. Khi mọi người đang kể cho nhau nghe về những chiến công mới giành được, bỗng có tiếng reo lên: “A, Bác Hồ! Bác Hồ đến!”. Cả căn phòng nín lặng trong giây lát rồi bỗng hò reo sung sướng. Cụ bảo, trước đây được nghe kể về Bác, được nghe giọng Bác qua chiếc đài của đơn vị, đến khi gặp Bác bằng da, bằng thịt mà thấy vừa run, vừa hồi hộp xen lẫn vui sướng, hạnh phúc. Bác nói với chúng tôi rằng: Các chú được chuyển sang đoàn TNXP trung ương, công việc có khó khăn, chiến đấu phải hy sinh xương máu nhưng Bác tin các chú là người đầu tàu gương mẫu nên sẽ vượt qua được những khó khăn, thử thách. Rồi Bác nhờ đồng chí Vũ Kỳ gắn Huy hiệu Bác tặng cho ba chúng tôi là Cao Xuân Thọ, Nguyễn Văn Kích và Nguyễn An Tiêm. Những lời nói ân cần, những cử chỉ thân mật, những dặn dò của Bác... từ đó đã trở thành động lực thôi thúc tôi trong suốt quá trình sống và chiến đấu”.

Lần thứ 2 ông được gặp Bác là sau chiến dịch Điện Biên Phủ. Sau khi hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, “vua phá bom” Cao Xuân Thọ cùng 15 chiến sĩ thi đua về dự Đại hội Chiến sĩ thi đua toàn đoàn TNXP tại Hà Nội. Lần này về dự đại hội, cụ Thọ cùng các đồng chí được đến thăm Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội và đến thăm Bác tại Phủ Chủ tịch. Ông Thọ nhớ lại: “Gặp Bác, Bác khen “thành tích về phá bom nổ chậm ở Điện Biên Phủ của các chú là rất tốt. Đồng chí hiệu trưởng đã ca ngợi các chú, các chú là tấm gương để sinh viên được học tập tại chỗ. Nói đến đó, Bác chia quà cho chúng tôi rồi cùng chúng tôi hát bài hát Đoàn kết là sức mạnh”.

Sau khi chiến dịch Điện Biên Phủ kết thúc, năm 1955, công trường 111 của ông được nhận nhiệm vụ làm đường từ Lai Châu đến biên giới Vân Nam, Trung Quốc. Đây là con đường hoàn toàn mới, núi cao hiểm trở nên cái gì cũng thiếu. Nhớ lời Bác dạy: “thực túc binh cường”, cả đại đội phát động phong trào tăng gia sản xuất. “Đến khi thu hoạch, đơn vị đã cử tôi cùng 3 đồng chí nữa vào rừng chặt tre đan 2 cái sọt để đựng 10 kg su hào, 1 cây cải sen nặng 12 kg về Hà Nội biếu Bác. Khi đến Phủ Chủ tịch, chúng tôi được đồng chí Vũ Kỳ - thư ký của Bác ra đón. Bác rất vui khi nhận quà của đơn vị, rồi khen chúng tôi rằng các chú làm được như thế là rất tốt. Bác bảo, “các chú không những bảo vệ, làm đường giỏi, phá bom giỏi mà sản xuất cũng rất giỏi”. Trong lần gặp này, Bác đã tặng cờ thi đua cho Đại đội 407 của chúng tôi” – cụ Thọ kể lại.

Lần cuối cùng được gặp Bác là dịp cụ Cao Xuân Thọ cùng 11 đồng chí của Đội 34 - 40 được về Thủ đô Hà Nội dự Đại hội Anh hùng chiến sĩ thi đua công – nông - binh toàn quốc. Tại đại hội, cụ Thọ cùng đồng đội đã được Bác Hồ bắt tay và khen ngợi “Bác rất vui khi biết các chú là thanh niên tiêu biểu, là bông hoa của mùa xuân mà đại hội đã bầu ra...”. Cụ trải lòng: “Được gặp Bác Hồ lần thứ 4 này, tôi và đồng chí Nguyễn Tiến Thụ cảm động đến trào nước mắt khi được nắm đôi tay Người, được nhận phần thưởng của Nhà nước tặng. Cụ hãnh diện khoe với chúng tôi: “Người ta được gặp Bác một lần đã thấy mình rất hạnh phúc và vinh dự, còn tôi vinh dự hơn khi được gặp Bác 4 lần. Được Người trực tiếp ân cần, dặn dò và biểu dương, khen thưởng... Đó là những khoảng khắc hạnh phúc nhất trong cuộc đời của một người lính...”.

Bài và ảnh: Lê Phượng