Chia di sản thừa kế theo di chúc

Lúc sinh thời, vợ chồng cụ Thọ và cụ Sắc có tài sản là một mảnh đất 894m2 (trong đó 494m2 là đất ông cha để lại, 400m2 mua thêm năm 1953) và một ngôi nhà ngói 4 gian.

Năm 1964, cụ Thọ qua đời không để lại di chúc, một mình cụ Sắc nuôi 8 người con khôn lớn, trưởng thành và tạo lập cuộc sống riêng. Trên mảnh đất của gia đình chỉ có cụ Sắc cùng vợ chồng con trai là ông Sức ở trong ngôi nhà cũ 4 gian trên diện tích 494m2; vợ chồng người con trai khác là ông Doan, bà Đường ở trên phần đất 400m2.

Năm 1990, vợ chồng ông Doan, bà Đường làm thêm một ngôi nhà lấn trên phần đất 494m2 vì lấy lý do làm nhà cho một người em trai về ở và được cụ Sắc đồng ý. Tuy nhiên, khi cụ Sắc phát hiện ra ngôi nhà làm thêm không phải cho người con trai khác của bà mà do ông Doan, bà Đường chỉ muốn chiếm thêm đất nên gia đình nảy sinh mâu thuẫn. Vì lẽ đó, năm 1997, cụ Sắc đã viết di chúc để lại toàn bộ phần diện tích 494m2 và ngôi nhà 4 gian cho con trai cả là ông Sức và giao trách nhiệm chăm sóc mẹ già, gánh vác việc thờ cúng tổ tiên. Văn bản này có sự đồng ý của tất cả các con và có xác nhận của UBND xã; đồng thời yêu cầu bà Đường (lúc này ông Doan đã mất) tháo dỡ ngôi nhà mới làm thêm, nhưng bà Đường không đồng ý. Năm 2004, cụ Sắc tiếp tục lập di chúc khẳng định một lần nữa việc giao toàn bộ diện tích đất 494m2 cho ông Sức. Di chúc được chứng thực tại UBND xã ngày 11-3-2004. Nguyện vọng của tất cả anh chị em trong đại gia đình cụ Sắc là mong muốn bà Đường tháo dỡ ngôi nhà làm năm 1990 và công trình phụ, chuồng trại chăn nuôi làm ngay phía trước ngôi nhà thờ gia tiên để gia đình thực hiện di nguyện của cụ Sắc được trọn vẹn. Vụ việc kéo dài nhiều năm, các cấp hòa giải hy vọng hàn gắn được tình cảm trong đại gia đình nhưng không có kết quả, bà Đường không những không chịu tháo dỡ mà còn gây gổ, làm mất đoàn kết nội bộ. Cuối cùng, họ phải đưa vụ việc ra tòa để giải quyết bằng pháp luật.

Theo đơn yêu cầu trợ giúp pháp lý của con trai ông Sức (người được ông Sức ủy quyền tham gia vụ án), Trung tâm Trợ giúp pháp lý Nhà nước tỉnh phân công trợ giúp viên pháp lý (TGVPL) Lê Thị Phượng bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho nguyên đơn là người có công với cách mạng. Sau khi tiếp nhận vụ việc, TGVPL Lê Thị Phượng đã hướng dẫn đối tượng viết đơn khởi kiện và đưa ra quan điểm bảo vệ cho nguyên đơn tại phiên tòa, trong đó nêu rõ: Tài sản của cụ Thọ và cụ Sắc để lại đều được các con thừa nhận là di sản thừa kế. Các anh em trong gia đình đều thống nhất tặng, cho lại kỷ phần thừa kế của mình cho ông Sức, giao cho con trai ông Sức quản lý, sử dụng; đồng thời giao ngôi nhà 4 gian cho con trai ông Sức có nghĩa vụ thờ cúng tổ tiên. Tuy nhiên, trong quá trình sử dụng, bà Đường và các con của bà đã xây dựng nhà ở và các công trình khác trên phần đất mua thêm năm 1953. Thiết nghĩ, dù thế nào đi nữa bà Đường và các con của bà Đường vẫn là con cháu trong gia đình, con trai ông Sức chỉ đề nghị gia đình bà Đường tháo dỡ ngôi nhà làm năm 1990 và toàn bộ công trình làm trên phần đất phía trước sân ngôi nhà 4 gian cũ với tổng diện tích khoảng 60m2, trả lại sự thông thoáng cho nhà thờ gia tiên, cũng là thực hiện di nguyện của người mẹ, người bà đã mất. Hiện nay, ngôi nhà đã xuống cấp, gia đình bà Đường đang xây dựng một ngôi nhà khác trên phần đất cạnh ngôi nhà cũ nên cũng thuận tiện cho việc tháo dỡ.

Kết quả, Hội đồng xét xử đã chấp nhận quan điểm bảo vệ của TGVPL, chấp nhận yêu cầu khởi kiện của ông Sức, yêu cầu bà Đường phải tháo dỡ công trình xây dựng để trả lại 60m2 đất. Ông Sức được thực hiện di chúc của cụ Sắc lập năm 2004. Trong thời hạn 3 tháng kể từ ngày án có hiệu lực pháp luật, bà Đường và các con trong gia đình bà Đường phải tháo dỡ căn nhà và các công trình xây dựng trên thửa đất 494m2 để trả lại cho ông Sức 60m2 đất lấn chiếm.

Kết thúc phiên tòa, kẻ thắng, người thua ra về với nhiều tâm trạng khác nhau. Tuy rằng phía nguyên đơn - người được TGVPL đứng ra bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp trước pháp luật đã được tòa án chấp nhận yêu cầu khởi kiện, tuy nhiên trong quá trình thực hiện vụ án này, TGVPL vẫn luôn trăn trở giá như các thành viên trong gia đình có thể ngồi lại bàn bạc với nhau, cùng nhau tìm ra phương án hòa giải thì có lẽ tình cảm anh em đã được giữ gìn trọn vẹn.